Ochrona całkowita
Ryby
Aloza. Gatunek ryby z rodziny śledziowatych, blisko spokrewnionej z parposzem. Osiąga 75 cm długości i 4 kg wagi. Żyje w pelagicznej strefie morza. Na tarło wędruje do rzek, bardzo daleko od ujścia. Występuje w Morzu Śródziemnym, w zachodniej części Morza Czarnego, w Oceanie Atlantyckim (wybrzeża Europy od Półwyspu Pirenejskiego do Półwyspu Skandynawskiego), zachodnie wybrzeża Afryki. W naszym Bałtyku wystepuje rzadko, do wybrzeży Polski docierają pojedyncze okazy. Głównym pokarmem alozy są: drobny plankton, drobne owady i małe ryby (głównie stynki).
Babka piaskowa. Gatunek z rodziny babkowatych. Barwa jej ciała jest szaropopielata, dobrze dostosowana do koloru piasku; grzbiet bywa lekko pigmentowany, białe, nieco opalizujące podbrzusze. Osiąga długość ok. 5 cm, w Bałtyku tylko do 3-4 cm. Zwykle można ją zobaczyć w ławicach. Dobrze znosi nawet silne wysłodzenie wód. Występuje w przybrzeżnych wodach Morza Północnego, przy europejskich brzegach Oceanu Atlantyckiego, w Morzu Śródziemnym oraz w Bałtyku, gdzie spotykana jest głównie w jego zachodniej i środkowej części. Jej pokarm stanowi drobna fauna denna.
Iglicznia baltycka. Ryba z rodziny igliczniowatych. Posiada charakterystyczną rurkę gębową, z boku ścieśnioną z otworem gębowym skierowanym ku górze. Ciało przeważnie zielone upodabnia się do barwy glonów, zarośli podwodnych, wśród których przebywa. Dorosłe osobniki osiągają długości do 30 cm. Samiec jest mniejszy od samicy. Występuje pospolicie w wodach strefy przybrzeżnej Europy od Morza Czarnego po północną Norwegię. W Bałtyku spotyka się ją zwłaszcza na tzw. łąkach podwodnych Zatoki Puckiej i wśród obrośniętych glonami urządzeń podwodnych.
Jesiotr zachodni. Ryba z rodzaju jesiotrowatych. Ubarwienie szarobrunatne na grzbiecie, srebrzystoszare po bokach, białawe od spodu. Największa ryba spotykana w wodach Polski. Osiąga długość 4 m i ciężar 300 kg. Żyje w przybrzeżnej strefie mórz, u europejskich wybrzeży Oceanu Atlantyckiego; w całym Bałtyku; w Polsce w rejonie Odry oraz w Zatoce Gdańskiej.
Kur rogacz. Gatunek ryby z rodziny głowaczowatych. Barwa grzbietu i boków jest dość jednostajnie szarobrunatna, spód biały. Długość ciała dochodzi do 30 cm. Samce posiadają silnie wydłużone promienie drugiej płetwy grzbietowej. Gatunek ryby typowo arktycznej o rozmieszczeniu wokółbiegunowym. Kur rogacz jako relikt arktyczny zamieszkuje wody przybrzeżne oraz niektóre jeziora północne, gdzie utrzymał się dzięki dużej wytrzymałości na zmiany zasolenia i przystosował się do życia w wodach słodkich. Przede wszystkim występuje w Basenie Arktycznym. Formy jeziorne występują w jeziorach: szwedzkich (Wetter i Molar); rosyjskich (Onega i Ładoga) oraz w Wielkich Jeziorach w Ameryce Północnej. W Bałtyku poza północną jego częścią, przebywa głębiej, gdyż unika wód nagrzanych.
Piskorz.Gatunek z rodziny kózkowatych. Ciało ma wydłużone, lekko bocznie spłaszczone, pokryte drobną łuską; wokół otworu gębowego znajduje się 10 wąsików. Ubarwienie brunatne o żółtym odcieniu; pośrodku boków ciała, od głowy do ogona, biegnie szeroka ciemna smuga, poniżej i powyżej której biegną nieco węższe pasy. Osiąga długość ciała 25-30 cm. Żyje w zbiornikach płytkich, zamulonych, w jeziorach rzadki. Pokarm piskorza stanowi fauna denna. Występuje w Europie od Francji (dorzecze Loary) do Wołgi i Newy w Rosji, w zlewisku Morza Czarnego. W Polsce pospolity. Nie występuje na południu Europy, w Skandynawii i Anglii.
Pocierniec. Gatunek z rodziny ciernikowatych. Przed płetwą grzbietową ma 13 do 16 luźno stojących, nie związanych ze sobą błoną kolców, ubarwienie grzbietu i ogona zielonobrunatne, a boki złociste. Jest bodaj największym przedstawicielem ciernikowatych; osiąga 20 cm długości. Żyje w przybrzeżnej strefie mórz wśród wodorostów na głębokości do 10 m. Jest rozprzestrzeniony wokół wybrzeży północnego Atlantyku i mórz przyległych, od Zatoki Biskajskiej po Przylądek Północny w północnej Skandynawii. W Bałtyku sięga do Zatoki Fińskiej.
Żywi się skorupiakami i małymi rybami. Samce budują gniazda zawieszone wśród wodorostów na głębokości 30 do 90 cm pod lustrem wody.
Śliz. Gatunek z rodziny kózkowatych. Ma ciało wydłużone, walcowate, tylko częściowo pokryte łuskami; otwór gębowy o położeniu dolnym jest otoczony 6 wąsikami; brak kolców pod oczami. Posiada ubarwienie popielatożółte, przy czym boki i grzbiet są pokryte dużymi, nieregularnymi, szarobrunatnymi plamami. Długość ciała zwykle nie przekracza 12 cm, rzadko dochodzi do 15,5 cm. Występuje w Europie z wyjątkiem Półwyspu Pirenejskiego, Apenińskiego i Bałkańskiego oraz Skandynawii. W Polsce pospolity jest w rzekach górskich.
Żywi się drobną fauną denną, glonami i detritusem.
Krągłouste
Minóg strumieniowy. Gatunek z rodziny minogowatych, rzędu krągłoustych. Najmniejszy minóg występujący w Polsce, okazy dorosłe osiągają długość do 16 cm, larwy 20 cm. Cechą charakterystyczną jest otwór gębowy w kształcie przyssawki. Występuje w wodach zlewiska Morza Północnego, Morza Bałtyckiego, w rzece Pad, w górnym biegu Wołgi, w Polsce pospolity w rzekach o dobrze natlenionej wodzie i piaszczystym dnie. Jest formą słodkowodną, niewędrowną.
Ptaki
Bączek. Ptak z rodziny czapli. Bardzo mała czapla (długość ciała 35 cm, waga 140 g) o grubej szyi i długich zielonych palcach; barki, grzbiet i lotki zielonawo-czarne, pokrywy skrzydłowe ochrowe, brzuch żółtawy. Samica zaś jest barwy trzciny, na grzbiecie z charakterystycznymi brązowymi plamkami, na brzuchu paskowana. W niebezpieczeństwie potrafi całymi minutami stać nieruchomo w pozycji słupka. Prowadzi aktywny tryb życia o zmierzchu. Występuje w Europie, środkowo-zachodniej Azji, Afryce i na niewielkich obszarach Australii. Zamieszkuje płycizny z gęstymi zaroślami trzcin, gdzie buduje lejkowate gniazdo. Jego pokarm stanowią małe ryby, żaby, kijanki, owady wodne.
Bąk. Ptak z rodziny czapli. Duży, masywny o grubej szyi (długość ciała 76 cm, waga 1200 g). Zarówno samica jak i samiec nie różnią się wyglądem. Upierzenie ich jest żółtobrązowe (o barwie trzciny) z podłużnymi pręgami, wierzch głowy czarny, gardło białe. Po trzcinach wspina się charakterystycznym pełzającym ruchem. W niebezpieczeństwie potrafi całymi minutami stać nieruchomo w pozycji słupka. W locie można zobaczyć charakterystyczne szerokie, okrągłe skrzydła oraz wyciągniętą szyję. Zamieszkuje rozległe trzcinowiska, gdzie buduje płaskie gniazdo. Jego pokarm stanowią ryby, płazy, pijawki, owady wodne. Występuje Europie; w Polsce przylatuje w III-IV, odlatuje w IX- XI.
Bernikla rdzawoszyja. Pięknie ubarwiona gęś, należąca do blaszkodziobych. Między dziobem a okiem znajduje się duża biała plama, przód szyi czerwonobrązowy, reszta ciała ubarwiona na biało i czarno. Dziób jest brunatny, z tzw. czarnym paznokciem, nogi czarne. Długość ciała dochodzi do 55 cm. Bernikla rdzawoszyjna jest płochliwa, nocuje zawsze na wodzie. Żywi się pokarmem roślinnym.
Gnieździ się w pobliżu rzeki Ob i Chatanga, zimuje na południowych wybrzeżach Morza Kaspijskiego i Aralskiego. W Polsce występuje bardzo rzadko, zalatuje wyjątkowo.
Błotniak stawowy.Ptak z rodziny jastrzębi. Smuklejszy niż myszołów, ma węższe od niego skrzydła, które podczas szybowania i lotu ślizgowego trzyma ułożone na kształt litery V. Długość ciała don52 cm. Samica i młode są ciemnobrązowe z jaśniejszą górną częścią głowy. U samców spód ciała jest jasno-czerwono-brązowy, pierś w cętki. Grzbiet i górna część skrzydeł są brązowe, poza tym skrzydła szare. Zasiedla tereny podmokłe. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego i na południu Sahary. Lata najczęściej nisko nad ziemią. Jego pokarm stanowią małe ssaki, ptaki, a w czasie lęgów, także jaja i pisklęta. Samiec podczas godów wydaje w locie charakterystyczny dźwięk kia. Gniazdo buduje na ziemi wśród roślin bagiennych. Jaja w liczbie 3-7 wysiaduje samica przez okres 31-36 dni. Młode opuszczają gniazdo po 38-40 dniach, 14 dni pozostają w pobliżu, a 2-3 tygodnie później opuszczają rodziców.
Bocian biały.Ptak z rzędu brodzących. Długość jego ciała do 102 cm, waga 3400 g. Duży, biały z czarnymi lotkami, długim czerwonym dziobem i lśniąco czerwonymi nogami. Samica i samiec nie różnią się wyglądem. U młodych charakterystyczny, brązowawy dziób. Szybuje wytrwale, często na znacznych wysokościach; stąpa majestatycznie szukając pożywienia. Podczas lotu szyja wyciągnięta, nogi daleko wystające za ogon. Ptak wędrowny, przylatuje w III-IV, odlatuje w VIII-IX. Zamieszkuje tereny wilgotne, łąki, doliny rzek z kępami drzew. Jego pokarm stanowią ryby, myszy, owady, dżdżownice. Duże gniazdo z chrustu na budynkach, drzewach i słupach telegraficznych.
Bocian czarny. Jest okazałym ptakiem z rzędu brodzących. Długość ciała do 88 cm, rozpiętość skrzydeł do 190 cm, ciężar ciała ok. 3 kg. Upierzenie samca i samicy jest jednakowe, czarne z metalicznym purpurowo-zielonym połyskiem. Pierś i brzuch białe, nogi i dziób czerwone. W przeciwieństwie do bociana białego unika osiedli ludzkich, jak również pól i otwartych przestrzeni. Najcześciej można go spotkać na rozległych, podmokłych terenach i cichych lasach. Unika spotkań z bocianem białym, który go prześladuje. Swoją ostrożność i płochliwość zachowuje również wobec człowieka, co utrudnia obserwacje i badania. Żywi się przede wszystkim rybami i zaskrońcami, które łowi głównie w strumykach i rozlewiskach. Jest ptakiem niemym; w okresie godowym nie klekoce, a jedynie kłapie dziobem. Gniazda zakłada wysoko na drzewach liściastych. Jest do nich bardzo przywiązany i co roku wraca na to samo miejsce. Występuje w Europie Zachodniej, Środkowej i Wschodniej, a nawet w południowej Szwecji. Jego zasięg rozszerza się na Azję Mniejszą, Środkową, a częściowo Wschodnią. Zimuje w środkowych i południowych okolicach Afryki oraz w Indiach. Do Polski przylatuje w III-IV, odlatuje w VIII-X.
Czapla modronosa. Ptak z rzędu brodzących. Długość ciała do 46 cm, waga 280 g. Mała, krępa czapla o grubej szyi charakteryzuje się jasnoochrowym upierzeniem, białym brzuchem, skrzydłami i ogonem oraz żółtawozielonymi nogami. Dodatkowo uroku dodają jej wydłużone pióra potylicy z ciemnymi, podłużnymi pręgami zwieszającymi się nad barkami. W szacie zimowej głowa i szyja z delikatnymi, ciemnymi, podłużnymi pręgami. Samica podobna do samca. Do Europy środkowej zawędrowuje przypadkowo. Prowadzi aktywny tryb życia głównie o zmierzchu, lubi kryjówki, zazwyczaj trzyma się gęstych zarośli na mokradłach; niekiedy jak bąk siedzi w trzcinach. Zamieszkuje porosłe krzewami, rozległe, mokre tereny nizinne, płycizny jezior, delty rzek. Gniazda buduje na drzewach, krzewach i w trzcinach, zakładając kolonie. Jej pokarm stanowią owady wodne, pijawki, skorupiaki, kijanki, małe ryby.
Czapla nadobna.Ptak z rzędu brodzących. Długość ciała do 56 cm, waga 500 g. Mała, biała czapla, o charakterystycznym czarnym dziobie i nogach, oraz żółtych stopach. W okresie lęgowym na potylicy, brzuchu i grzbiecie widoczne długie, ozdobne pióra. Samica podobna do samca. Pokarmu szuka w płytkich wodach, a również wśród pasącego się bydła. Występuje w Europie środkowej od kwietnia do października. Zamieszkuje tereny bagniste porosłe drzewami i krzewami, gęsto porośnięte brzegi dużych rzek, pola ryżowe. Jej pokarm stanowią małe ryby, żaby, skorupiaki, owady wodne. Gniazduje koloniami, które zakłada na drzewach lub krzewach.
Czapla purpurowa. Ptak z rzędu brodzących. Długość ciała do 79 cm, waga 950 g. Mniejsza, smuklejsza i ciemniejsza od czapli siwej, charakteryzuje się bardzo cienką kasztanowobrązową szyją z podłużnymi, czarnymi, szerokimi pręgami; z grzbietu zwisają białawe i rdzawoczerwone ozdobne pióra. Samica podobna do samca. Podczas lotu uderza skrzydłami szybciej niż czapla siwa. W środkowej Europie występuje od kwietnia do września. Zamieszkuje rozległe tereny bagniste z gęstymi szuwarami. Jej pokarm stanowią małe ryby, żaby, małe ssaki, owady. Gnieździ się koloniami. Zazwyczaj ukrywa się w trzcinowisku.
Dudek. Jedyny gatunek z rodziny dudków. Długość ciała ok. 28 cm, waga 50-80 g. Na głowie duży, rozkładany czub. U samca głowa z czubem, plecy i pierś czerwonobrązowe, na lotkach czarne i żółte pasy, ogon i końce piór czuba czarne, brzuch żółtawobiały. Samica podobna do samca, ale jej barwy są mniej kontrastowe. Przebywa na skrajach starych drzewostanów liściastych, w alejach, w pobliżu pastwisk, łąk i pól. Żywi się drobnymi bezkręgowcami zbieranymi z ziemi. Gniazdo zakłada w dziupli, szczególnie w głowiastej wierzbie, pod korzeniami, a nawet w szczelinach budynków. Występuje w prawie całej Europie, w środkowej i południowej Azji, w znacznej części Afryki. Zimowiska znajdują się w środkowej Afryce.
Drozd śpiewak.Gatunek z rodziny drozdów. Długość ciała ok. 23 cm, waga ok. 60 g. Wierzch ciała oliwkowobrunatny, boki i pierś gliniastopłowe z czarniawymi podłużnymi plamkami, brzuch biały. Zamieszkuje wszelkie biotopy leśne i parkowe, również parki miejskie, lecz nie wszędzie i mniej chętnie niż kos. Odżywia się, podobnie jak inne drozdy, owadami i innymi drobnymi bezkręgowcami zbieranymi głównie na ziemi; jesienią zjada wiele jagód. Gniazda umieszcza na krzewach lub drzewach, na bardzo różnej wysokości. Jest ptakiem wędrownym, do Polski przylatuje III-IV, odlatuje IX-X. Występuje w prawie całej Europie (z wyjątkiem najbardziej południowych części półwyspów śródziemnomorskich), w zachodniej Syberii i w Azji Mniejszej. Zimuje w południowo-zachodniej Europie, północnej Afryce, Azji Mniejszej.
Dzięcioł czarny. Jest to największy europejski dzięcioł z rodziny łaźców. Jest czarny, samiec ma czerwoną plamę na głowie, zaczynającą się od dzioba, a kończącą na potylicy. Samica ma czerwony tylko tył głowy. Występuje w dużych kompleksach lasów mieszanych i powiązanych z nimi lasów iglastych o bogatym starodrzewiu. Lata ociężale, w linii prostej, a nie faliście, jak inne dzięcioły. Żywi się owadami. Dziuple lęgowe wykuwa przede wszystkim w bukach lub sosnach i jest jednym z głównych budowniczych dziupli w lesie.
Dzięcioł duży.Ptak z rzędu łaźców. Jest czarno-biały, samiec ma czerwony kark i pokrywy podogonowe. Zamieszkuje lasy liściaste i iglaste, zagajniki polne, parki i ogrody. Rzadko widać go na ziemi, najczęściej na pniach drzew albo słupach. Zamiast śpiewać, rytmicznie bębni swoim mocnym dziobem po służących mu za rezonator gałęziach lub słupie. Bębnienie to wygląda podobnie jak stukanie podczas poszukiwania pokarmu i pełni funkcję zbliżoną do pieśni ptaków śpiewających. Latem żywi się owadami, a zimą nasionami (najchętniej z szyszek drzew iglastych). Dziuple wykuwa przede wszystkim w drzewach o miękkim drewnie.
Dzięcioł zielony. Ptak z rzędu łaźców, podobny do dzięcioła zielonosiwego. Górna część ciała jest oliwkowozielona, spód ciała szarozielonkawy. Wierzch głowy u samca jest czerwony. Pasek na brodzie u samicy czarny, u samca czerwony z czarnym brzegiem. Zasiedla lasy liściaste i mieszane, zagajniki polne, ogrody, parki. Jest niezwykle płochliwy i nietowarzyski. W przeciwieństwie do innych dzięciołów dość rzadko uderza w drzewo. Pożywienia poszukuje na ziemi (owady, jagody). Mrówki wydobywa z mrowiska długim, haczykowato zagiętym językiem. W okresie lęgowym gniazduje w samodzielnie wykonanych lub istniejących już dziuplach.
Dziwonia. Gatunek z rodziny łuszczaków, rzędu wróblowatych. Długość ciała ok.16 cm, waga ok. 22 g. U samca głowa, pierś i kuper czerwone, grzbiet brunatnoczerwony, skrzydła i ogon brunatne, brzuch białawy. Samica z wierzchu oliwkowoszarobrunatna, od spodu biaława, kreskowana na piersi i bokach. Zamieszkuje gęste zarośla nadwodne z wierzbami, olchami, trzciną. Odżywia się owadami, nasionami i pączkami. Gniazdo zakłada na gałązkach krzewu przerośniętego roślinnością zielną, czasem w wysokich roślinach zielnych.
Jest ptakiem wędrownym, do Polski przylatuje w maju i na początku czerwca, odlatuje w sierpniu i na początku września. Występuje w Eurazji od Polski i krajów nadbałtyckich na zachodzie po Mandżurię i Kamczatkę na wschodzie; na południu od Turcji przez Nepal do południowych Chin ciągnie się drugi pas areału lęgowego. Zimuje na terenach od Turcji po południowo-wschodnie Chiny.
Gil. Gatunek z rodziny łuszczaków, rzędu wróblowatych. Długość ciała ok. 18 cm, waga ok. 33 g. Wierzch głowy, skrzydła i ogon czarne, na skrzydle biaława pręga, kuper i brzuch białe, u samca boki szyi, przód szyi i pierś czerwone, u samicy beżowe. Zamieszkuje bory iglaste i mieszane, wilgotne, ale nie mokre, najchętniej z podszyciem świerkowym; lasów liściastych i suchych borów sosnowych unika. Jego pokarm stanowią nasiona, pąki, jagody. Gniazdo zakłada najczęściej na świerkach lub jałowcach, niewysoko. Częściowo jest ptakiem wędrownym. Występuje w większej części Europy i w pasie od Litwy do Japonii; oderwany areał ma na Kaukazie, w części Turcji i Iranie.
Głuszec. Gatunek z rodziny głuszcowatych, rzędu kuraków. Długość ciała 65-100 cm, waga 2,5-6,5 kg. Samiec jest wyraźnie większy od samicy, ma głowę, szyję i kuper czarne z szarobrązowymi pręgami, skrzydła i grzbiet ciemnobrunatne, ogon czarny z białymi plamami, spód ciała jest czarny z białymi plamami na brzuchu i metalicznym połyskiem na piersi, czerwone obrzeżenia oka. Samica, nazywana głuszą lub głuszycą, jest ubarwiona ochronnie.Wierzch ciała samicy jest ciemnobrunatny z rdzawymi i białymi, poprzecznymi prążkami, spód taki sam z wyraźniejszymi i grubszymi brunatnoszarymi pręgami. Gardło i wole są jednolicie ciemnobrązowe, dziób rogowy, w ciągu lata jego zewnętrzna warstwa ulega zrzuceniu, do jesieni uzyskuje poprzednią grubość i twardość. Najczęściej spotykany w rozległych, starych borach z gęstym podszyciem, zwykle w pobliżu torfowisk porośniętych wełnianką. Żywi się głównie pokarmem roślinnym jagodami, pąkami drzew, trawami, latem również drobnymi bezkręgowcami. Gniazdo zakłada na ziemi, nie jest ono osłonięte gałęziami. Występuje w lasach północnej i środkowej Eurazji, w Szkocji, Pirenejach, na Bałkanach.
Jemiołuszka. Gatunek z rodziny jemiołuszek. Długość ciała ok. 21 cm, waga ok. 55 g. Na głowie wyraźny czub. Upierzenie ciała bardzo obfite, aksamitne, w kolorach pastelowych: od prawie popielatego do winnoszarego i brązowego, okolice oka i podbródek czarne, lotki czarne, częściowo z żółtymi końcami, na końcach lotek drugorzędowych występują specyficzne dla jemiołuszki czerwone płytki, ogon jest czarny z żółtym końcem, dziób i nogi czarne. W okresie zimowym spotykana głównie w biotopach typu parkowego. W okresie lęgowym odżywia się owadami, głównie chwytanymi w locie komarami, od jesieni do wiosny podstawowy jej pokarm stanowią różnorodne jagody, przede wszystkim głogu, jemioły, jarzębiny. Gniazdo zakłada na drzewach iglastych. Ptak wędrowny, do Polski przylatuje w listopadzie, odlatuje w marcu i kwietniu, a pojedyncze osobniki pozostają do maja. Występuje na obszarze tajgi i lasotundry całej Palearktyki.
Hełmiatka. Gatunek z rodziny kaczek. Długość ciała 45-54 cm, waga 0,8-1,5 kg. Samiec w upierzeniu godowym ma czerwony dziób, głowę i górną część szyi kasztanowordzawe, wydłużone rude pióra potylicy tworzą puszysty czub, dolną część szyi, pierś, brzuch, kuper oraz pokrywy ogonowe ma czarne, boki ciała białe, wierzch ciała brązowoszary, lusterko białe z różowym nalotem. Samica nie ma czuba, ubarwiona jest skromnie, w tonie szarobrązowym, z jasnymi policzkami i jasnym spodem ciała, lusterkiem białym z brązowawym nalotem. Młode są podobne do samicy, tak jak i samiec w upierzeniu spoczynkowym, który jednakże ma czysto białe lusterko. Zasiedla większe jeziora i stawy. Jej pokarm stanowią zielone części roślin wodnych, z niewielką domieszką owadów i chrząszczy. Gnieździ się pojedynczo lub w niewielkich koloniach, gniazdo buduje na zwałach starej trzciny, rzadziej na lądzie, pod osłoną trzciny lub krzewów. Występuje w południowej części Palearktyki, od Półwyspu Iberyjskiego do Azji Środkowej. Zimuje w krajach śródziemnomorskich i w południowej Azji.
Kania ruda. Ptak z rodziny jastrzębi, osiągający długość ciała 61 cm, wagę 900-1200 g. Większy i o wiele smuklejszy od myszołowa. Charakteryzuje się głęboko rozwidlonym, rdzawoczerwonym ogonem; upierzeniem czerwonobrązowym z jasnoszarą głową. Samica podobna do samca. Występuje w środkowej Europie od marca do września. Zamieszkuje stare lasy liściaste w pobliżu wód. Gniazdo zakłada na drzewach. Jej pokarm stanowią drobne gryzonie, padłe i chore ryby, padlina.
Kaniuk. Gatunek z rodziny jastrzębi, podrodziny kaniuków. Długość ciała osiąga ok. 33 cm, waga ok. 230 g. Samiec podobny do samicy. Wierzch ciała jasnoszary, skrzydła czarne, spód i ogon białe, dziób czarniawy, nogi żółte, ogon lekko wcięty. Przebywa na otwartych przestrzeniach urozmaiconych pojedynczymi drzewami. Jego pokarm stanowią drobne gryzonie i owady. Prowadzi osiadły tryb życia. Występuje w prawie całej Afryce, w Azji Mniejszej, pólnocnej Europie, w Polsce rzadko występuje.
Kawka. Ptak z rodziny krukowatych. Długość ciała osiąga ok. 32 cm. Kark i okolice uszu u tego ptaka są szare, spodnia strona ciała ciemnoszara; poza tym jest czarny. Spotykana w starych zagajnikach, na skałach, murach. Zimą przebywa na polach w dużych stadach razem z gawronami. Jej pokarm stanowią owady i ich larwy, robaki, ślimaki, pisklęta, jaja ptaków, ziarna, miękkie owoce i odpady. Kawki długo pozostają w parach. Gniazdują koloniami w starych murach, wieżach kościelnych, dziuplach (po dzięciole czarnym), skrzynkach lęgowych. Przeważnie samica wysiaduje przez 17-18 dni 3-6 jaj. Młode opuszczają gniazdo po 35-36 dniach, gdy są zdolne do latania.
Kobuz. Gatunek z rodziny sokołów. Długość ciała ok. 34 cm, waga ok. 190-300 g. Samica jest o 1/3-1/4 długości ciała większa od samca, obie płci upierzone jednakowo. Wierzch głowy jest bardzo ciemny, łupkowoczarny, na jasnym policzku wyraźny czarny wąs, grzbiet ciemnoszary, pokrywy podskrzydłowe i nogawice rude, spód ciała biały z podłużnymi, brunatnymi kreskami, dziób szaroniebieski, nogi zielonożółte. Młode bardziej brązowe, spód rudawy z podłużnymi beżowymi kreskami. Spotykany na skraju lasu w pobliżu polan, parki i zadrzewienia śródpolne. Jego pokarm stanowią chwytane w locie drobne ptaki i większe owady, szczególnie ważki. Ptak wędrowny, do nas przylatuje w kwietniu i maju, odlotuje od sierpnia do października, czasami wyjątkowo zimuje. Występuje w całej Eurazji, sięgając na północ do granicy lasów, oraz w Afryce Północnej.
Kos. Gatunek z rodziny drozdowatych. Długość ciała ok. 25,5 cm, waga ok. 100 g. Upierzenie samca czysto czarne, u starego samca dziób żółty; samica oliwkowobrunatna, na piersi ma często niewyraźną plamistość, a dziób brunatny. Zamieszkuje wszelkie biotopy leśne i parkowe. Jego pokarm stanowią dżdżownice, ślimaki, owady oraz owoce i jagody. W warunkach leśnych zakłada gniazda na drzewach, czasem na wysokości tylko 0,5 m; w miastach często gnieżdżą się w załomach murów i w innych miejscach o charakterze półdziupli. Ptak wędrowny, do nas przylatuje w marcu i kwietniu, odlotuje w październiku i listopadzie. Występuje w prawie całej Europie (prócz Skandynawii), krajach Maghrebu i w wąskim pasie Azji od Azji Mniejszej do Tajwanu.
Kraska. Gatunek z rodziny krasek. Długość ciała ok. 32 cm, waga ok. 140-190 g. Samiec i samica prawie się od siebie nie różnią. Głowa i kark są seledynowobłękitne, spód bardziej szary, grzbiet i barkówki brązowe, pokrywy skrzydłowe i podskrzydłowe błękitnoniebieskie, lotki od góry seledynowe, od spodu ciemnoszafirowe, para skrajnych o kilka milimetrów dłuższa od pozostałych. Przebywa na skrajach drzewostanów, w pobliżu otwartych przestrzeni, w niewielkich grupach starych drzew. Zdobycz chwyta na ziemi. Żywi się dużymi owadami, czasem drobnymi kręgowcami. Jesienią zjada niewielkie ilości owoców. Gniazdo zakłada w dziupli, najczęściej po dzięciołach czarnym lub zielonym, czasem w budkach lęgowych. Występuje w prawie całej Europie, południowej i środkowej Azji, w północnej Afryce. Zimuje w południowej Afryce.
Kowalik. Gatunek z rodziny kowalików. Długość ciała ok.14 cm, waga ok.20 g. Ubarwienie z wierzchu niebieskawopopielate, przez oko biegnie czarny prążek, spód białawy z kasztanowatą (o różnej intensywności u samca i samicy) plamą na boku brzucha; w zależności od podgatunku na spodzie występuje różowawordzawy nalot lub też go brak. Zamieszkuje luźne starodrzewia lasów liściastych i mieszanych, większe parki; unika wnętrza kompleksów leśnych i suchych borów. Odżywia się owadami i nasionami. Potrafi chodzić po pniach głową w dół. Gniazdo zakłada w dziuplach, czasem w budkach lęgowych, zamurowując gliną zbyt wielki otwór wejściowy. Osiadły. Występuje w Europie (prócz północnej Skandynawii), w krajach Maghrebu, Azji Mniejszej i na znacznych przestrzeniach Azji omijając Azję Centralną.
Krogulec. Ptak z rodziny jastrzębi. Długość ciała 28-38 cm, waga 130-320 g. Mały wizerunek jastrzębia, samica wielkości pustułki, samiec zaledwie sporego drozda. Grzbiet brązowoszary (samica) lub niebieskoszary (samiec), spód ciała delikatnie, poprzecznie prążkowany. Bardzo płochliwy i ostrożny, siedzi pionowo z wciągniętą głową, siadając na drzewie silnie wstrząsa ogonem. Lata naprzemian bijąc gwałtownie skrzydłami i prześlizgując się w zaroślach i między drzewami, zazwyczaj nisko nad ziemią. W locie godowym samce i samice wzbijają się ponad drzewa i szybują krótki czas na wstępującym wietrze. W środkowej Europie występuje od stycznia do grudnia. Zamieszkuje las iglasty w pobliżu otwartych terenów, rzadko las liściasty. Gniazdo na drzewach. Jego pokarm stanowią prawie wyłącznie ptaki do wielkości kuropatwy lub grzywacza, rzadko myszy, wyjątkowo nietoperze.
Kruk. Jest to największy europejski ptak z rodziny krukowatych, czarny, z potężnym, czarnym dziobem i klinowatym ogonem. Zasiedla doliny alpejskie, lasy i niziny. Szybuje na wietrze, w czasie toków wykonuje w powietrzu różne akrobacje. Jest bardzo inteligentny. Zjada małe ssaki, gady, owady, owoce, padlinę i odpadki. Żyje w parach przez cały rok. Przy tym spotyka się pary młodych osobników, które często tworzą duże gromady. Gniazdo znajduje się najczęściej na osłoniętych występach skał, ale także na drzewach. Samica wysiaduje 4-6 jaj 20-21 dni. Młode po 5-6 tygodniach wyfruwają z gniazda, ale pozostają w rodzinie.
Kukułka. Gatunek z rodziny kukułek. Długość ciała ok. 35 cm, waga ok.120 g. Samiec ma wierzch ciała, szyję i pierś jasnoszare, ogon ciemniejszy z białymi plamami i pręgą końcową, spód biały z szarym, poprzecznym pręgowaniem, tęczówki żółte. Samica z rdzawym nalotem na przodzie ciała, a niektóre osobniki zamiast ogólnego szarego tonu ubarwienia, są rdzawe z ciemnobrązowym rysunkiem. Przebywa we wszystkich środowiskach, gdzie występują drzewa, ale większych, zwartych kompleksów leśnych raczej unika. Żywi się owadami, szczególnie licznie zjada duże gąsienice motyli. Jest pasożytem lęgowym; podrzuca jaja do gniazd ptaków wróblowatych. Po wylęgnięciu się pisklę wyrzuca jaja i pisklęta gospodarza. Ptak wędrowny, do nas przylatuje w kwietniu i maju, odlotuje w sierpniu i wrześniu. Występuje w prawie całej Eurazji i w niektórych częściach Afryki, gdzie też zimuje.
Łabędź krzykliwy. Ptak wodny z rzędu blaszkodziobych. Długość ciała 152 cm, waga 7-12 kg. Jak łabędź niemy, ale dziób żółty, częściowo czarny, bez narośli; szyja jeszcze dłuższa trzymana prosto. Żadnego wyraźnego odgłosu podczas lotu. Samica tak jak samiec. Występuje w północnej tundrze i tajdze; zimą regularnie na wybrzeżu Morza Północnego, niekiedy na Bałtyku. Jego pokarm stanowią rośliny podwodne, młode zasiewy zbóż, trawy. Buduje gniazdo naziemne.
Lelek kozodój. Gatunek z rodziny lelków. Długość ciała ok. 26 cm, waga ok. 80 g. Paszcza bardzo głęboka, rozcięciem sięga poza oko, otoczona wieńcem sztywnych szczecin, dziób delikatny, płaski. Upierzenie miękkością i ubarwieniem przypomina upierzenie sów. Wierzch ciała szarobrunatny z czarnymi i ciemnobrunatnymi podłużnymi pręgami i plamami, spód brązowy z poprzecznym, brunatnym pręgowaniem, lotki brunatne z jaśniejszymi plamami, u samca na końcu 3 skrajnych lotek duże, białe plamy. Na szarych sterówkach poprzeczne pręgowanie, a u samca na końcu skrajnych białe plamy. Przebywa w suchych borach sosnowych, w pobliżu polan, łąk i pól. Żywi się dużymi owadami, głównie ćmami i chrząszczami. Chwyta je w powietrzu, wieczorem i przed świtem. Gniazdo zakłada na ziemi. Przelotny: przylot w kwietniu i maju, odlot od sierpnia do października. Występuje w Europie (oprócz północnej Skandynawii), w północno-zachodniej Afryce, w południowo-zachodniej Azjii aż do Indii. Zimuje w środkowej i południowej Afryce.
Łozówka. Ptak zaroślowy z rodziny pokrzewek, którego trudno odróżnić od trzcinniczka i trzciniaka. Grzbiet ma oliwkowobrunatny, nogi cieliste. W przeciwieństwie do trzciniaka i trzcinniczka nie zasiedla trzcinowisk, lecz zarośla z m.in. bylin i krzewów. Akceptuje również pola i zarośla w pobliżu wody. W gęstym podszycie poszukuje on owadów. Również jego ładny śpiew dochodzi z miejsc dobrze ukrytych. Łozówka ma dużą zdolność imitowania głosów innych ptaków. Potrafi naśladować głosy przedstawicieli ok. 200 gatunków, m.in. wielu afrykańskich ptaków, z którymi styka się w porze zimowej. Łozówka zawiesza gniazdo na łodygach bylin i gałązkach krzewów.
Makolągwa. Gatunek z rodziny łuszczaków. Długość ciała ok. 14 cm, waga ok. 20 g. Czoło i pierś samca karminoczerwone, głowa brudnoszara, grzbiet i skrzydła brązowe (lotki pierwszorzędowe czarniawe z białymi brzegami), kuper brunatnawy z białymi obrzeżeniami piór, spód i boki o odcieniu gliniastym, tylko brzuch białawy. Jesienią samiec ma jaskrawe barwy silnie przytłumione jasnymi brzegami piór.Samicy brak barwy czerwonej, wierzch ma szarobrunatny, spód jaśniejszy, a wszystko to jest wyraźnie kreskowane. Najczęściej spotykany w zadrzewieniach śródpolnych, sadach, ogrodach, unika jednak lasów i śródmiejskich parków. Odżywia się nasionami głównie chwastów, zjada też nieco owadów. Gniazdo zakłada w miejscu dobrze nasłonecznionym, w środku gęstego krzewu liściastego lub jałowca. Ptak wędrowny, przylatuje w końcu marca i kwietniu, odlatuje we wrześniu i październiku. Występuje w Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii i północno-wschodniej europejskiej części Rosji), także w krajach Maghrebu, w Azji Mniejszej, Iranie i na niewielkim obszarze Azji Środkowej.
Myszołów włochaty. Drapieżny ptak z rodziny jastrzębi. Długość ciała 51-61 cm, waga 700-1600 g. Nieco większy od myszołowa.Wierzch głowy, kark, boki głowy zawsze białawe, poza tym ubarwienie bardzo zmienne, podobnie jak u myszołowa. Samica tak jak samiec.Obraz lotu podobny do myszołowa, ale ogon jasny z białą nasadą i szeroką, ciemną pręgą na końcu, spód skrzydeł jasny. Występuje w północnej tundrze; zimą na łąkach i polach środkowej Europy. Jego pokarm stanowią przeważnie lemingi; na zimowisku jak myszołów.Gniazdo na drzewach, skałach lub na ziemi.
Myszołów. Drapieżny ptak z rodziny jastrzębi. Długość ciała 51-56 cm, waga 600-1300 g. Ubarwienie od ciemnobrązowego do prawie białego. Samica tak jak samiec. Wyglądający ociężale, szerokoskrzydły ptak. Podczas lotu powolny ruch wiosłowy z ciężkimi, sztywnymi uderzeniami skrzydeł. W locie szybowcowym charakteryzuje się szerokimi skrzydłami i zazwyczaj szeroko rozpostartym ogonem. W środkowej Europie występuje od stycznia do grudnia. Zamieszkuje lasy iglaste, mieszane i liściaste. Gniazdo na drzewach. Jego pokarm stanowią myszy i inne drobne gryzonie, młode ptaki, gady.
Orlik krzykliwy. Ptak drapieżny z rodziny jastrzębi, osiągający długość ciała 61-66 cm, wagę 1100-2000 g. Mały, brązowy orzeł, jaśniejszy od orlika grubodziobego. Samica podobna do samca. Młode ptaki są całe czekoladowobrązowe, z rzędami jasnych plamek na skrzydłach. Charakterystyczna sylwetka w locie, nie do pomylenia dzięki deskowatym skrzydłom, jednakowo szerokim od nasady do czubka.
Zamieszkuje stare, zalewane lasy, graniczące z wilgotnymi łąkami. Gniazdo zakłada zwykle na drzewach. Jego pokarm stanowią myszy, szczury, krety, żaby, padalce, węże, ptaki. Występuje w środkowej Europie od kwietnia do września.
Orzeł Bielik. Ptak drapieżny z rodziny jastrzębi, osiągający długość ciała 69-91 cm, wagę 4000-7500 g. Bardzo duży, masywnie zbudowany orzeł z jaskrawożółtym dziobem i krótkim ogonem. Dorosłe ptaki szarobrązowe z jasną głową i białym ogonem. Samica podobna do samca. Młode są ciemne, bez kontrastu barw między głową a resztą ciała, ogon ciemny. Sylwetkę szybującego bielika charakteryzują szerokie, deskowate skrzydła, daleko wysunięta głowa i krótki, klinowaty ogon. Gniazdo zakłada na drzewach. Jego pokarm stanowią najchętniej duże ryby i ptaki wodne (łyski, kaczki, gęsi, perkozy), je także ssaki, często padlinę. W środkowej Europie występuje od stycznia do grudnia. Zamieszkuje wybrzeża morskie, duże jeziora i rzeki.
Orzeł przedni. Ptak drapieżny z grupy orłów, osiągający długość ciała 75-88 cm, wagę 3000-6600 g. Duży, silny orzeł o ciemnobrązowym ubarwieniu, wierzch głowy i kark złotożółte. Samica podobna do samca, ale większa. Młode są czarnobrunatne z białymi plamami u nasady skrzydeł. Podczas lotu widać długie, niezbyt szerokie skrzydła, zwężające się w kierunku ciała; ogon średnio długi, lekko zaokrąglony, u młodych z jasną nasadą. Występuje w środkowej Europie od stycznia do grudnia, sporadycznie poza wysokimi górami. Zamieszkuje duże tereny leśne, tereny górskie. Gniazdo zakłada na skałach lub drzewach. Jego pokarm stanowią ssaki do wielkości cielęcia jelenia, ptaki do wielkości głuszca, padlina.
Orzechówka. Ptak z rodziny krukowatych. Długość ciała ok. 37 cm, waga ok. 200 g. Wierzch głowy, skrzydła i ogon czarne, pokrywy podogonowe i koniec ogona białe, reszta ciała brązowa, biało perełkowana. Gniazda zakłada zwykle na drzewach. Najczęściej spotykana w borach iglastych, gorskich lasach i tajgach. Jej pokarm stanowią nasiona drzew iglastych, orzechy, a także drobne kręgowce i owady.
Występuje w Skandynawii, krajach nadbałtyckich (w Polsce na Mazurach i na wybrzeżu) i na wielkich obszarach Syberii, w Chinach i w Himalajach oraz wyspowo w Karpatach (także polskich), na Bałkanach i w Alpach.
Perkoz dwuczuby. Długość ciała 48 cm, waga 1100 g. Największy perkoz europejski; bardzo długa szyja, smukła głowa z długim, ciemnym dziobem; w szacie godowej łatwy do odróżnienia dzięki sterczącym czubom z piór i rdzawoczerwonym, ciemno obramowanym bokobrodom; grzbiet czarno-brązowy. W zimie bez ozdób na głowie i szyi, dużo jaśniejsza, biaława brew. Samice tak jak samce. Młode ptaki z pręgowaną głową. Lot szybki, prostolinijny, z prędkimi uderzeniami skrzydeł. Na wiosnę robiące ogromne wrażenie tańce godowe; poza okresem godowym często w małych grupach. W Europie środkowej występuje od stycznia do grudnia. Zamieszkuje jeziora, zbiorniki zaporowe i stawy z pasem szuwarów; zimą często na wybrzeżu. Gniazdo pływające. Jego pokarm stanowią małe ryby, owady, skorupiaki.
Perkoz zausznik. Długość ciała 30 cm, waga 350 g. Grzbiet, głowa i szyja czarne, boki czerwonobrązowe, złotożółte pęki piór po bokach głowy; lśniące czerwone oczy; dziób krótki, czarny, nieco zadarty. W szacie zimowej grzbiet ciemnoszary, brzuch białawy. Samica tak jak samiec. Bardzo towarzyski, często liczne pary lęgowe pod osłoną kolonii mew śmieszek. W środkowej Europie występuje od stycznia do grudnia. Zamieszkuje gęsto zarośnięte jeziora i stawy. Gniazdo pływające. Jego pokarm stanowią owady, ślimaki, kijanki, skorupiaki.
Płochacz halny. Gatunek z rodziny płochaczy. Długość ciała ok. 18 cm, waga ok. 40 g. Głowa i pierś szare, tylko na gardle białawy śliniaczek z charakterystycznymi, ciemnymi kreseczkami, wierzch ciała szary, plamkowany, spód białawy z rdzawymi, podłużnymi plamkami na bokach, skrzydła i ogon czarniawe, na skrzydle 2 białe prążki. Ptak młody znacznie silniej plamisty, z wyraźną domieszką barw żółtordzawych. Zamieszkuje w górach, ponad górną granicą lasu. Odżywia się drobnymi bezkręgowcami i nasionami. Gniazdo zakłada na ziemi, zawsze osłonięte z góry krzakiem lub skałami. Osiadły, tylko w zimie przemieszcza się niżej w doliny. Występuje w górach południowej Europy, do Karpat na północy, w Atlasie i w górach Azji Mniejszej; osobna część areału obejmuje góry południowej i wschodniej Azji, a także znaczną część Chin, Koreę i część Wysp Japońskich.
Płomykówka. Gatunek z rodziny płomykówek. Długość ciała ok. 35 cm, waga ok. 330 g. Obie płci upierzone jednakowo. Szlara wyraźna, sercowata, wokół oczu rdzawa, dalej biała, wierzch ciała szarobrązowawy z rzadkimi, delikatnymi kropkami, lotki i sterówki w poprzeczne jasnobrązowe i brunatne pasy z drobnymi białawymi plamami, spód żółtobrązowy, czasem znacznie jaśniejszy, białawy, z rzadkimi ciemniejszymi kropkami. Przebywa w osiedlach ludzkich w pobliżu otwartych pól i łąk. Jej pożywienie składa się głównie z drobnych gryzoni norników, myszy domowej i polnej oraz ze ssaków owadożernych szczególnie ryjówki aksamitnej. Gniazdo zakłada w ciemnych, mało odwiedzanych zakątkach opuszczonych zabudowań, ruin, wież kościołów, wiatraków. Osiadła. Rozmieszczenie bardzo szerokie. Brak jej tylko w północnej i środkowej Azji, północnej części Ameryki Północnej, na niektórych wyspach.
Pokląskwa. Ptak z rodziny drozdów, rzędu wróblowatych. Długość ciała do 14 cm. Ubarwienie grzbietu brunatne i pstre, spod biały oraz ceglasta gardziel i pierś. Jest ptakiem owadożernym, pokarm stanowią owady, pająki, dżdżownice. Gniazdo zakłada w dołku wygrzebanym w ziemi. Występuje w prawie całej Europie, środk. Azji, w Polsce występuje przelotem, zimuje w Afryce.
Pokrzewka ogrodowa, gajówka. Gatunek z rodziny pokrzewkowatych, podrodziny gajówek. Długość ciała ok. 15 cm, waga ok.20 g. Wierzch ciała brunatnawoszary, spód szarawobiały. Zamieszkuje biotopy o luźnym zadrzewieniu, obfitym podszycie i runie. Odżywia się owadami; jesienią chętnie żeruje na jagodach. Gniazdo umieszcza na bocznych gałązkach krzewów, w miejscu półcienistym. Wędrowna: przylot w maju, odlot we wrześniu. Występuje w prawie całej Europie i w zachodniej części Syberii. Zimuje w południowych częściach Afryki.
Pójdźka. Gatunek z rodziny puszczykowatych. Długość ciała ok. 25 cm, waga ok.130-200 g. Szlara kolista, szara, w okolicy dzioba ciemniejsza. Wierzch ciała szarobrązowy z białymi plamami, największymi na skrzydłach, najmniejszymi na głowie, spód biały lub kremowy z brązowymi podłużnymi plamami, sterówki i lotki brązowe z jasnymi plamami ułożonymi w poporzeczne pasy, skok upierzony obficie, palec skąpo. Przebywa w śródpolnych alejach, w parkach, na skarjach osiedli. Żywi się drobnymi ssakami, zwłaszcza myszami i nornikami, poza tym owadami, mniej licznie ptakami. Gniazdo zakłada najczęściej w dziupli, rzadziej w szczelinach zabudowań lub na strychu. Osiadła. Występuje w Europie (z wyjątkiem Skandynawii), w północnej Afryce (łącznie z Saharą), w centralnej Azji do Pacyfiku.
Przepiórka. Gatunek z rodziny bażantowatych. Długość ciała ok. 19 cm, waga do 110 g, wyjątkowo jesienią do 140 g. Samica jest bardzo podobna do samca. Ubarwienie składa się z kolorów brązowoszarych i żółtoszarych, z wierzchu ciemniejszych, z czarnobrązowymi i płowymi podłużnymi plamami, nad okiem znajduje się kremowa brew, pod nią biała pręga, podgardle samca ciemnobrązowe, samicy białawe. Przebywa na uprawnych polach, szczególnie w prosie, koniczynie, lucernie, na podmokłych łąkach, czasem na bagnach. Żywi się głównie pokarmem roślinnym i drobnymi bezkręgowcami. Gniazdo zakłada na ziemi, pod osłoną roślinności. Przelotna: przylot w maju, odlot w sierpniu i wrześniu, wyjątkowo przeciąga się do listopada. Występuje w prawie całej Europie, Afryce i środkowej Azji.
Puchacz. Gatunek z rodziny puszczykowatych. Długość ciała 66-70 cm, waga ok. 1,5-4,2 kg. Obie płci upierzone jednakowo, samica znacznie większa od samca. Szlara wyraźna, kremowoszara; nad uszami 2 kępy piór tworzące uszy długości ok. 10 cm, pióra wierzchu ciała maja na brązowym tle ciemniejsze plamy wzdłuż stosin i bardzo delikatne, poprzeczne prążki, spód ciała jest nieco jaśniejszy, plamy podłużne mniejsze, rysunek poprzeczny wyraźniejszy, na podbródku biała plama, dobrze widoczna podczas wydawania głosu, lotki i sterówki w ciemno- i jasnobrązowe pasy i plamy, skok i palce obficie opierzone. Przebywa w starych, rozległych, mało uczęszczanych lasach, w górach wśród skał. Odżywia się bardzo różnorodnie; pokarm składa się z drobnych i średniej wielkości ssaków i ptaków, jak jeże, wiewiórki, myszy, kuropatwy, wrony, łyski. Gniazdo zakłada najczęściej w dużym gnieździe innych ptaków, rzadziej we wnęce skalnej lub na ziemi.
Występuje w prawie całej Eurazji, z wyjątkiem najbardziej na północ i południe wysuniętych regionów, a także w Afryce Północnej.
Pustułka. Gatunek z rodziny sokołów. Długość ciała ok. 35 cm, waga ok.160-230 g. Samica większa od samca. U samca głowa i kark szare, pod okiem czarny wąs, grzbiet i pokrywy skrzydłowe rdzawe z czarnymi, trójkątnymi plamami, ogon szary z czarną pręgą końcową, spód ciała kremowy z podłużnymi czarnymi cętkami, dziób rogowy, nogi żółte. Samica ma cały wierzch ciała ceglastorudy z niewyraźnymi, brunatnymi, poprzecznymi pręgami. Zamieszkuje skraje lasu, zadrzewienia śródpolne, niektóre miasta, a także góry. Żywi się drobnymi kręgowcami chwytanymi na ziemi, owadami. Na gniazdo zajmuje stare gniazda wron lub gawronów, obszerne dziuple albo szczeliny w skałach lub murach. Wędrowna: przylot w marcu i kwietniu, odlot w październiku. Występuje w prawie całej Europie, Afryce, znacznej części Azji.
Puszczyk. Gatunek z rodziny puszczykowatych. Długość ciała ok. 42 cm, waga 500-680 g. Dymorfizmu płciowego brak, występują 2 formy barwne: szara i brązowa. Ta ostatnia jest w Polsce liczniejsza, w zachodniej Europie występuje prawie wyłącznie, wschodnioeuropejskie puszczyki są przeważnie wszystkie szare. Rzadko spotyka się osobniki o ubarwieniu pośrednim. Szlara jest kolista, u okazów brązowych w okolicy dzioba jasnoszara, po bokach rudawa, pióra wierzchu ciała z bardzo ciemnymi plamami wzdłuż stosin i rudymi, szerokimi brzegami, na brzuchu ciemne plamy rzadsze, a tło bardziej rude, lotki i sterówki w ciemnobrunatne i brązowe poprzeczne pasy, pokrywy skrzydłowe z białymi końcowymi plamami ułożonymi w 3 rzędach. Forma szara ma barwę brunatną jaśniejszą, w miejsce brązowej i rudej jasnoszarą i białawą. Skok i palce są obficie upierzone. Puszczyki spotyka się na skrajach starych drzewostanów, w parkach, alejach, osiedlach a nawet w centralnych częściach dużych miast. Jego pożywienie składa się głownie z gryzoni myszy i norników, w miastach ze szczurów, poza tym z owadożernych i z ptaków, spośród których 1/3 to wróble. Gniazda zakłada w przestronnej dziupli na różnych wysokościach, na strychach, w wieżach kościołów, niekiedy w starych gniazdach wron i drapieżników. Występuje w prawie całej Europie (z wyjątkiem jej północnych części), północnej Afryce, w Azji Mniejszej, w górach Azji Centralnej.
Raniuszek. Gatunek z rodziny sikor. Długość ciała ok. 16 cm, waga ok. 10 g. Głowa biała lub biała z czarną brwią nad okiem, szyja i spód ciała białe, na bokach z różowym nalotem, wierzch ciała i skrzydła czarne, pokrywy skrzydłowe różowobrązowe, ogon długi, stopniowany, czarno-biały, wokół oka grube żółte lub pomarańczowe powieki. Zamieszkuje bory i lasy wszelkich typów, o niezbyt dużym zwarciu. Odżywia się owadami i pająkami. Gniazdo, umieszczone na drzewie na bardzo różnej wysokości, jest zamknięte, jajowate z otworem skośnie z góry.
Występuje w całej Europie, sięgając wąskim pasem przez Azję do Kamczatki i Japonii, także w Chinach, Turcji i Iranie.
Rybołów. Długość ciała 51-58 cm, waga 1200-2000 g. Mały orzeł o białym brzuchu, czarnobrunatnym grzbiecie i jasnej głowie. Samica jak samiec. U młodych ciemię i kark ciemniejsze, sterówki silnej prążkowane. Rybołowa odróżnia się w locie od innych po smukłej budowie, długich i wąskich skrzydłach, które poza lotem szybowcowym zawsze trzyma ugięte oraz po lśniąco białym brzuchu. W poszukiwaniu karmy lata miękkimi, powolnymi uderzeniami skrzydeł nad jeziorami i rzekami. Często lot trzepoczący. W środkowej Europie występuje od marca do września. Zamieszkuje bogate w jeziora, lasy, nadrzeczne łęgi, wybrzeża morskie. Gniazdo na drzewach. Jego pokarm stanowią wyłącznie ryby do 2 kg ciężaru.
Sikora bogatka. Gatunek z rodziny sikor. Długość ciała ok. 16 cm, waga ok. 20 g. Głowa czarna z białymi policzkami, wierzch ciała oliwkowy, pokrywy skrzydłowe szaroniebieskie, na skrzydle biały prążek, spód żółty z czarną pręgą przez środek. Zamieszkuje wszelkie biotypy typu parkowego i większość biotopów leśnych, często w bezpośredniej bliskości człowieka, w ogrodach i parkach. Odżywia się owadami, zimą zjada również pokarm roślinny, szczególnie chętnie nasiona roślin oleistych. Gniazda zakłada w dziuplach, budkach, lęgowych oraz w różnych, czasem zupełnie dziwnych ukryciach antropogennych. Występuje w prawie całej Eurazji, z wyjątkiem jej części północnej i północno-wschodniej oraz centrum Himalajów; poza tym zasiedla kraje Maghrebu.
Sikora modra, modraszka. Gatunek z rodziny sikor. Długość ciała ok. 13 cm, waga ok. 11 g. Wierzch głowy półobróżka na szyi, skrzydła i ogon niebieskie, na skrzydle biały prążek, wierzch ciała olwkowozielony, spód ciała żółty, policzki i czoło białe, przez oko biegnie ciemny prążek. Zamieszkuje lasy liściaste i mieszane, sady, parki, unika natomiast drzewostanów czysto iglastych. Odżywia się owadami z dodatkiem nasion. Gnieździ się w dziuplach, chętnie zajmuje budki lęgowe. Występuje w Europie, z wyjątkiem jej najbardziej północnych i północno-wschodnich krańców, w Turcji, Iranie i północnej Afryce.
Skowronek polny. Gatunek z rodziny skowronków. Długość ciała ok. 18 cm, waga ok. 40 g. Na głowie lekko zaznaczony krótki czubek z piór. Samiec i samica podobnie ubarwione: upierzenie szarobrunatne, plamkowane, tylko brzuch jednolicie białawy. Dzięki ochronnym barwom siedzący skowronek jest bardzo trudny do zauważenia. Zamieszkuje otwarte przestrzenie, głównie łąk i pól uprawnych, których jest najbardziej typowym mieszkańcem, znanym z wytrwałego i urozmaiconego śpiewu. Jego pokarm stanowią wiosną i latem owady, jesienią i zimą nasiona roślin, zbierane na ziemi lub z niskich roślin. Gniazdo budowane jest na ziemi w niewielkim dołku i składa się z luźnego splotu niewielkiej ilości materiału. Występuje w prawie całej Europie i umiarkowanej strefie Azji, a także w zachodniej części północnej Afryki. Zimowiska obejmują południową Europę, północną Afrykę, Indie i Chiny.
Sowa uszata. Gatunek z rodziny puszczykowatych. Długość ciała ok. 35 cm, waga ok. 290 g. Obie płci ubarwione jednakowo, samiec nieco mniejszy od samicy. Szlara wyraźna, kolista, wokół oczu ciemnobrązowa, dalej jasna, szarobrązowa, nad nią sterczą uszy 2 kępki piór długości ok. 3 cm. Pióra wierzchu ciała ciemnobrązowe wzdłuż stosiny, na skraju jaśniejsze, kremowe lub szarobrązowe, na spodzie jaśniejsze, kremowe, oprócz ciemniejszej podłużnej pręgi mają delikatny poprzeczny rysunek, lotki i sterówki z poprzecznymi, brunatnymi i jasnobrązowymi pasami, skoki i palce pokryte niezbyt gęstym puchem. Przebywa na skraju starych borów, w zadrzewieniach śródpolnych i parkach, gdzie są drzewa szpilkowe. Żywi się głównie nornikiem zwyczajnym stanowiącym ponad 90 % jej pożywienia. Zjada również inne gryzonie i sporo wróbli. Gnieździ się zwykle na drzewach szpilkowych, w starych otwartych gniazdach, najczęściej wronich.
Występuje w lesistych częściach Eurazji i Ameryki Północnej.
Sójka. Ptak z rodziny krukowatych. Długość ciała ok. 34 cm, waga 140-190 g. Gatunek bardzo zmienny: wyróżnia się 28 podgatunków. Ubarwienie tułowia różowawobeżowe, kuper biały, czoło kreskowane, wąs czarny, lotki i sterówki czarne, na skrzydle białe lusterko, niebieskie, czarno prążkowane skrzydełko, dziób czarny, nogi cielistobrunatne. Zamieszkuje różne typy lasów. Odżywia się owadami, gryzoniami, drobnymi ptakami, a także, i to w znacznym stopniu pokarmem roślinnym, w szczególności żołędziami. Gniazdo zakłada na drzewach, na bardzo różnej wysokości, ma ono bardzo luźną konstrukcję i zbudowane jest z patyków. Występuje prawie w całej Europie, umiarkowanej strefie Azji, w Japonii, Chinach i części Himalajów, a także w Azji Mniejszej i krajach Maghrebu.
Sroka pospolita. Ptak z rodziny krukowatych. Charakteryzuje się metalicznym połyskujące czarno-białym upierzeniem i długim, schodkowatym ogonem. Zasiedla otwarte tereny uprawne z pojedynczymi drzewami, krzewami, zagajnikami, obrzeża lasów, wsie i miasta. Często biega po ziemi, zręcznie porusza się po gałęziach, lot jej wydaje się trochę niezgrabny. Głos jej jest cichy, kraczący. Wydaje skrzekliwe czek-czek. Zjada owady i ich larwy, pająki, ślimaki, płazy, małe ssaki, jajka i młode ptaki, owoce, nasiona, odpadki i padlinę. Jak wszystkie ptaki należące do tej rodziny jest bardzo inteligentna. Mimo możliwości oswojenia jest bardzo płochliwa i w stosunku do człowieka bardzo ostrożna. Gniazdo, nakryte daszkiem, buduje wysoko na drzewach. Samica wysiaduje przez 17-18 dni 5-8 jaj. Po 22-28 dniach młode wylatują z gniazda.
Szpak. Gatunek z rodziny szpaków. Długość ciała ok. 22 cm, waga ok. 75 g. Ogon krótki, skrzydła ostre. Świeże upierzenie jesienią czarne z białymi i białopłowymi perełkami; wiosną, po wytarciu się perełek prawie jednolicie czarne z metalicznym połyskiem, szczególnie wyraźnym u samca; niewyraźne perełki występują jeszcze na wierzchu ciała. W okresie godowym dziób żółty, nogi czerwonawobure. Młode ptaki do jesieni szare z rozjaśnieniem na podgardlu, dziób i nogi mają rogowoszare. Zamieszkuje wszędzie tam, gdzie znajdzie miejsce do założenia gniazda: w dziupli, pod dachem lub w budce lęgowej, unika jednak wnętrza zwartych kompleksów leśnych. W okresie lęgowym odżywia się owadami, głównie zbieranymi na ziemi; niszczy znaczne ilości drutowców, stonki, a w okresach masowego pojawu inne szkodniki, również nadrzewne. Jest gatunkiem bardzo towarzyskim, przez większą część roku przebywającym w stadach, osiągających w miejscach noclegowych liczebność do kilkuset tysięcy osobników. Występuje w prawie całej Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii), także od Azji Mniejszej do Pakistanu i w części Azji Środkowej. Zimuje od zachodniej Europy i północnej Afryki po zachodnie Indie.
Szlachar, tracz długodzioby. Gatunek z rodziny kaczek, rodzaju traczy. Długość ciała ok. 52-62 cm, waga ok. 700-1400 g. Samiec jest większy od samicy, obie płci mają na głowie rozdwojony czub. Samiec w upierzeniu godowym ma głowę i górną część szyi czarne z metalicznym połyskiem, środkową część szyi białą, dolną część szyi i wole płowordzawe z ciemnymi plamkami, resztę spodu ciała białą, boki szare, wierzch ciała czarny. Samica ma głowę i szyję rdzawobrązowe, resztę ciała szarą. Samiec w upierzeniu letnim i młode są podobne do samicy. Zamieszkuje czyste wody stojące i bieżące w strefie lasów i tundry, a także wybrzeża morskie, fiordy i wysepki. Żywi się wyłącznie pokarmem zwierzęcym, w większości rybami zdobywanymi podczas nurkowania; często poluje gromadnie. Gniazdo buduje na ziemi, w trawie, pod krzewami, rzadko w trzcinie, często daleko od wody. Wędrowny: przylatuje od marca do maja, odlatuje od października do grudnia. Występuje w północnych częściach Eurazji i Ameryki Północnej. Zimuje na wybrzeżach Bałtyku, Morza Północnego, Atlantyku, Morza Śródziemnego i Pacyfiku.
Ślepowron. Ptak z rodziny czapli. Długość ciała 61 cm, waga 550 g. Mała, krępa czapla o krótkiej szyi; wierzch głowy i grzbiet niebieskoczarne, skrzydła szare, brzuch brudnobiały; na karku długie, nitkowate, białe pióra ozdobne; dziób stosunkowo krótki, czarny, oczy rubinowoczerwone. Samica jak samiec. Młode ciemnobrązowe, z białymi cętkami na grzbiecie. Skrzydła stosunkowo krótkie, zaokrąglone; lata miękko na podobieństwo sów, z szerokimi zamachami skrzydeł. Prowadzi aktywny tryb życia przeważnie o zmierzchu i w nocy. W dzień siedzi ukryty na drzewach, pokarmu szuka na wilgotnych łąkach, w rowach wodnych. W Europie środkowej występuje od marca do października. Zamieszkuje rozległe mokradła z grupami drzew i krzewów, nadrzeczne łęgi z cichymi starorzeczami i pierwotną roślinnością. Gniazduje koloniami; gniazdo w zaroślach łąk, na drzewach lub w trzcinach. Jego pokarm stanowią małe ryby, żaby, kijanki, owady wodne, pijawki, małe ssaki.
Trznadel. Gatunek z rodziny łuszczaków, rodzaju trznadli. Długość ciała ok. 19 cm, waga ok. 30 g. W upierzeniu godowym samiec ma głowę i spód ciała żółte, na głowie brunatnawe i szarobrunatne smużki, na piersi przepaska z kasztanowatych kresek, płaszcz rdzawokasztanowato-czarniawo plamkowany, kuper i pokrywy nadogonowe kasztanowate. Samica jest mniej żółta, bardziej oliwkowobrązowa, kreskowanie piersi brunatnawe. Jesienią u obu płci barwy przytłumione przez jasne brzegi piór, kolor żółty na głowie może być zupełnie niewidoczny. Zamieszkuje bardzo rozmaite biotopy, unika jednak parków śródmiejskich. Odżywia się owadami, a jesienią i zimą nasionami traw i zbóż. Gniazdo zakłada na ziemi, pod krzaczkiem, kępą trawy, na skarpie rowu, czasami bardzo nisko na gałęziach krzewu lub świerczka. Występuje w Europie (bez jej południowych części) i na Syberii oraz na południe od Morza Kaspijskiego.
Uhla. Gatunek kaczki, osiągającej długość ciała 56 cm, wagę 1100-1900 g. Większa od markaczki; samiec czarny z białym lusterkiem skrzydłowym i białą plamą pod okiem, dziób pomarańczowożółty, nogi czerwone, samica czarnobrunatna z 2 jasnymi plamami po bokach głowy. W Europie środkowej występuje od listopada do marca. W okresie lęgowym zamieszkuje na wodach tajgi i tundry; zimą na morzu. Gniazdo na ziemi. Jej pokarm stanowią niemal wyłącznie małże i ślimaki.
Warzęcha. Ptak z rodziny ibisów. Długość ciała 86 cm, waga 2000 g. Biały ptak wielkości czapli siwej; długi, czarny, łyżkowaty dziób z żółtym czubkiem; żółta przepaska na piersi; w okresie godowym na karku pęk żółtawych piór. Samica tak jak samiec. Szukając karmy filtruje wodę wahadłowymi ruchami głowy; lot w szyku. Szyja w locie wyciągnięta, nieco zgięta. W Europie środkowej występuje od kwietnia do września. Zamieszkuje rozległe mokradła z płytkimi zbiornikami wodnymi i trzcinami. Gniazduje koloniami. Gniazdo zazwyczaj w trzcinach. Jej pokarm stanowią małe ryby, małże, ślimaki,
kijanki, owady wodne.
Wilga. Ptak z rodziny wilg, rzędu wróblowatych, Samiec o charakterystycznym jaskrawym ubarwieniu; ciało żółte, skrzydła oraz prawie cały ogon czarny. Samica wierzchnią część ciała ma zielonkawoszarożółtą, spód białawy i kreskowany. Dziób barwy braunatnobrązowy lub różowobrązowy (w zależności od wieku ptaka). Osiąga długość ciała ok. 25 cm. Występuje prawie w całej Europie, środk. Azji i Azji Mniejszej. W Polsce zamieszkuje brzegi lasów mieszanych i liściastych, parki ogrody. Przylatuje w IVV, odlatuje w VIII-IX, Zimuje w pd. Afryce i Indiach.
Zięba zwyczajna. Gatunek z rodziny łuszczaków, rzędu wróblowatych. Długość ciała ok. 17 cm, waga ok. 20 g. Samiec wiosną ma wierzch głowy i kark popielate, grzbiet brązowy, kuper zielonkawy, a czoło czarne, na czarniawym skrzydle 2 białe prążki, z których górny jest bardzo szeroki i rzucający się w oczy, pierś różową, brzuch białawy. Jesienią barwy te są przytłumione przez płowe obrzeżenia piór. Samica ma głowę, grzbiet i przednią część spodu brunatnoszarawe. Zamieszkuje wszelkie biotopy leśne, parkowe, także parki miejskie i zadrzewienia śródpolne; jesienią chętnie żeruje na polach. Odżywia się nasionami i w znacznym stopniu owadami. Gniazdo zakłada w bardzo różnych miejscach na drzewach i drzewkach, zarówno liściastych, jak i iglastych. Wędrowna: przylot w marcu i kwietniu, odlot we wrześniu i październiku. Występuje w całej Europie, zachodniej Syberii, Azji Mniejszej i północnej Afryce.
Wróbel domowy. Gatunek z rodziny wikłaczy, podrodziny wróbli. Długość ciała ok. 17 cm, waga ok. 30 g. U samca kark kasztanowaty, wierzch głowy szary lub (u niektórych pogatunków koloru karku), na przedniej stronie szyi czarny krawat, policzki i spód ciała białawe, płaszcz niejednolity, rdzawokasztanowaty i szaroczarniawy, kuper szarobrunatny, na skrzydle wyraźny biały prążek i drugi, niewyraźny płowy; jesienią barwy te są przytłumione przez płowe i białawe zakończenia piór. Samica z wierzchu szrobrunatna z ciemniejszą plamistością, od spodu jaśniejsza, brudnoszara. Zamieszkuje przede wszystkim najbliższe sąsiedztwo zabudowań ludzkich. Odżywia się nasionami, wiosną również owadami. Gnieździ się w szczelinach budynków, dziuplach, a także w odkrytych gniazdach, umieszczonych w dzikim winie pokrywającym budynki lub na drzewach; gniazda są dużymi, kulistymi budowlami składającymi się ze słomy, pierza, suchych traw, szmat, papieru. Występuje w Eurazji, bez Chin, Półwyspu Indochińskiego i pólnocno-wschodniej Syberii; gnieździ się też w północnej Afryce. Sztucznie wprowadzany w Australii, na Nowej Zelandii, całej północnej i większej części południowej Ameryki.
Zimorodek zwyczajny. Gatunek z rodziny zimorodków. Długość ciała ok.17 cm, waga ok. 30-56 g. Jeden z najbarwniejszych krajowych ptaków. Samica prawie niczym nie różni się od samca. Głowę i grzbiet mają ciemnozielone z niebieskim, metalicznym połyskiem, środek grzbietu i sterówki błękitne, gardło i policzki białe, lotki ciemnoszare, zewnętrzne chorągiewki zielone z błękitnym połyskiem, spód cynamonowy, nogi czerwone. Przebywa nad czystymi wodami śródlądowymi o urwistych brzegach, gdzie nad wodą zwisają gałęzie lub korzenie wykorzystywane jako stanowisko obserwacyjne. Na zdobycz głównie małe rybki czatuje siedząc nisko nad wodą, na upatrzoną ofiarę rzuca się pod wodę. Gniazdo umieszcza w norze wygrzebanej w urwistym brzegu, nieraz dość daleko od wody. Występuje w południowej i środkowej Europie, w północnej Afryce oraz w Azji do Indii i Archipelagu Malajskiego.
Żołna. Gatunek z rodziny żołn. Długość ciała ok. 28 cm, waga ok. 60 g. Jeden z najbarwniejszych krajowych ptaków. U samca czoło białe, wierzch głowy i kark rdzawobrązowe, barki, grzbiet i kuper złotooliwkowe, przez oko biegnie czarna pręga, skrzydła błękitnozielone, pokrywy skrzydłowe i lotki drugorzędowe brązowe, ogon oliwkowozielony, para środkowych sterówek o ok. 3 cm dłuższa niż pozostałe, gardło złote , czarną przepaską oddzielone od seledynowobłękitnego spodu. Samica podobna, jedynie grzbiet oliwkowozielony, a barwy mniej kontrastowe. Przebywa na otwartych przestrzeniach w pobliżu wysokich, urwistych, naturalnych i sztucznych gliniastych brzegów. Żywi się chwytanymi w locie większymi owadami, głównie błonkówkami, chrząszczami, motylami, muchówkami i prostoskrzydłymi. Gniazdo zakłada w głębokiej norze wygrzebanej samodzielnie w stromym wysokim urwisku. Wędrowna; przylot w maju, odlot w sierpniu. Występuje w południowej Europie, tylko w niektórych miejscach przekraczających Alpy i Karpaty, w południowej Azji, w niektórych rejonach Afryki. Zimuje na południe od Sahary.
Piercienice
Pijawka lekarska. Słodkowodna pierścienica. Osiąga długość do 15 cm, cale ciało wydłużone, zbudowane z 34 segmentów (pierścieni). Poruszają się za pomocą mięśni i 2 przyssawek: przedniej i tylnej. Są krwiopijnymi obojnakami, mogą wessać 10 15 litrów krwi. Występuje w słodkich, płytkich zbiornikach wodnych.
Owady
Biegacz złocisty. Chrząszcz z rodziny biegaczy. Pokrywy są wyraźnie żebrowane, metalicznie połyskujące. Ich brzegi mają złotozielony połysk. Silne nogi i bliższe głowy człony czułków są żółtoczerwone. Osiąga długość 20-27 mm. Unika lasów; najczęściej występuje na polach, łąkach; czasami na brzegach lasów. Jest to typowy chrząszcz dzienny, który poluje na owady i ich larwy, ślimaki i inne drobne zwierzęta, padlina, także rośliny.
Gadziogłówka żółtonoga. Owad z rzędu ważek. Osiąga długość do 4,5-5 cm, rozpiętość skrzydeł do ok. 6-7 cm. Rozwój tej ważki trwa 3 lata. Występuje w całym kraju, można ją spotkać nad rzekami, kanałami i leśnymi strumykami.
Jelonek rogacz. Największy chrząszcz z rodziny jelonkowatych. Osiąga długość 25-75 mm. Żuwaczki samca tego gatunku mają postać chwytnych szczypiec przypominających rogi (stąd jego nazwa). Samice są nieco mniejsze od samców, a ich żuwaczki są wyposażone w dwa silne, wystające zęby. Pokrywy skrzydeł są kasztanowobrunatne: głowa, tułów i nogi czarne. Jelonek rogacz występuje na drzewach liściastych i owocowych, przede wszystkim jednak w starych dąbrowach. Żywi się sokami, które wydobywają się ze szczelin kory i ran drzew. Wieloletni rozwój przebiega najczęściej na korzeniach gnijących starych dębów. Silne rogi samca służą mu w okresie godowym jako oręż przeciw rywalom. Jelonki posiadają zdolność latania.
Kozioróg dębosz. Duży chrząszcz należący do rodziny kózkowatych. Osiąga długość do 6 cm. Czarnobrązowy o matowym połysku oraz o bardzo długich czułkach, osadzonych tuż przy oczach. Tarcza przedplecza grubo pomarszczona z kolcami na obu bokach, pokrywy skrzydeł zwężają się ku tyłowi. Występuje w dębinach, dobrze nagrzanych miejscach, dębach, korze świeżych pniów.
Mieniak stróżnik. Motyl z rodziny południc. Duży, piękny motyl o mieniących się barwach. W łuskach pokrywających przednie skrzydła samców załamują się promienie świetlne, co wywołuje niebieskofioletowy połysk. Jest motylem dziennym, nigdy nie siada na kwiatach, ale na wilgotnych miejscach, nawet na odchodach zwierzęcych oraz drzewach, gdzie chętnie pije wyciekający sok, W Polsce występuje w lasach, w pobliżu strumieni.
Modliszka zwyczajna. Drapieżny owad z rodziny modliszek. Ciało wydłużone, patyczkowate, liścipodobne. Głowa niewielka,trójkątna, bardzo ruchliwa, o dużych oczach. Narządy typu gryzącego. Żywią się owadami, które łapią I parą odnóży tułowiowych, zaopatrzonych w rzędy kolców i haki. Występuje w strefie międzyzwrotnikowej, w Polsce jest rzadko spotykana, gł. w lasach, zaroślach, łąkach.
Nadobnica alpejska. Chrząszcz z rodziny kózkowatych. Niebieskoszary z brązoczarnymi, bialo obramowanymi aksamitnymi plamami. W obrębie gatunku występuje zmienność ubarwienia. Osiąga długość 25-35 mm. Spotykana w górach do 1500 m n.p.m. Zasiedla przeważnie obumarłe, dobrze nasłonecznione części pni. Larwy rozwijają się w starych próchniejących bukach.
Niepylak apollo. Motyl z rodziny paziowatych. Skrzydła na wierzchniej stronie są białe, na przednich znajdują czarne plamy, na tylnych ponadto dwie czerwone plamy z tzw. białą źrenicą w czarnej otoczce. Skrzydło przednie osiąga długość 40-50 mm. Rozpiętość 9 cm. Występuje w Pieninach i Tatrach, na śródleśnych łąkach i otwartych przestrzeniach.
Paź królowej. Duży motyl dzienny z rodziny paziowatych. Skrzydła czarno-żółte; tylna para skrzydeł z błękitną opaską i błyszczącym oczkiem, z łukowato wcinanymi brzegami i charakterystycznym ogoniastym grzebieniem. Występuje na obrzeżach lasów, polnych drogach, górskich łąkach dobrze nasłonecznionych.
Paź żeglarz, żeglarek, witeź żeglarz. Motyl z rodziny paziowatych. Jest to największy krajowy motyl, długość ciała dochodzi do 50 mm, rozpiętość skrzydeł osiąga 7,2 cm. Skrzydła są jasnożółte z poprzecznymi czarnymi przepaskami. Ze względu na zanieczyszczenie środowiska gatunek ten ginie, w Polsce można go spotkać w pd. i środk. części kraju. Występuje najczęściej na skraju lasów, w ogrodach, w pobliżu głogu, tarniny, drzew owocowych.
Tęcznik liszkarz. Chrząszcz z rodziny biegaczy o wydłużonym ciele i długich, wysmukłych nogach. Tarcza przedpleczna i pokrywy skrzydeł dosyć monotonnie ubarwione. Szybko biegają, zazwyczaj pojedynczo i przeważnie nocą. W ciągu dnia większość z nich chowa się pod kamieniami. Spotykany w lasach liściastych i iglastych, na ziemi i koronach drzew. Dobrze lata, żyje 2-3 lata. Napada na larwy szkodników, gąsienice oraz poczwarki motyli (brudnica mniszka, stzrygoń, barczatka).
Trzepla zielona. Owad z rzędu ważek. Osiąga długość do 4,5-5 cm, rozpiętość skrzydeł do ok. 6-7 cm. Całkowity jej rozwój trwa 3 lata. Występuje w całym kraju, można ją spotkać nad rzekami, kanałami i leśnymi strumykami.
Trzmiel ziemny. Gatunek z rodzaju żądłówek. Charakteryzuje się żółtym przedpleczem oraz czarnym odwłokiem z żółtym paskiem, koniec odwłoka biały. Osiąga długość do 28 mm. Buduje gniazda w ziemi, w starych chodnikach lub gniazdach zrobionych przez gryzonie lub krety. Spotykany na otwartych przestrzeniach, łąkach, polach i w lasach.
Zmierzchnica trupia główka. Motyl z rodziny zawisaków. Duży, osiąga długość do 150 mm, rozpiętość skrzydeł do 120 mm, na tułowiu ma charakterystyczny rysunek czaszki ludzkiej. Przednie skrzydła są brunatne z żółtym rysunkiem, tylne jaskrawo żółte z dwiema czarnymi pręgami. Gąsienice są koloru żółtego lub zielonego z charakterystycznymi niebieskimi skośnymi paskami po bokach ciała. W Polsce zmierzchnica dolatuje, można ją spotkać w lipcu i sierpniu, głównie na liściach kartofli, na warzywach i drzewach owocowych.
Żagnica zielona. Gatunek ważki należącej do podrzędu różnoskrzydłych, pospolitej na terenie całego kraju. Szybko latające ważki. Samice składają jaja wśród roślin lub ich szczątków.
Dopiero następnego roku wykluwają się z nich larwy. Występuje w środkowej Europie. Widok postaci dorosłej z boku i z góry.
Ssaki
Bóbr europejski. Ssak z rzędu gryzoni. Długość ciała osiąga 75-100 cm, ogona 30-35 cm, waga 18-30 kg. Masywna budowa ciała; futro bardzo gęste, od szaro- do czarnobrunatnego; ogon spłaszczony, pokryty łuskami, uszy i oczy małe, palce tylnych nóg spięte błoną pławną.
Zamieszkuje stojące i płynące wody w lasach liściastych o bogatym podszyciu. Prowadzi aktywny tryb życia o zmierzchu i w nocy. Jest znakomitym p