Urzędnicy rzymscy, warstwy społeczne, status niewolników, Triumwiraty, ludność przedrzymska.

I. Urzędnicy rzymscy:

1. Zgromadzenie ludowe – początkowo zgromadzenie zwoływane przez króla które zajmowało się problemami takimi jak: sprawy kultu religijnego, wojny i pokoju oraz innych ważnych problemach miasta.
Społeczeństwo podzielono na 193 centurie w których dominowali patrycjusze. Funkcje zgromadzenia:
- wybierali urzędników wyższych
- podejmowali sprawy wojny i pokoju
- rozpatrywali problemy związane z polityką zagraniczną oraz wewnętrzną
- mieli prawo odwołania wyroku obywatela rzymskiego

1. Senat – wchodzili do niego urzędnicy wyżsi, a od II/I w. p.n.e. także niżsi. W okresie cesarstwa ilość senatorów określono na liczbę 600. Przed obradami ustalano listę senatorów. Funkcje senatu:
- wybierał urzędników i ich kontrolował
- przydzielał prowincje prokonsulom i propretorom
- zarządzał finansami państwa
- nadzorował sprawy religijne
- zajmował się poborem żołnierzy
- przyznawał nagrody
- mianował dyktatora
- roztrzygał sprawy wojny lub pokoju.

2. Konsulowie – najwyżsi urzędnicy, sprawowali władze wykonawczą, posiadali imperium maius. Funkcje konsulów:
- korzystali bez ograniczeń ze skarbu państwa
- poza miastem posiadali władzę nieograniczoną
- byli dowódcami armii
- interpretowali wróżby dotyczące spraw wagi państwowej

3. Pretorowie – mieli imperium minus, czyli władzę niższego rzędu.
- odpowiadali za porządek w mieście
- na terenie miasta mieli prawo osądzania spraw karnych i cywilnych

4. Edylowie
- dbali o porządek w mieście
- zaopatrywali rzymskie targi w żywność,
- urządzali na własny koszt igrzyska dla ludu

5. Kwestorzy – urzędnicy pomagający konsulom w sprawach finansowych.

II. Ludność przedrzymska.

1. Etruskowie – miejscowa ludność, zamieszkiwali miasta-państwa podobne do greckich polis. Kultura Etrusków stała na b. wysokim poziomie. Ich miasta liczyły po 15-30tyś. mieszkanców i były otoczone potężnymi murami obronnymi. Ulice były brukowane, znali systemy akweduktów i kanalizację. Wydobywano rudy żelaza, rozwineli rzemiosło i metalurgie. Byli bardzo przywiązani do swojej religii (politeistycznej). Wielką rolę w ich religii odgrywało zagadnienie śmierci, tak jak w Egipcie. Również wielką wagę przywiązywano do wróżbiarstwa, wróżono z wąrtoby, z lotu ptaków, znali magię.

2. Italikowie – kiedy przybyli zmieszali się z tutejszą kulturą i przejeli cześć ich kultury. Kultura Italików opierała się na rolnictwie, zamieszkiwali osady (pagi) liczące po 200-300 mieszkańców. Na czele wsi stali naczelnicy zwani dictatores lub meddix. Toczyli skromne życiem byli ze sobą wiecznie skłóceni.

3. Grecy – byli twórcami Wielkiej Kolonizacji. Zaludnili szeregiem miast sporą cześć Italli. Ich osiągnięcia kulturalne wpłynęły na rozwój sąsiadów. Grecy zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Od nich inne ludy przejmowały dorobki kulturowe (wygląd bóstw, ideę polis, motywy mitologiczne).

III. Triumwiraty

1. Triumwirat I (60r. p.n.e)
Rzym w Ii połowie II wieku p.n.e wchodził w stan głębokiego kryzysu. Po rozszerzeniu państwa zaczynało się robić „gorąco”. Państwo potrzebowało reform. Lucjusz Korneliusz Sullia – przywódca optymatów, wygrał z popularami i przeprowadził reformy, które wzmocniły władzę senatu. Jednak po jego śmierci ocalali przywódcy popularów postanowili obalić jego reformy. Dwóch przywódców optymatów – Marek Licyniusz Krauss i Gnejusz Pompejusz porozumieli się z popularami.Dołączył do nich również Gajusz Juliusz Cezar. Zawiązali oni I triumwirat. Ich założeniem była myśl: „Odtąd nic się nie stanie Rzeczypospolitej co by się nie podobało komukolwiek z nas.” Cezar zapewnił poparcie popularów i zgromadzeń, Krauss dawał pieniądze, Pompejusz dysponował legionami. Potęga Cezara rosła – został konsulem, namiestnikiem Galii. Podbijał obszary celtyckich Galów. Jednak zazdrość Pompejusza wprowadziła kłotnie w triumwiracie. Córka Cezara a żona Pompejusza zmarła, Pompejusz przystał do senatu, Krauss poległ w walce z Partami. Pompejusz dostał szerokie pełnomocnictwa w senacie, Cezar został pozwany przed oblicze kolegium – za rozpętanie wojny w Galii. Cezar wiedziąc co go czeka kiedy się podda, przekroczył rzeczke Rubikon co było równoważne z rozpoczęciem wojny domowej. Pompejusz miał liczniejsze wojska jednak przegrał bitwę pod Farsalos (9 VIII 48r. p.n.e.). Cezar miał pełną władzę w Rzymie, jednak zabili go jego przyjaciele.


2. Triumwirat II (43r. p.n.e.)
Po śmierci Cezara na czele Rzymu staneli jego wyznawcy. Pojawił się spadkobierca – Gajusz Oktawiusz. Zwerbował własne wojska. Nie chciano w Rzymie kolejnej wojny tymrazem między mścicielami Cezara. II Triumwirat został zawarty między Oktawianem a Antoniuszem. Trzecim triumwirem był Marek Emiliusz Lepidus. Podzielili między siebie państwo. Układ był jawny. Poprzysięgli pomścić Cezara i zlikwidować opozycję. Decydująca bitwa między zabójcami Cezara a triumwirami została stoczona w 42r. p.n.e. Zakończyła się klęska i śmiercią republikanów. Zmarł Lepidus, Oktawian August i Marek Antoniusz stoczyli ze sobą wojnę domową. Bitwa pod Akcjum w 31r. p.n.e skończyła się rozgromieniem wojsk Antoniusza przez Oktawiana Augusta. Antoniusz wraz z Kleopatrą popelnili samobójstwo.

IV. Status niewolników w Rzymie.

Zyskiem z podbijanych państw byli przede wszystkich niewolnicy. Wykorzystywani byli jako tania siła robocza. Gospodarka rzymska opierała się na pracy niewolników. Nie mieli żadnych praw, byli szkoleni na gladiatorów. Nieraz wybuchały powstania takie jak np. Spartakusa. Lepiej mieli niewolnicy zatrudnieni jako służba domowa, oraz ci co byli zaufani. Zarządzali przeważnie oni majątkami swojego pana. Kiedy niewolnik dobrze się sprawował, był zasłużony jego pan zwracał mu wolność. Powstania niewolników dały do zrozumienia Rzymianom, iż muszą lepiej traktować niewolników.

V. Warstwy społeczne w państwie Rzymskim.

1. Patrycjusze
Dobrze urodzeni członkowie rodów, których przodkowie zasiadali w senacie. Zamknięta, uprzywilejowana warstwa społeczna.

2. Plebeljusze
Prosty lud, posiadali prawa obywateli rzymskich, pozbawieni wielu praw politycznych. Przez długi czas walczyli o przełamanie monopolu władzy patrycjuszy.

3. Nobilowie
Przedstawiciele arystokratów, pochodzących z rodów patrycjuszy i bogatych plebeljuszy, którzy piastowali niższe urzędy. Posiadali wielkie majątki ziemskie.

4. Ekwici
Początkowo obywatele służący w kawalerii, potem warstwa społeczna zajmująca się handlem, finansami, lichwą, podatkami. Elita finansowa.

5. Proletariusze
Najbiedniejsza warstwa społeczna, byli zwolnieni od podatku, służby wojskowej, ich obowiązkiem było wychowywanie potomstwa.

6. Optymaci
Reprezentowali interesy arystokracji senatu.

7. Popularzy
Gromadzili lud niezadowolony z postanowień senatu.