Starożytna Hellada.

Macedonia graniczyła z Grecją od północy, była większa zarówno obszarowo /40 tysięcy km2/ jak i pod względem ludności /600 do 800 tysięcy/ od każdego państewka greckiego czy też od związku miast. Z uwagi na stałe zagrożenie ze strony plemion trackich i iliryjskich miała charakter militarny. Górującą pozycję miała arystokracja - posiadacze wielkich majątków ziemskich. Była państwem rolniczym, dużą rolę ogrywały lasy wykorzystane na budowę okrętów. Początki państwa macedońskiego nie są znane. Wiadomo, że pod koniec VI w. uznała ona zwierzchnictwo perskie. Zwycięstwo Greków nad Persami dało wyzwolenie Macedonii spod tej zależności. Za pierwszego wybitnego władcę Macedonii uznać trzeba króla Archelaosa. Celem wzmocnienia władzy królewskiej i stworzenia przeciwwagi dla arystokracji przeprowadził reformy polegające na uwłaszczeniu chłopów i reorganizacji armii - wprowadzono jazdę arystokratyczną i piechotę chłopską. Potem nastąpiło wewnętrzne osłabienie Macedonii - nastało zwierzchnictwo Grecji. Teby zażądały królewicza Filipa- brata panującego króla Perdikasa - jako zakładnika. Po śmierci Perdikasa Filip uciekł z Teb i objął tron w Macedonii. Początkowo występował jako opiekun małoletniego bratanka. Kiedy jednak umocnił swą pozycję i gdy urodził mu się syn Aleksander, został ogłoszony przez Macedończyków królem. Zabezpieczył granice państwa przed niebezpieczeństwem ze strony Traków i Ilirów, zlikwidował dzielnicowe księstwa plemienne i stworzył po raz pierwszy zjednoczone państwo macedońskie. Korzystając z osłabienia Aten przystąpił do systematycznego podboju kolonii greckich położonych na wybrzeżu macedońskim. Następnie w Tracji zajął kopalnie złota, co dało możliwość bicia złotej monety. Dzięki zreorganizowanej armii wywierał coraz większy wpływ na sprawy greckie. Podporządkował sobie Tesalię zdobył Olint /główna kolonia grecka na płw. Chalkidydzkim/. Doprowadził do zawarcia pokoju na mocy którego uznany został za Greka. Teraz mógł oficjalnie działać na rzecz Macedonii. Pokój ten od imienia posła ateńskiego nazwano pokojem Filokratesowym. Działania przeciwko Macedonii podjął Demostenes, próbował on pokrzyżować plany Filipa II. Demostenes doprowadził do założenia w 340 r. Związku Helleńskiego. Występował przeciwko Filipowi, który atakował Bizancjum. Dzięki sojuszowi floty ateńskiej i perskiej udało się Filipa II odrzucić od Bizancjum. Filip wykorzystując walki wewnętrzne w samej Grecji, uderzył na Teby i Ateny. Za sprawą Demostenesa Teby i Ateny zawarły sojusz, ale w 338 r. w bitwie pod Cheroneją poniosły klęskę. Filip potraktował łagodnie Ateny, natomiast surowo obszedł się z Tebami, jak i ze Spartą, pozbawiając ją terytoriów granicznych. W 337 r. utworzył Związek Macedoński, którego przywódcą miał być król Macedończyków. Po uporządkowaniu spraw greckich, Filip doprowadził do wypowiedzenia wojny Persji. W 336 r. podczas prowadzonych walk padł ofiarą zamachu. Władzę przejął Aleksander. Podejrzewano go o udział w planowaniu zamachu na Filipa. Początkowo Aleksander nie miał silnej pozycji. Żyło bowiem potomstwo prawowitego króla usunięte przez Filipa. Aleksandra jednak poparło wojsko. Inni pretendenci do tronu zostali odsunięci. Wojska macedońskie zostały jednak wyparte z Persji. Aleksander nie mógł prowadzić dalej wojny z Persami, ponieważ zbuntowały się przeciw niemu ludy bałkańskie podbite przez Filipa. Aleksander podjął zatem decyzję o wyprawie w głąb Półwyspu Bałkańskiego. Na wieść o oblężeniu załogi macedońskiej w Kadmei pilnującej Teban, Aleksander ruszył na Teby, zniszczył je, ludność sprzedał w niewolę. Powstanie Grecji została złamane, a Aleksander zaczął przygotowania do wojny z Persami. Wiosną 334 r. ze znacznymi siłami ruszył ku Hellespontowi. Nad rzeką Granikiem rozbił oddziały satrapów małoazjatyckich, opanował Sardes i zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej. Po przejściu gór Taurus wraz z armią dotarł do Syrii. Aby pozbawić flotę perską bazy operacyjnej postanowił opanować nadmorskie prowincje państwa perskiego: Cypr, Egipt, Fenicję, Syrię. Zaskoczony przez króla perskiego Dariusza III odniósł zwycięstwo w bitwie pod Issos w 333 r. Zdobył skarbiec wojenny Dariusza i cały obóz. Zdobył Fenicję i Tyr. Dariusz poprosił o pokój, ale Aleksander to odrzucił. Aleksander opanował Egipt i w delcie Nilu założył Aleksandrię. Do ostatecznej bitwy z Aleksandrem doszło pod Gaugamelą, gdzie Dariusz został pokonany. Wojsko ogłosiło Aleksandra królem całej Azji i zaczął uważać się za następców królów perskich. Następnie zajął zachodni Iran ze stolicami Suzą i Persepolis. Z opanowaniem północno-wschodniego Iranu poszło mu trudniej, opanował go po kilku latach walk /329-327/. Opanował także Pendżab, ale trudne warunki klimatyczne zmusiły go do odwrotu. Zamierzał podbić Arabię, aby było dogodne połączenie między Macedonią i Egiptem. Zamierzał też opanować Kartaginę i Italię, by stworzyć państwo ze stolicą w Aleksandrii. W czasie przygotowań w 323 r. zmarł na zapalenie płuc w Babilonie.
Aleksander Wielki nie pozostawił męskiego potomka. Brak następcy wywołał walki, trwające ponad 40 lat. Początkowo sprawę następstwa rozwiązano kompromisowo: podzielono monarchię Aleksandra na dwie części: pierwszy otrzymał syn - pogrobowiec Aleksander, drugą zaś przyrodni brat Aleksandra Wielkiego - Arridaios , który przyjął imię Filipa III. Nie było to jednak dobre rozwiązanie - jeden z władców był niemowlęciem, drugi zaś był nie w pełni poczytalny. Wówczas na pierwszy plan wysunęli się dwaj wodzowie armii macedońskiej: - Perdikkas - pełniący obowiązki zwierzchnika sił zbrojnych, - Antypater - naczelny wódz w Europie Oraz satrapowie: Egiptu - Ptolemeusz, Babilonii - Seleukos, Antygonos Jednooki we Frygii i Lizymach w Tracji. Po śmierci Aleksandra rodzina królewska została wymordowana. Ci, którzy doszli do władzy zawierali różne koalicje, pogrążyły one Macedonię w wojnie domowej.
Na wieść o śmierci Aleksandra Ateny powstały przeciwko Macedonii za sprawą Demostenesa. Zorganizował on Związek państw greckich, początkowo pokonał Antypatra, /zamknął go w twierdzy Lamia w Tesalii/. Później flota grecka poniosła klęskę opodal wyspy Amorgos na Morzu Egejskim. Klęska ta oznaczała wymazanie Aten z szeregu potęg morskich. Jednocześnie pod Krannon w Tesalii siły greckie zostały pokonane przez wojska macedońskie. W takiej sytuacji Ateny kapitulowały przed Antypatrem. W Atenach zlikwidowano demokrację, ograniczono liczbę obywateli do 9 tysięcy najzamożniejszych. Demostenes popełnił samobójstwo /zażył truciznę/. Po klęsce Aten bez problemu przywrócono hegemonię Macedonii na terenie Grecji. Satrapowie i wodzowie dążyli do opanowania całej schedy po Aleksandrze, chcąc zachować jedność państwa. Walki trwające od 322 do 311 roku zakończyły się pokojem, który potwierdzając jedność państwa w zasadzie oznaczał powstanie pięciu odrębnych państw: - Kassander syn Antyparta otrzymał Grecję i Macedonię, - Lizymach otrzymał Trację, - Antygonos Jednooki otrzymał zachodnią Azję pod Eufrat, - Seleukos otrzymał Babilonię I Iran - Ptolemeusz otrzymał Egipt.

W 306 r. doszło do kolejnej wojny, której skutkiem było powstanie 4 niezależnych już monarchii: - Ptolemeusza - od imienia jego ojca Lagosa nazywana monarchią Lagidów, która objęła: Egipt, Palestynę, Fenicję i Cypr, - Seleukosa - w Syrii, części Azji Mniejszej, Mezopotamii i Iranie - monarchia Seleucydów, - Lizymacha - w Tracji i w zachodniej części Azji Mniejszej, - Kasandra - w Grecji i Macedonii Taki układ przetrwał 20 lat. Po śmierci Kassandra doszło znów do walk. Seleukos i Ptolemeusz walczyli o Syrię i Palestynę. Między Lizymachem a Seleukosem doszło do konfliktu, zakończonego ostatecznie śmiercią Lizymacha w 281 r. Seleukos stał się najpotężniejszym władcą. Zamierzał objąć Macedonię, lecz został zamordowany. Nieco wcześniej zmarł Ptolemeusz. Nie było już zatem tych, którzy pamiętali potęgę państwa za czasów Aleksandra Wielkiego. Wówczas stworzono trzy potęgi: - państwo Antygonidów, tworzyli ją potomkowie Antygonosa Jednookiego, obejmowało Macedonię i Grecję, - państwo Lagidów - obejmujące Egipt, - państwo Seleucydów obejmujące Syrię, znaczne tereny Azji Mniejszej, Mezopotamię i Iran.
Peloponeski Związek, Związek Spartański, Symmachia Spartańska, organizacja polityczna stworzona w 2. połowie VI w. p.n.e. w starożytnej Grecji przez Spartę. Związek Peloponeski opierał się na przymierzu odporno-zaczepnym państw-miast (większość państw Peloponezu), które w czasie wojny zobowiązane były do dostarczenia hegemonowi (Sparcie) kontyngentów wojskowych.
Największą potęgę Związek Peloponeski osiągnął w V w. p.n.e. Narastające osłabienie Sparty spowodowało stopniowy upadek Związku. Po klęsce Sparty pod Leuktrami (371 p.n.e.) Związek Peloponeski przestał istnieć.
Ateński Związek Morski, organizacja polityczna w starożytnej Grecji, sojusz (symmachia) Aten z państwami leżącymi na wyspach Morza Egejskiego. I Ateński Związek Morski (Symmachia Delijska) powstał w okresie wojen perskich , na przełomie 478 i 477 p.n.e., i jego celem było wyzwolenie spod władzy Persów miast jońskich na wybrzeżu Azji Mniejszej. Kierująca Związkiem rada odbywała posiedzenia na wyspie Delos, gdzie znajdował się również skarbiec związkowy.
Wskutek stopniowego wzrostu znaczenia Aten, które bezwzględnie tłumiły wszelkie próby odzyskania niezależności, podejmowane przez członków Ateńskiego Związku Morskiego, sojusz rozpadł się po ich klęsce w wojnie peloponeskiej (404 p.n.e.). II Ateński Związek Morski, utworzony na przełomie 378 i 377 p.n.e., opierał się na całkowitej autonomii państw członków. Jednak ateńska polityka siły doprowadziła do wojny sojuszniczej (357-355 p.n.e.), a w konsekwencji do upadku Związku i politycznego wzmocnienia Macedonii.

Wszystkie królestwa hellenistyczne leżące we wschodniej części Śródziemno morza dostały się ostatecznie pod władzę Rzymian. Dyplomatyczne i militarne błędy popełniane przez królów Macedonii już od III wieku p.n.e. doprowadziły do tego, że Rzymianie pojawili się w Grecji, by później, w połowie II wieku p.n.e., stać się tam siłą absolutnie dominującą. Od tego momentu historia Grecji stanowi część dziejów rzymskich. Mniejsze państwa greckie, jak polis Rodyjczyków czy królestwo Attalidów, same zachęcały Rzymian do ingerowania w sprawy wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Państwo Seleukidów, pomimo utraty znacznej części swoich ziem oraz późniejszych problemów wynikających z konfliktów wewnętrznych (częste bunty i powstania) i zewnętrznych (przewlekłe wojny z państwem Ptolemeuszów), pozostawało przez dwa stulecia najważniejszą potęgą Bliskiego Wschodu. Mimo to także i ono wpadło w ręce Rzymian w połowie I wieku p.n.e. Egipt - pomimo niezwykle wyczerpującej i kosztownej wojny w Syrii, toczonej z Seleukidami już od czasów Ptolemeusza II (panował w latach 282-246 p.n.e.) - przetrwał najdłużej. W I wieku p.n.e. pogłębiający się kryzys państwa zmusił egipskich władców i pretendentów do tronu do poszukiwania wsparcia u Rzymian. Kiedy królowa Kleopatra VII w drugiej połowie I wieku p.n.e. W czasie rzymskiej wojny domowej stanęła po stronie Marka Antoniusza, który poniósł klęskę w starciu z Gajuszem Oktawiuszem, późniejszym Oktawianem Augustem, los państwa Ptolemeuszów został przesądzony. W 30 roku p.n.e. rzymska inwazja położyła kres panowaniu Kleopatry i jednocześnie dziejom całego królestwa rządzonego przez spadkobierców Ptolemeusza I.