Architektura Starożytnej Grecji

Grecy ukształtowali formy trzech podstawowych porządków: doryckiego, jońskiego i korynckiego o odmiennych i ściśle ustalonych cechach.
Zasadniczy kształt świątyń greckich i ich podstawowe elementy są we wszystkich porządkach stosowane w ściśle określony sposób. Różnice dotyczą zazwyczaj proporcji, formy i ukształtowanie detalu, które różnią trzy style. Przedstawiają ich charakterystykę, uwagę należy zwrócić na kolumny, jako elementy porządków. Trzy rodzaje kolumn używane przez Greków w ich budowlach publicznych znane są jako porządki klasyczne. Każdy kolejny typ kolumny był bardziej złożony od poprzedniego.

Porządek dorycki –jest on najstarszym z trzech stylów greckich. Charakteryzuje się dużymi wymiarami kolumn o surowym konturze. Daje wrażenie siły i monumentalności czyli okazałych i wielkich rozmiarów. Jest to porządek, w którym kolumny nie mają bazy i stają bezpośrednio na styloblacie. Kolumny są proste w rysunku i konstrukcji. Są także szerokie. Głowica jest bardzo uproszczona. Główne jej części nazywa się Abacusem, a podpierającą go poduszkę Echinusem. W porządku doryckim belkowanie składa się z trzech elementów: architonu, fryzu z tryglifami i metopami oraz z gzymsu. Dopiero na gzymsie spoczywa dach dwuspadowy. Styl dorycki cechuje powaga i dostojeńswo. Jest masywny i surowy. Wprowadza minimalną liczbę ozdób i wszelkich detali. Jednak pomimo tej skromności jego elementy przedstawione są w pięknej i harmonijnej formie.

Porządek joński –powstał on w okresie archaicznym . Wykształcił się w koloniach jońskich, na wybrzeżach Azji Mniejszej, a główne zastosowanie znalazł w Mezopotamii, Anatolii i Syrii –gdzie charakterystyczną cechą było bogactwo i ozdobność szczegółów. Styl ten jest wyrazem psychicznego podejścia do form architektury. Reprezentuje on wytworniejszą, finezyjną formę, która ma ozdobny i bogaty kształt oraz delikatny rysunek. Przejawia się w nim także harmonia oraz dystynkcja. Kolumny są smuklejsze od kolumn z porządku doryckiego. Zwężają się one ku górze oraz są one szerzej rozstawione. Trzon został ustawiony na subtelnej i profilowanej bazie. Czasami bazy są ustawione na kwadratowej płycie nazywanej „plintusem”. Małe szczegóły są bardziej skompilowane. Porównuje się ten styl do eleganckiej i smukłej analogii budowy kobiecej. Daje ona wrażenie wdzięku, lekkości i delikatności. Trzony są kanelowane (rzeźbione) w taki sposób, że żłobki między sobą pozostawiają oddzielające je paski. Głowica jońska jest uformowana w formie spirali, nazywane są ślimacznicami lub wolutami. W środkowej części głowica jest lekko ugięta, niczym obciążona ciężarami. Pomiędzy wolutami znajduje się tzw. „Pierścień Echinusa”. Głowica jest pokryta zanikającą płytką „abakusa”. Bardzo ozdobny jest natomiast gzyms. Fryz może być zupełnie gładki lub pokryty płaskorzeźbą. Do największych zabytków architektury jońskiej należały: świątynia Hery na Samos, św. Apolla w Milecie, św. Artemidy w Efezie (zaliczana do jednego z 7 cudów świata).

Porządek koryncki –jest to najpóźniejszy styl. Powstał w okresie hellenistycznym. Mówi się, że jest syntezą kierunków: doryckiego i jońskiego. Jest on bardzo rzeźbiarski i dekoracyjny. Kolumny i ich proporcje są zbliżone do jońskich, lecz główna różnica znajduje się w głowicy, która ma kształt kielicha uformowanego z ustawionych w dwóch rzędach liści akantu. Spośród nich wyrastają łodygi lub wici zwinięte w osiem małych wolutek, które podtrzymują słabo zaznaczoną płytkę abakusa. Także w ukształtowaniu głowic korynckich w najwyższym rzędzie pojawia się motywy roślinne zamiast wolut.

Natomiast gzyms posiada kamienne sterczyny zwane „akroteriami”, natomiast belkowanie jest pokryte rysunkami, przedstawiającymi „mandry” lub „palmery”. Świątynie nakryte były niewysokim dachem i tworzyły dwa trójkątne przyczółki zwane „frontanami”, czyli miejsce na rzeźby figuralne. Geneza konstrukcji wywodzi się z budownictwa drewnianego, które istniały w Grecji już w III wieku przed naszą erą. Z nich właśnie wzięły się monumentalne i wielokolumnowe świątynie i ołtarze.

Ozdobność tego porządku wywodzi się ze wschodu, a także z pierwotnego budownictwa zarówno drewnianego jak i z wiązek trzcinowych.

Tajemnice piękna i oddziaływania porządków greckich występuje w ich prostocie konstrukcji, w planowaniu każdego szczegółu, w jasności formy oraz w szlachetności materiału, z którego świątynie były budowane, oraz w odpowiednim oświetleniu.