Wskaż jakie płazińce przystosowały się do pasożytniczego trybu życia.

Pasożyt jest to organizm żyjący w ścisłym związku przestrzennym z innym organizmem-żywicielem- na jego koszt i z jego szkodą. Tasiemiec żyjący stale w jelitach np. lisa, jest pasożytem wewnętrznym. Wesz która całe życie spędza w owłosieniu żywiciela jest pasożytem zewnętrznym. Pasożyty wewnętrzne nie mają oczu ani ubarwienia. Nie mają narządu ruchu - nabłonka urzęsionego, za to mają narządy czepne, ktorymi przytwierdzają się do ciała żywiciela. Z drugiej strony, ich nabłonek musi być odporny na działanie enzymów trawiennych żywiciela. Pasożyty wewnętrzne mają zdolność "oddychania beztlenowego", czyli uzyskiwania energii w procesie beztlenowego rozkładu glukozy do kwasu mlekowego. Jest to sposób niezmiernie rozrzutny, wykorzystujący zaledwie około 5% energii, którą można by uzyskać na drodze tlenowej. Pasożyty jednak z jednej strony są w sytuacji przymusowej, bo tlenu nie mają, z drugiej strony mogą sobie na taką rozrzutność pozwolić, mając stały i niewyczerpalny nadmiar pokarmu. Przywry i tasiemce nie utraciły zdolności oddychanie tlenowego, w razie możności przebierają tlen i wykorzystują go. Rozwój pasożytów wiąże się najczęściej ze zmianą żywiciela. Organizm, w którym bytuje postać dojrzała nazywamy żywicielem ostatecznym. Jaja pasożyta wydostają się z jego ciała na zewnątrz i zarażają organizm, w którym rozwija się larwa. Ten organizm nazywamy żywicielem pośrednim. Przejście do żywiciela ostatecznego odbywa się zwykle, choć nie zawsze, tak, że żywiciel ostateczny zjada pośredniego razem z larwą.
Wszystkie płazińce charakteryzują się ciałem silnie spłaszczonym grzbietobrzusznie, którego warstwę zewnętrzną stanowi wór skórno-mięśniowy zawierający liczne gruczoły, utworzony z mięśni pokrytych warstwą nabłonka. Wnętrze ciała wypełnione jest luźną tkanką zwaną parenchymą, otaczającą wszystkie narządy wewnętrzne. Spełnia ona także funkcje wydalnicze w organizmie, bierze udział w procesach regeneracyjnych oraz w przyswajaniu składników pokarmowych.
Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli. Za gardzielą znajduje się różnie rozgałęzione jelito. Jelito jest ślepo zakończone, brak jest otworu odbytowego. U niektórych pasożytów, np. tasiemców brak jest ukł pokarm.
Brak jest układu oddechowego, mimo że tempo metabolizmu jest mniej więcej dziesięciokrotnie wyższe niż u jamochłonów. Gatunki wolno żyjące wymieniają gazy całą powierzchnią ciała, czemu sprzyja spłaszczenie ciała i małe rozmiary. Pasożyty mogą uzyskiwać energię z procesów beztlenowych.
Również brak jest układu krążenia, ale w funkcji roznoszenia pokarmu mogą go zastępować, jak u jamochłonów, rozgałęzienia układu pokarmowego.
Układ nerwowy składa się z dwu zwojów głowowych i dwu pni nerwowych, biegnących wzdłuż ciała.
Układ wydalniczy(regulacja ciśnienia osmotycznego, usuwanie nadmiaru wody) zapewniają nefrydia, cienkie kanaliki, przenikające ciało. Wydalają one również produkty uboczne azotowej przemiany materii. Nefrydia łączą się w większe kanały zbiorcze, których liczba, przebieg i miejsce uchodzenia na zewnątrz są charakterystyczne dla poszczególnych gromad.
Natomiast układ rozrodczy ma bardzo skomplikowaną budowę. Płazince są niemal wyłącznie obojnakami o zapłodnieniu krzyżowym, chociaż może się zdarzać samozapłodnienie.
Spośród płazińców formami wolno żyjącymi są wirki. Przywry i tasiemce prowadzą pasożytniczy tryb życia w ciele żywiciela. Formy wolnożyjące oddychają całą powierzchnią ciała, formy pasożytnicze beztlenowo. Większość płazińców jest obupłciowa. U form pasożytniczych zachodzi zjawisko przemiany pokoleń i zmiany żywicieli, połączone z kolejnymi przeobrażeniami.
Dojrzałe pasożyty wewnętrzne, w porównaniu ze swoimi krewniakami, charakteryzują się zazwyczaj uproszczoną budową i rozbudowanym cyklem życiowym. Przystosowując się do pasożytniczego trybu życia nie wykształciły:
- niektórych narządów zmysłów (oczu, narządu równowagi)- ubarwienia ciała (w dużym stopniu)
- układu pokarmowego (niektóre, np. tasiemce)
Pasożyty te natomiast wykształciły dodatkowo:
- narządy czepne
- komórki receptorowe zmysłów ułatwiające odnalezienie i penetrację gospodarza (u larw)
- powłokę ciała przystosowaną do pobierania pokarmu, a jednocześnie chroniącą przed enzymami trawiennymi gospodarza
- zdolność do oddychania beztlenowego
- ogromne możliwości rozrodcze, skomplikowany cykl życiowy, rozwój z przeobrażeniem, zdolność larw do rozmnażania, obojnactwo.
Wirki (Turbellaria)to gromada bezkręgowców zaliczana do typu płazińców, występująca na całym świecie w wodach słonych i słodkich oraz w wilgotnych środowiskach lądowych.
Wirki osiągają rozmiary od ułamka mm do kilkudziesięciu cm, powierzchnia ich ciała pokryta jest orzęsionym nabłonkiem, zawierającym liczne gruczoły i komórki zmysłowe. Rzęski wykonują intensywne ruchy, powodując wirowanie wody. Otwór gębowy i płciowy znajdują się na brzusznej stronie ciała.
Wirki żywią się drobnymi zwierzętami, roślinnością lub są wszystkożerne. Formy drapieżne atakują niekiedy ofiary większe od siebie. Ubarwienie zależy od pokarmu, np. formy roślinożerne są zazwyczaj zielone. Istnieją wśród wirków także gatunki pasożytnicze, spotykane m.in. w Polsce.
Poza nielicznymi wyjątkami wirki są obupłciowe. Niektóre mogą rozmnażać się także przez podział poprzeczny. Stadia larwalne występują jedynie u niektórych form morskich. Wirki mają dużą zdolność regeneracji utraconych fragmentów ciała, wykształcone zmysły dotyku, równowagi, wzroku oraz zmysł chemiczny. Narządem równowagi jest występująca u form morskich statocysta.
Wirki mają od jednego do kilkudziesięciu oczu o prymitywnej budowie. Mogą poruszać się dzięki ruchom rzęsek (formy mniejsze) lub pełzając (formy większe).
Znanych jest ok. 1500 gatunków wirków, spośród których w Polsce występuje ok. 100. Należą do nich m.in. wypławki.
Na mleczno białym ciele wypławka białego widać wyraźnie oczy i przeświecający układ pokarmowy. Składa się on z gardzieli w kształcie ruchomego rękawa i rozchodzących się od niej trzech gałęzi jelita, dzielących się na dalsze drobne gałązki. Wypławki czarne są bardzo ciemno ubarwione, mają jedną parę oczu położonych na jasnych polach i stąd dobrze widocznych. Układ pokarmowy i rozrodczy są zaledwie dostrzegalne.
Wielooczka czarna-przypomina wypławki czarne, ale ma blisko 30 maleńkich oczek wokół krawędzi przedniego końca ciała.
Większość wypławków zamieszkuje czyste i zarośnięte płytkie wody stojące. Nektóre żyją w górskich potokach. Unikają światła, kryjąc się pod kamieniami, opadłymi liśćmi i gałęziami.
Rozwój wypławków i innych wirków jest prosty, tzn. z jaja wylęga się mały wirek, budową i trybem życia podobny do postaci dorosłej.
Wypławki są bardzo odporne na głód: głodzone zużywają komórki swego ciała i stopniowo maleją, nieraz wielokrotnie, bez uszczerbku dla ruchliwości i ogólnej kondycji. Niektóre wypławki odznaczają się wielką zdolnością do regeneracji.
Przywry (Trematoda) to bezkręgowce pasożytnicze. Osiągają niewielkie rozmiary ciała, zazwyczaj w granicach kilku mm, niektóre kilka cm. Są pasożytami wewnętrznymi lub zewnętrznymi zwierząt kręgowych. Ich ciało tworzy wór skórno-mięśniowy wypełniony parenchymą. Gromada dzieli się na dwie podgromady: przywry monogeniczne (Monogenea), zwane też jednorodnymi, oraz przywry digeniczne (Digenea), zwane dwurodnymi. Przywry monogeniczne są pasożytami zewnętrznymi ryb, płazów i gadów. Cechują się rozwojem prostym, posiadają dobrze wykształcone narządy czepne w postaci przyssawek, haków i inne. Nieliczne gatunki mogą wywoływać schorzenia ryb w stawach hodowlanych. Przywry digeniczne są pasożytami wewnętrznymi, posiadają jedną lub dwie przyssawki wokół otworu gębowego oraz w brzusznej części ciała, które otacza gruby oskórek. Przechodzą rozwój z występowaniem kilku stadiów larwalnych (miracidium inaczej dziwadełka, sporocysty, redii, cerkarii, metacerkarii) i przemianą pokoleń oraz przynajmniej jednym żywicielem pośrednim, którego rolę pełnią głównie mięczaki. Stadia larwalne mogą rozmnażać się dzieworodnie.
Cykl życiowy przywry żylne jest nastepujący: z jaj, przedostających się wraz z moczem ludzkim do wody, rozwijają się orzęsione larwy zwane miracidiami (dziwadełka). Szybko pływające miracidia (2 mm na sekundę) odnajdują żywicieli pośrednich - ślimaki (z rodzaju Bulinus, Physopsis, Planorbis). W ciele ślimaka miracidium zamienia się w sporocystę. Z komórek rozrodczych znajdujących się we wnętrzu sporocysty dzieworodnie powstają sporocysty potomne, a potem cerkarie, które opuszczają ciało ślimaka po 4-8 tygodniach. W efekcie tego rozwoju z jednego miracidium powstają tysiące cerkarii. Aby ukończyć rozwój cerkaria musi w ciągu 3 dni wejść do organizmu żywiciela ostatecznego - człowieka. W ciele człowieka dojrzałe osobniki usadawiają się w naczyniach żylnych miednicy, atakują wątrobę, pęcherz moczowy i jelito grube. Samice produkują ogromne liczby jaj, które z moczem wydalane są na zewnątrz.
Tasiemce (Cestodes) to gromada bezkręgowców, obejmująca wyłącznie gatunki pasożytnicze zarówno w stadium larwalnym, jak i dorosłym. Ciało tasiemca jest zazwyczaj wydłużone, taśmowate, składa się z główki zwanej skoleksem, szyjki oraz członów tworzących wstęgę (strobilę).
Tasiemce należą do najdłuższych i najszybciej rosnących zwierząt, osiągają do 40 m długości. Główka tasiemca ma w zależności od gatunku rozmaite narządy czepne w postaci haczyków, bruzd, przyssawek bądź np. kilku ryjków z haczykami, które umożliwiają mu utrzymanie się wewnątrz jelita żywiciela. Szyjka jest miejscem, w którym wskutek intensywnego podziału komórek powstają nowe człony tworzące strobilę. W miarę tworzenia się kolejnych członów poprzednie ulegają stopniowemu przesunięciu ku tyłowi, przy czym następuje ich wzrost. W każdym członie znajdują się obojnacze narządy rozrodcze oraz narządy wydalnicze w postaci protonefrydiów. Człony po wypełnieniu się jajami odrywają się od strobili i zostają wydalone bądź odrywają się wcześniej (proces ich dojrzewania przebiega samodzielnie). Liczba członów może u niektórych tasiemców dochodzić do kilku tys.
Tasiemce nie mają układu pokarmowego, krążenia i oddechowego, ciało ich pokrywa oskórek o budowie umożliwiającej wchłanianie pokarmu całą powierzchnię ciała na drodze osmozy.
Układ nerwowy tasiemca tworzą pnie nerwowe łączące się spoidłem poprzecznym w każdym członie, odchodzące od parzystego zwoju głowowego. Większość gatunków tasiemców jest obupłciowa, w każdym członie znajdują się narządy płciowe męskie i żeńskie, zapłodnienie następuje w obrębie członu, między dwoma członami tego samego osobnika bądź dwóch różnych osobników. Wraz z przesuwaniem się członu ku tyłowi strobili gonady (gruczoły rozrodcze) ulegają stopniowemu uwstecznieniu, a miejsce ich zajmuje macica wypełniona jajami. Liczba jaj produkowanych przez tasiemca jest olbrzymia, np. u tasiemca nieuzbrojonego może dochodzić do 600 mln rocznie.
Cykl rozwojowy tasiemca wymaga dwóch lub więcej żywicieli, występuje w nim kilka stadiów larwalnych, z których pierwszym jest onkosfera, kolejne, zależnie od gatunku, to np. procerkoid i wągier.
Gromada tasiemców dzieli się na: tasiemce niższe, czyli nieczłonowane (Cestodaria), o ciele nieczłonowanym i jednej parze narządów rozrodczych, pasożytujące głównie w ciele ryb chrzęstnoszkieletowych, należy do nich m.in. amfilina (Amphilina foliacea), oraz tasiemce właściwe, czyli wyższe (Eucestoda), wśród których najpospolitszymi gatunkami, pasożytującymi m.in. w ciele człowieka, są: tasiemiec uzbrojony (Taenia solium), tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata), bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobothrium latum), których cykl rozwojowy wymaga dwóch żywicieli: pierwszy, zwany pośrednim, umożliwia rozwój jajom dostającym się do wnętrza organizmu przez przewód pokarmowy i przemieszczającym się z krwiobiegiem do mięśni, gdzie rozwija się larwa zwana wągrem. Larwa ta po spożyciu przez człowieka mięsa żywiciela pośredniego (np. świni) rozwija się w jego jelicie w dojrzałego tasiemca.
Znanych jest ok. 1500 gatunków tasiemców, wśród nich np.: ligula, tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana), rozpowszechniony głównie w Azji, oraz tasiemiec psi (Dipylidium caninum), jeden z najbardziej pospolitych pasożytów psów.
Pasożytnictwo jako strategia życiowa funkcjonuje najprawdopodobniej od początku istnienia żywych organizmów. W przypadku układów gospodarz – pasożyt istniejących od bardzo dawna wytwarza się charakterystyczna równowaga. Cechują ją napięcia pomiędzy elementami układu są na tyle niewielkie, że pasożyt nie zabija swojego żywiciela, a co za tym idzie, nie ogranicza znacząco jego populacji.
Jeżeli populacja żywiciela ograniczana jest przez populację pasożyta, obie osiągają pewien stan równowagi, wyrażający się w liczebności, zagęszczeniu i strukturze wiekowej. Jeśli z układu wyeliminujemy populację pasożyta, to może dojść do niekontrolowanego wzrostu populacji żywiciela, która zniszczy swoje środowiska i sama zginie. W przypadku tego typu interakcji osobniki żywiciela ponoszą straty, zaś cała populacja zyskuje.