Od Antyku do Romantyzmu.

ANTYK:
Epikureizm – nauka greckiego filozofa Epikura, zalecała rozumne dążenie człowieka do szczęścia, wyzwolenie się z przesądów religijnych i śmierci przed śmiercią, panowanie nad namiętnościami, korzystanie z przyjemności życia, usuwanie się od życia publicznego.
Eklektyzm-brak jedności, powiązania, konsekwencji w przekonaniach, teoriach, uprawianie metody naukowej lub poglądu na świat pozbawionych jednolitości, niespójnych, nie mających jednej przewodniej tendencji, a łączących mechanicznie nie związane ze sobą części innych doktryn, często sprzecznych (np. poglądy materialistyczne)
Stoicyzm-był doktryną niejednolitą, część stoików głosiła materialistyczny lub panteistyczny pogląd na świat. Jego etyką było: panowanie nad sobą, zobojętnienie wobec cierpień i niepowodzeń, spokojne poddanie się biegowi zdarzeń.
Politeizm-wiara w wielu bogów.
Predystynacja- wiara w przeznaczenie.
Komedia-gatunek do którego należą utwory o pogodnej tematyce i najczęściej żywej akcji, zamkniętej rozwiązaniem pomyślnym dla głównych bohaterów.
Utwory: „Mitologia- J.Parandowski”, „Iliada, Odyseja- Homer”, „Antygona- Sofokles”, ”Pieśni- Horacy”
ŚREDNIOWIECZE
Scholastyka-jest to tendencja filozoficzna, która postulowała objaśnienie i uzasadnienie praw kościoła drogą poszukiwań rozumowych (św. Tomasz z Akwinu)
Augustynizm jest to kierunek filozoficzny nawiązujący do poglądów św. Augustyna, człowiek jest istotą filozofującą która rozważa swą obecność w świecie i w czasie, niejasne miejsce na granicy bytów między aniołami i zwierzętami, celem życia jest poznanie Boga i świata.
Tomizm uznawanie, że każdemu człowiekowi przeznaczony jest właściwy szczebel hierarchii. Filozofia tomistyczna kładła nacisk na problemy etyki, stabilizowała ludzkie życie w ziemskiej społeczności. Człowiek kierujący się cnotą mógł istnieć społecznie.
Franciszkanizm głosił program wiary radosnej, prostej płynącej z miłości do świata i stworzenia.
Legenda w średniowieczu utwór epicki, rozumiany jako to, co należy w danym dniu z okazji imienin świętego odczytać. Obecnie opowieści o treści fantastycznej, nie tylko z życia świętych.
Pareneza- porada, napomnienie.
Hagiografia-dział piśmiennictwa kościelnego obejmujący legendy i żywoty świętych
Utwory: „Pieśń o Rolandzie”, „Kronika polska – Gall Anonim”, „Bogurodzica”. „O świętym Aleksym”, „Boska komedia- Dante Alighieri”, „Rozmowy mistrza Polikarpa ze śmiercią”, „Satyra na leniwych chłopów”
RENESANS
Humanizm-nawiązanie do poglądów Epikua, który za najważniejsze dobro uważał brak cierpienia, przyjemność duchową i intelektualną.
Reformacja
Utwory: „Żywot człowieka poczciwego, Krótka rozprawa między trzema osobami...- M.Rej”
„Fraszki, treny, pieśni, Psałterz dawidów, Odprawa posłów greckich – J. Kochanowski”, „Makbet, Hamlet- Szekspir”, Andrzej Frycz Modrzewski, Mikołaj Sęp Szarzyński
BAROK
Marinizm jest kierunkiem zapoczątkowanym przez poetę Giambattistę Marina. Inaczej nazywany jest konceptyzmem, bo główne założenia tego kierunku to szkowanie, zaskakiwanie pomysłem.
Rokoko ostatnia faza baroku, styl ten w sztuce charakteryzował się łagodną pofalowaną linią, finezyjnością kształtów.
Kontrreformacja powstała w odpowiedzi na reformację, wprowadzenie cenzury kościelnej doprowadziło do rozwoju małowartościowej literatury dewocyjnej.
Utwory: „Niestatek- Jan Andrzej Morsztyn”, „Do trupa”, „Kobiety Rubensa- W.Szymborska”
„Krótkość żywota- Daniel Naborowski”, „Translacja wojny chocimskiej- Wacław Potocki”, Jan III Sobieski, „Świętoszek – Moliere”
OŚWIECENIE
Racjonalizm-filozofia Kartezjusza, który rozum traktował jako narzędzie poznania świata
Deizm uznawanie istnienia Boga, lecz przekonanie, że Najwyższa Istota stanowi tylko praprzyczynę świata, że stworzyła świat, ale nie ingeruje w jego los.
Liberynizm godził religie i moralność chrześcijańską, dla obrońców starej wiary libertyn to po prostu bezbożnik.
Utylitaryzm-stawiała sobie cele praktyczne, jej zadaniem było wyzwolenie świata z ciemnoty, zabobonu i głupoty, a postrzeganie świata powinno odbywać się rozumowo.
Ezop- ludowy mędrzec, szlachetny rozum, poszukiwacz prawdy.
Satyra utwór literacki wyrażający krytyczny stosunek autora do przedstawianych zjawisk, ośmieszający lub piętnujący ludzkie wady, postawy, obyczaje, stosunki społeczne.
Poemat heroikomiczny- poemat ośmieszający bohatera.
Utwory: „Bajki- I.Krasicki”, „Satyry: Na opak, Do króla-Krasicki”, „Monachomachia, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki-Krasicki”, „Laura i Filon” Franciszek Karpiński”, „Powrót posła- Niemcewicz”
ROMANTYZM
Werteryzm- osobowość bohatera literackiego i model zachowania polegający na ciągłym doświadczaniu bólu istnienia, skłonna do melancholii, poszukująca piękna prawdy, poezji, zazwyczaj nieszczęśliwie zakochana, popełniająca samobójstwo
Utwory: „ballada Romantyczność- A.Mickiewicza”, „Cierpienia młodego Wertera – Goethe”, „Giaur-Byron”, „Dziady, Sonety krymskie, Konrad Wallenrod, Pan Tadeusz-Mickiewicz”