W latach 20. i 30. dwudziestego wieku nowego typu ruch pojawił się na europejskiej scenie politycznej. Dla wielu ludzi faszyzm, wraz ze swoją ideologią agresji i nacjonalizmu, przez pewien czas wydawał się być jedynym sposobem rozwiązania wielu problemów Starego Kontynentu.
Skutki I Wojny Światowej, jak również Wielki Kryzys, który spowodował załamanie światowego systemu ekonomicznego, pobudziły do działania nowego typu ruchy polityczne. Jednym z nich był komunizm, który po zwycięskiej Rewolucji Październikowej w Rosji (1917 roku) zmierzał do obalenia demokratycznych rządów państw europejskich i zastąpienia ich"dyktaturą proletariatu", czyli rządami klasy robotniczej. Drugim z takich radykalnych ruchów był faszyzm.
Ideologia faszyzmu skrajnie antykomunistyczna, jednak równocześnie wymierzona przeciwko demokracji. Konserwatyści i posiadacze majątków często wspierali ten ruch, uważając go za skuteczną ochronę przed komunizmem, jednak faszyzm był czymś więcej niż jedynie kolejnym ruchem prawicowym. Faszyści dążyli do ustanowienia w swoich państwach dyktatury opartej na rządach jednej partii – nietolerującej żadnej opozycji – na czele której stałby posiadający absolutną władze wódz.
Faszystowska władza
Faszyści przejmowali władze i utrzymywali ją zdobywając masowe poparcie społeczne dzięki wykorzystaniu nowoczesnych sposobów organizacji i propagandy. Wpajano ludziom, że posłuszeństwo i samopoświęcenie najwyższymi cnotami, a wojna najlepszym sprawdzianem charakteru danej jednostki.
Czarne koszule
"Faszyzm" jest terminem używanym do opisania grupy uderzająco podobnych siebie ruchów, które przyjmowały wiele różnych nazw. Słowo to zostało wymyślone przez byłego socjalistę, Włocha Banito Mussoliniego, który w marcu 1919 r. założył organizacje o nazwie Fasci di Combattimenti, która następnie przekształciła się w Narodową Partie Faszystowską.
Na swojej drodze do władzy faszyści wykorzystywali niezadowolenie Włochów z wyników I Wojny Światowej. Włochy walczyły po zwycięskiej stronie, co jednak nie przyniosło krajowi oczekiwanych korzyści. Nie miałoby to aż takiego znaczenia, gdyby życie po wojnie powróciło do normy, jednak okres powojenny pełen był napięcia i niepewności. Na tym tle faszyści, w swoich czarnych uniformach, sprawiali wrażenie zdyscyplinowanych i dawali nadzieje na stabilizację sytuacji i przywrócenie porządku. W rzeczywistości ich działania, oparte głównie na akcjach bojówek, osłabiały władzę i autorytet państwa. Była to taktyka, którą później powtórzyły partie faszystowskie w innych krajach.
Wykorzystanie strachu
Mussolini pokazał w jaki sposób faszyści sięgają po władzę, organizując w maju 1921 roku marsz na Rzym – będący bezprecedensową manifestacją siły (albo też doskonałym blefem), – który wyniósł go fotel premiera.
Z początku Mussolini stanął na czele koalicyjnego rządu, jednak stopniowo zlikwidował wszelką opozycję i w 1925 r. przyjął tytuł duce (wodza), bezdyskusyjnego przywódcy partii, która sprawowała we Włoszech władzę absolutną. W tym czasie wielu Europejczyków zafascynowanych sposobem, w jaki Mussoliniemu udało się przywrócić porządek w państwie i dać swoim obywatelom poczucie godności i celu.
Jednak w dużym stopniu wrażenie takie wynikało z ograniczenia wolności słowa we Włoszech.
Podobnie iluzoryczna była potęga Włoch, znajdująca wyraz głównie w spektakularnych manifestacjach publicznych i niewątpliwej osobowości duce. W rzeczywistości Włochy były krajem stosunkowo biednym, który bardzo mocno odczuł skutki ogólnoświatowego kryzysu ekonomicznego. Pomimo tego – a raczej po to, by odwrócić uwagę od problemów wewnątrz kraju – Mussolini rozpoczął w latach 30. politykę ekspansji, podbijając Abisynię (Etiopię), włączając do Włoch Albanię i wreszcie, co okazało się katastrofalne w skutkach, stając się sojusznikiem Niemiec w II Wojnie Światowej.
Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP) została stworzona na wzór partii Mussoliniego i w podobny sposób odróżniała się ona od swojego włoskiego pierwowzoru. Kierowana przez fullera (wodza) Adolfa Hitlera rozpoczęła w latach 30. politykę agresji, która ostatecznie doprowadziła do wybuchu II Wojny Światowej, a w jej wyniku do upadku faszyzmu.
Marsz do końca
Jednak taki koniec trudny był do przewidzenia w latach 30., kiedy wydawało się całkiem prawdopodobne, że wiek dwudziesty będzie, zgodnie z przepowiednią Mussoliniego, "wiekiem faszyzmu". Niemcy i Włochy kontynuowały swoją ekspansję. Podobnie rzecz się miała z Japonią i chociaż jej agresja nie miała wyraźnie faszystowskiego charakteru, bliski związek z hitlerowskimi Niemcami plasował ją w obrębie tego samego obozu. W wielu krajach Europy powstały partie o charakterze faszystowskim, na przykład Brytyjski Związek Faszystów, pod przywództwem Oswalda Mosleya, czy Action Francaise we Francji. Mniej lub bardziej faszystowskie reżimy przejęły władzę w Portugalii, Austrii, Grecji i Rumunii, a doktryna faszystowska dotarła także do Brazylii i Argentyny.
W wielu innych krajach dyktatura (niekoniecznie typu faszystowskiego) zastąpiła demokratyczny sposób sprawowania władzy. Jeden z najsłynniejszych konfliktów na tym tle miał miejsce w Hiszpanii, gdzie świeżo powstała republika zdawała się kierować w stronę socjalizmu. W 1936 roku generałowie hiszpańscy, na czele z Francisco Franco, podnieśli bunt, który został poparty przez Falangę (partie faszystowską), jak również przez bardziej zachowawcze siły prawicowe, w tym Kościół. Idealiści z całego świata przyjeżdżali do Hiszpanii, by stanąć w obronie republiki, jednak wojska Franco były militarnie i materialnie wspierane przez Włoch i Niemcy. Po trzech latach ciężkich i okrutnych walk Franco zwyciężył. Przewidująco nie przystąpił on do II Wojny Światowej i będąc w większym stopniu konserwatystą niż faszystą sprawował swoją dyktatorską władzę do śmierci w 1975 roku.
Wojna domowa w Hiszpanii wydawała się katastrofalną porażką demokracji w walce z faszyzmem. Jednak w kilka miesięcy po jej zakończeniu w marcu 1939 roku, miał wybuchnąć kolejny, o wiele bardziej brzemienny w skutki konflikt.
Dzięx ale troszkę za długie ;**
dzieki. bedzie dobra notatka z histy :)