Rewolucja Francuska - przyczyny, przebieg, znaczenie

Przyczyny Wielkiej Rewolucji Francuskiej:
- nieudolna polityka Ludwika XV, a potem Ludwika XVI
- kryzys gospodarczy i głód
- wzrost podatków, które obciążały stan trzeci (96% ludności), gdyż stan pierwszy i trzeci były nieopodatkowane
- stan trzeci oskarżył dwór o nadmierne wydatki (Wersal-rezydencja królewska)
- myśli rewolucyjne wśród ludności, które pojawiły się we wszystkich krajach (np. w Polsce wybuchło w 1794 powstanie Kościuszkowskie)
- bankructwo państwa.

PRZEBIEG WIELKIEJ REWOLUCJI FRANCUSKIEJ

Stany Generalne (1789)

Ludwik XVI zwołał Stany Generalne 5 maja 1789 w Wersalu w celu uchwalenia podatków; król żywił zapewne nadzieje, że wszelkie bardziej radykalne propozycje upadną, gdyż głosowanie miało odbywać się jak dawniej stanami, a nie imiennie - pozwalało to dwóm pierwszym stanom przegłosować stan trzeci. Radykalne propozycje, czyli ograniczenie absolutyzmu, reforma gospodarcza i administracyjna, ukrócenie nadużyć.
Stan trzeci postulował, żeby głosować imiennie, ponieważ miał dwukrotnie więcej reprezentantów (600), lecz postulaty te zostały odrzucone przez króla (któremu były one nie na rękę), a pomieszczenie gdzie stan trzeci obradował - zamknięte.

Zgromadzenie Konstytucyjne = Konstytuanta = Zgromadzenie Narodowe (1789)

- Stan trzeci (przeważnie reprezentanci wykształconej klasy średniej, wybitni i wpływowi) w odpowiedzi na krzywdzące decyzje króla przeniósł się do sali do gry w piłkę i ogłosił Zgromadzeniem Narodowym = Konstytuantą. Ich celem było uchwalenie konstytucji.
- Król pozornie ustąpił, nakazał pozostałym stanom połączyć się ze Zgromadzeniem Narodowym, a w między czasie zgromadził wojska pod Paryżem.
- Król usunął popularnego ministra finansów; pod wpływem pogłosek, że wojsko ma rozkaz wymordować ludność stolicy, zorganizowano oddziały samoobrony - Gwardię Narodową.
- Tłum wyległ na ulice i ruszył na Bastylię, na symbol królewskiej tyranii, spodziewali się znaleźć tam broń. Bastylię szybko zdobyli 14 lipca 1789 roku - dzień ten stał się świętem narodowym, od tego dnia zaczęła się rewolucja ludowa (Wielka Rewolucja Francuska).
- Poddał się również monarcha, przybył z Wersalu do Paryża i zgodził się na powołanie Gwardii Narodowej, której dowódcą został La Fayett.
- W ratuszu paryskim władzę objął deputowany Konstytuanty - Bau"lly, a w ślad za stolicą poszły i inne miasta, usuwając znienawidzonych intendentów królewskich.
- Tymczasem na wieść o zdobyciu Bastylii poruszyli się również chłopi; atakowali dwory i klasztory, niszczyli archiwa zawierające wykazy feudalnych powinności - była to tzw. Wielka Trwoga (przerażenie szlachty i burżuazji).
- Pod wrażeniem wystąpień chłopskich Konstytuanta zniosła przywileje stanowe, poddaństwo osobiste chłopa, przywileje szlacheckie podatkowe, dziesięcinę, ogłoszono równość obywateli wobec prawa (4-5 sierpnia)
- Uchwalenie "Deklaracji praw człowieka i obywatela" 26 sierpnia 1789 r. Było to określenie nowego ładu we Francji, zawierała zasady (wolność, własność i braterstwo, opieranie się uciskowi), na których miała opierać się konstytucja.
- Jesienią 1789 r. szalała drożyzna, ludność była zdesperowana i zapragnęła żeby król przybył do Paryża i zamieszkał wśród ludu; tłum wtargnął do Wersalu i zmusił króla do opuszczenia rezydencji, odtąd stał się on w Paryżu zakładnikiem ludu.
- W czerwcu 1791 r. król próbował uciec za granicę, lecz królewska para została rozpoznana - król skompromitował się w oczach społeczeństwa.
- Obawiano się, żeby władza nie przeszła w ręce elementów radykalnych (takich jak jakobini czy kordelierzy), dlatego dla zabezpieczenia swych interesów Konstytuanta uchwaliła konstytucję (zrobiło to Zgromadzenie Ustawodawcze 3 września 1791 r.). Konstytucja: monarcha stawał się "królem Francuzów" (naprawdę był więźniem ludu), konstytucja nie realizowała głoszonej zasady równości - wszystkich obywateli podzielono na 4 klasy w zależności od stanu majątkowego, a prawa wyborcze mieli ludzie tylko bogaci, władza prawodawcza znalazła się w rękach Zgromadzenia Prawodawczego - Legislatywy.

Legislatywa - nowy parlament, który zaczął funkcjonować od momentu uchwalenia konstytucji.

- Układ sił w Legislatywie:
Lewica to radykałowie, głównie reprezentanci paryskich klubów politycznych. Dzielili się na:
- jakobinów, którzy także byli podzieleni na lewice - górale i prawice – żyrondyści
- kordelierów, którzy byli najbardziej radykalni, byli obrońcami biedoty jak J. Marat czy mówca J. Danton.
Prawice stanowili umiarkowani monarchiści.

- Żyrondyści nie kryli swojej niechęci do króla, sądzili również że konflikt z absolutystyczną Austrią jest nieunikniony; propagowali idee "eksportu rewolucji" do innych krajów, ale nie zdawali sobie sprawy że Francja nie jest gotowa do wojny.
- Król, coraz głośniej oskarżony o zdradę, zwołał nowy rząd złożony z wojowniczych żyrondystów i jakobinów, posunięcie to miało oddalić od monarchy posądzenie o brak patriotyzmu a zarazem miało przyspieszyć marsz ku wojnie, w której król upatrywał szybką klęskę i upadek rewolucyjnych rządów.
- W kwietniu 1792 r. Legislatywa wypowiedziała wojnę Austrii. Francja nie była do niej przygotowana - brak było oficerów, a korupcja i zdrada szerzyła się wśród wojska.
- Do wojny przeciwko Francji dołączyły się Prusy (lipiec 1792). Liczne niepowodzenia armii francuskiej.
- Legislatywa uchwaliła ustawę "o ojczyźnie w niebezpieczeństwie" odwołującą się do patriotyzmu mas.
- Lud przeświadczony, że klęski są spowodowane zdradą króla, zmusił Legislatywę do zawieszenia monarchy i uwięzienia go - DETRONIZACJA LUDWIKA XVII
- Tymczasem armie Prus i Austrii przekroczyły granice Francji i kroczyły ku stolicy, zdeterminowany lud Paryża dokonał samosądu na ok. 1400 więźniach, którzy byli prawdopodobnie zwolennikami "starego ładu".
- Po obaleniu władzy królewskiej i konstytucji z 1971 r., o przyszłym ustroju Francji miało zadecydować nowe zgromadzenie narodowe - KONWENT

Konwent (1792)

- wybory do konwentu odbyły się po raz pierwszy w drodze powszechnego głosowania wszystkich Francuzów.
- Układ sił w konwencie:
lewica - jakobini (górale)
prawica - żyrondyści.
- konwent uchwalił zniesienie monarchii i ustanowienie republiki. Konwent wydał również wyrok skazujący króla na śmierć - wyrok wykonano 21 stycznia 1793 r., później skazano też królową i szereg osób z otoczenia króla.
- Po zgilotynowaniu Ludwika XVI, Europa niemal powszechnie potępiła rewolucję, pogorszyło się położenie międzynarodowe Francji, co zaowocowało zawiązaniem koalicji antyfrancuskiej (Anglia, Austria, Prusy, Holandia, Hiszpania, Rosja, państwa włoskie).
- W obliczu zewnętrznego (koalicja antyfrancuska) i wewnętrznego (kłopoty gospodarcze, brak żywności, głód, drożyzna i inflacja) zagrożenia jakobini zażądali w konwencie centralizacji rządu i nasilenie terroru wobec wszystkich wrogów republiki (było to skierowane w rzeczywistości przeciwko umiarkowanym żyrondystom).
- Rozgromienie żyrondy przez jakobinów (aresztowania).
- Konwent został podporządkowany JAKOBINOM.

Terror Jakobinów

- utworzono Komitet Ocalenia Publicznego (1793), na czele której stanął Danton.
- Uchwalono nową konstytucję (bardziej demokratyczną od tej z roku 1791).
- Zagrożenie dyktatury jakobińskiej zaowocowało wzmożeniem terroru.
- Głową komitetu został Robespierre (Danton zginął pod gilotyną).
- śmiercią karano wszystkich uznanych za wrogów ludu (Trybunał Rewolucyjny).
- Prowadzono walkę z kościołem i religią katolicką.
- Wprowadzono nowy, republikański kalendarz (rok 1792 = 1 rok republiki).
- Grupy Robespierr'a zniszczyły, w rozpaczliwej walce o utrzymanie władzy, polityczne zaplecze swojej dyktatury, straciły wielu przywódców, którzy potrafili kierować siłą napędową rewolucji - tłumem.
- Jakobini tracili coraz bardziej poparcie ludu, z powodu terroru i złej polityki ekonomicznej.
- obalenie jakobinów - 9 thermidora roku II (według nowego kalendarza) tj. 27 lipca 1794 r. spiskowcy doprowadzili do aresztowania Robespierra i jego najbliższych towarzyszy, a władzę znów objęła BURŻUAZJA.
- Obalenia Robespierr'a dokonali radykalni jakobini, lecz umiarkowana większość w konwencie miała dosyć krwawej rzezi.

Dyrektoriat (1794)

- W roku 1795 uchwalono nową "konstytucje Roku III". Termidorianie usiłowali zachować zasadnicze zdobycze rewolucji, równocześnie zaś pozostając w zgodzie z bogata burżuazją, której poparcie zadecydowało o sukcesie zamachu 9 thermidora.
- władza wykonawcza - Dyrektoriat (składał się z 5 członków)
- ustawodawcza - dwuizbowy parlament (Rada Pięciuset i Rada Starszych)
- prawo wyborcze zastrzeżone było dla bogatej ludności
- zapewniono wolność dla przemysłu i handlu oraz nienaruszalność własności prywatnej
- W czasie rządów Dyrektoriatu, republika zaczęła odnosić sukcesy militarne w wojnie z koalicją (pokój z Prusami i Hiszpanią, podporządkowanie Holandii, sukcesy we Włoszech gen. Napoleona Bonapartego).Generałowie inicjowali powstawanie nowych republik na podbitych terytoriach.
- Pokój z Austrią w Campo Formio (1797).
- Dyrektoriat w 1798 wysłał Bonapartego na podbój Egiptu.
- Przeciw Francji znów zwróciły się państwa europejskie, co doprowadziło do zawiązania drugiej koalicji.
- Tymczasem w Paryżu dojrzewał spisek, mający obalić rządy Dyrektoriatu. Spiskowcy sądzili, że wobec trudnej sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej (niezadowolenie mas, ponawiające się próby przejęcia władzy przez monarchistów) jedynym ratunkiem pozostaje oparcie władzy na armii.
- Tą sytuację wykorzystał Bonaparte, który w 1799 r. porzucił swoje wojsko i wylądował we Francji. Dokonał tam zamachu stanu (sterroryzował obie izby parlamentu) i objął władzę we Francji - wojskowa dyktatura Bonapartego (18 brumaira = 9 listopada).

Konsulat (1799)

Bonaparte powierzył władzę w państwie trzem konsulom; jednak w praktyce to on sprawował władzę jako pierwszy konsul..

Znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej

- rewolucja doprowadziła do likwidacji feudalizmu; chłop otrzymał ziemię na własność;
- na miejsce feudała zjawił się kapitalista (nie zażegnano więc wyzysku), powstała nowa klasa - burżuazja;
- wprowadzono wolność słowa, swobodę wyznania, nietykalność osobistą;
- rewolucja zniosła przywileje szlachty i osłabiła dawną arystokrację;
- rewolucja zrodziła patriotyzm i świadomość obywatelską;
- zmieniła kryteria i drogi społecznego awansu (w wojsku zaczęła się liczyć odwaga i zdolności a nie
- pochodzenie - przykładem jest obdarzony wielkim talentem przywódczym Napoleon Bonaparte);
- rewolucja stała się wzorem dla innych feudalnych państw (Austria, Anglia);
- rewolucja pociągła niepotrzebne ofiary, zniszczenie kraju, dóbr kultury i tradycyjnych wartości.