Bogowie Egiptu

To byli wybrani bogowie, których kult promieniował na wiele miast, dynastii i koncepcji teologicznych (lista nie jest oczywiście wyczerpująca). Praktycznie każdy z niżej wymienionych bogów mógł być, w przekonaniu jego czciciela, stwórcą świata i źródłem istnienia innych bogów:

ATUM - przedstawiany w postaci mężczyzny z koroną faraonów na głowie. W teologii miasta Heliopolis opisywany jako prabóg: pierwszy pagórek wyłoniony z praoceanu.

RA (RE) - bóg Słońca. Jego głowę zdobi dysk słoneczny. Kapłani miasta Heliopolis także istniała ten- złączyli jego kult z wcześniejszym kultem boga Amona. Tworzył pary z wieloma bogami. Był słońcem, które świeciło w południe, właścicielem barki, którą wszyscy bogowie płyną po niebie (czyli wewnątrz bogini Nut) każdego dnia ze wschodu na zachód z krainy życia do krainy umarłych. Płynęli, aby odrodzić siebie i świat dnia następnego, podtrzymać porządek kosmosu uosobiony w postaci bogini Maat. Głównym stwórcą świata według tradycji z Heliopolis, bogiem słońca i patronem dynastii. Od czasów IV dynastii stał się oficjalnym bóstwem narodowym, ojcem wszystkich faraonów. W czasach późniejszych identyfikowano go z innymi bogami, zwłaszcza z Amonem (Amon-Re).

PTAH - przedstawiany jako mężczyzna z ogoloną głową, z berłem w ręku. W Memfis uważano go za boga-stwórcę całego świata mocą myśli i słowa. Jego świętym zwierzęciem był byk Apis. Główny bóg tradycji memfickiej, opiekun sztuki i rzemiosła. W jego świątyni hodowano byka Apisa, uważanego za żyjącą duszę Ptaha.

SOBEK - bóg-krokodyl, którego uważano, szczególnie w okresie XI i XII dynastii (dzieje Egiptu obejmują XXX dynastii), za stwórcę świata.

ANUBIS - bóg zmarłych. Jego świętym zwierzęciem był czarny pies (prawdopodobnie błędnie uważany też za szakala). Anubis pomagał Ozyrysowi w świecie umarłych, gdzie przeswietlał myśli człowieka.

TOT (THOT) - bóg Księżyca i władca czasu, przedstawiany jako ibis, pawian albo człowiek z głową tych zwierząt. Uznany za wynalazcę pisma, stał się opiekunem pisarzy. Poczytywany był także za twórcę kalendarza. Kapłani z miasta Hermopolis widzieli w nim stwórcę całego kosmosu i bogów. Bóstwo z Hermopolis przedstawiane jako pawian lub ibis. Był bogiem księżyca, magicznych ksiąg, medycyny i rachuby czasu. Jako patron skrybów uważany był przez Egipcjan za wynalazcę hieroglifów. Był też jednym z sędziów Ozyrysa, zapisującym czyny zmarłego podczas sądu pośmiertnego.

ATON - tarcza słoneczna utożsamiana z wczesnym odzwierciedleniem boga słonecznego. Pojawił się w czasach XVIII dynastii; jeden z jej faraonów, zakochany w Atonie, przyjął imię Echnaton (tzn. "pożyteczny dla Atona"), założył nową stolicę religijną dla całego Egiptu i rozpoczął prześladowania kultu innych bogów. Niektórzy religioznawcy widzą w tym wydarzeniu narodziny monoteizmu - pierwszego w dziejach ludzkości.

OZYRYR - władca świata umarłych i ich sędzia, przedstawiany często w postaci mumii. Każdy Egipcjanin chciał się z nim utożsamić po śmierci, aby przejąć jego moc zmartwychwstania (Ozyrysa zabił bóg Set, wskrzesił go z kolei inni bogowie przy pomocy bogini Izydy). Brat Seta i ojciec Horusa. Był bogiem natury i zmarłych, panował nad wylewami Nilu. Uważano go za patrona władzy królewskiej, a od czasów V dynastii faraon określany był jako jego wcielenie. Kult Ozyrysa przetrwał aż do czasów hellenistycznych, stał się wówczas popularny w całym basenie Morza Śródziemnego.

HATHOR - bogini nieba i uosobienie Wielkiej Macierzy, przedstawiana najczęściej w dwóch postaciach: kobiety z dyskiem słonecznym na głowie między rogami albo jako krowa. Była okiem Horusa i okiem Re, łzami, z których powstał człowiek. Opiekunka kobiet rodzących i Drzewa Życia po śmierci. Utożsamiała się z nią żony faraonów. Inne boginie, takie jak Maat, Izyda, Nut, Sachmet, Bastet, Neit, Seszat, Mut przejmowały jej cechy. Jako bogini Uto-Wadżet (atakującej kobra), była promieniami słońca: życiodajnymi i śmiercionośnymi, które symbolizował ureusz (znak węża), noszony na czole przez władców.

AMON - bóg o niebieskiej skórze i głowie zdobionej dwoma piórami. W rękach trzyma bicz i znak życia anch. Początkowo lokalny bóg z Teb, rozwinął się w potężne bóstwo w Hermopolis. Był on patronem faraonów i spraw świeckich związanych z tym urzędem. Otaczała go aura tajemniczości, "niewidzialny bóg" pilnie strzegł swoich sekretów. W okresie Nowego Państwa połączono go z Re, powstał Amon-Re, który objął opieką cały Egipt. Do dziś można oglądać w Karnaku i Luksorze ruiny monumentalnych świątyń zbudowanych ku jego czci.

HORUS - uosabiał cały Egipt. Faraonowie utożsamiali się z Horusem i przyjmowali różne jego imiona. Słońce i księżyc były jego oczami, stąd tytuł Pana Niebios. Wokół Horusa - faraona zwykle otaczały boginie: Nechbet (sęp) i Wadżet (kobra), które symbolizowały połączony Górny i Dolny Egipt oraz uosabiały Hathor. Syn Ozyrysa o sokolej głowie. Był bogiem nieba, opiekunem władzy królewskiej, przypisuje się mu też powstanie ras ludzkich.

SET - gwałtowny pan burzy, piorunów i pustyni. Jego świętym zwierzęciem był dziwny czworonóg (połączenie osła, antylopy, świni i psa). Możliwe, że był najważniejszym bogiem Egiptu przed I dynastią; zdetronizował go Horus (słynne są przekazy o ich walce). Od XXV dynastii stał się wcieleniem zła, utożsamiany z przeciwnikiem wszystkich bogów Egiptu i ludzi - wężem Apopisem. Tymczasem wcześniej przedstawiano go, jak stoi w barce Re i przebija włócznią złego Apopisa. Możliwe, że uważano Seta za boga obcokrajowców, o których opinia była coraz gorsza. Pojawiło się przekonanie, że "Horus jest bogiem Egiptu, a Set wszystkich innych narodów". Miał być jedynym bogiem, który nie umrze. Zły brat i morderca Ozyrysa, bóg pustyń, wojen, patron królów odrzucających imię horusowe. Jego kult był oficjalnie zakazany.

CHNUM - przedstawiany jako człowiek z głową barana, był bogiem płodności, który stworzył ludzi i bogów na kole garncarskim. Opiekował się również źródłami Nilu. Często był łączony z Re i innymi bogami.

IZYDA – siostra, małżonka i mścicielka Ozyrysa, matka Horusa. Opiekunka świata, przedstawiana, podobnie jak Hathor, z dyskiem słonecznym. Ani dla starożytnych Egipcjan, ani dla nas sens imion wielu bogów nic nie znaczył. Na przykład imię boga Re miało kryć w sobie tajemnicę, pilnie strzeżoną nawet przed innymi bogami. Magiczny papirus turyński opowiada o bogini Izydzie, która pragnie podstępem zdobyć wiedzę o prawdziwym imieniu Re. Re próbuje ją oszukać, mówiąc: "Rano jestem Chepre, w południe Re, Atum wieczorem". Izyda była uważana za matkę władców Egiptu.

NUT - bogini nieba, uosabiała niebieski firmament.

BASTET - bogini płodności i słonecznego ciepła, przedstawiana z głową kota.

BES - dobry bożek domowy o postaci karła, który swoim wyglądem miał odstraszać złe moce.