Omów na przykładach różne typy związków frazeologicznych

Związek frazeologiczny - jest to mniej lub bardziej stałe połączenie wyrazów (zawsze logiczne)

I. Podział związków frazeologicznych ze względu na budowę:
a) fraza - to związek w głównym zdaniu, czyli podmiot z orzeczeniem np. pan sprząta
b) wyrażenie - związek, który tworzy rzeczownik z wyrazem go określającym np. rzeczownik z przymiotnikiem, czyli epitet (pyszne ciasto); rzeczownik z imiesłowem przymiotnikowym (idący człowiek); rzeczownik z rzeczownikiem (książka Kasi); rzeczownik z zaimkiem dzierżawczym (moja książka)
c) zwrot - związek, który tworzony jest przez czasownik z wyrazem go określającym np.biegnie szybko

II. Podział ze względu na stopień zespolenia wyrazów w związku:
a) luźne - znaczenie jest prostą sumą znaczeń wyrazów np. piechota wylewa się - woda wylewa się - płyn wylewa się - lawa wylewa się (czyli rzecz wylewająca się może być różna, byle tworzyła całość z resztą)
b) stałę - znaczenie nie jest sumą znaczeń np. coś mu strzeliło do głowy (nie można zamieć głowę na nogę, czy szyję - sens tylko na to wyrażenie ze słowem głowa), albo grać komuś na nerwach (nie można grać komuś na nogach, czy żyłach - dlatego nie można zmienić słowa nerwy na coś innego, bo związek będzie niezrozumiały, bez sensu)
c) łączliwe - połączenie wyrazów, które są ze sobą związane znaczeniowo np.pobudzić czyjąś wyobraźnię

Związki frazeologiczne mogą mieć znaczenie przenośne i dosłowne:
- dosłowne: żelazna krata, cięka torba
- przenośne: żelazny repertuar, ciężkie przeżycia

2) Omów systemy wersyfikacyjne wiersza polskiego

System wersyfikacyjny - to zespół elementów językowych, które są wyznacznikiem budowy wersów, tworza strukturę wiersza.

Czynniki organizujące wiersz:
- rozpiętość sylabiczna (ilość sylab w wersie)
- przedział międzywyrazowy (średniówka)
- przedział składniowy (założenie, że jeden wers to jedno zdanie)
- akcent
a) paroksytoniczny - żeński; pada na przedostatnią sylabę w wersie
b) inicjalny - pada na pierwszą sylabę w wersie
c) oksytoniczny - męski; pada na ostatnią sylabę w wersie
- intonacja - wznosząca (zdanie pytające) i opadająca (zdanie rozkazujące)

I. Systemy wersyfikacyjne numeryczne, regularne
- sylabizm - jednostką miary w wersie jest sylaba; cechują sie tym, że musi występować jednakowa liczba sylab w wersie, akcent jest stały, ale nieregularny. W wersach powyżej 8 sylab występuje średniówka
- sylabotonizm - jednakowa liczba sylab w wersie, regularnie rozłożone akcenty, w wersie występuje regularne następstwo sylab akcentowanych i nieakcentowanych, jednostką miary, która organizuje wers jest stopa i pozycja akcentu

 - -'- / - -'- / - -'-    krska to akcent
      stopa                                         np. "Elegia o chłopcu" Baczyńskiego

- tonizm - równa liczba w wersie zestrojów akcentowych, niestała liczba sylab, bardzo swobodny rozkład akcentów np.utwory Broniewskiego, Gajcego.

II. Systemy nienumeryczne, nieregularne
- średniowieczny wiersz rymowo-zdaniowy - jedno zdanie stanowi jeden wers, wersy te rymuja się
- wiersz wolny - nie jest oparty na żadnym schemacie wersyfikacyjnym, dowolna długość wersów, brak rymów lub sporadycznie występują, strofy różnej długości. Różewicz jako pierwszy zastosował wiersz wolny na dużą skalę - wiersz różewiczowski.
- wiersz emocyjny - powiązany z wolnym; zapisem graficznym są uzewnętrznione emocje
Trzy odmiany wiersza emocyjnego:
a) norwidowski - intonacja nie jest zależna od składni
b) wiersz awangardowy - (dwudziestolecie międzywojenne) łączył skrajne rozmiary wersów np.Przyboś "Z Tatr"
c) wiersz poawangardowy - wszystko jest dozwolone, np.utwory Białoszewskiego.

3. Omów sposoby bogacenia słownictwa w języku polskim

I. Derywacja - polega na tym, że tworzymy nowe wyrazy za pomocą dodawania formantów (przedrostek, przyrostek, wrostek, przedrostek zerowy)

- funkcja gramatyczna - formant przenosi wyraz z jednej części mowy do drugiej, ale nie zmienia znaczenia np.pisać i pisanie
- funkcja znaczeniowa - formant zmienia znaczenie wyrazu w stosunku do wyrazu motywującego np.pisać - pisarz
- funkcja modyfikacyjna - formant nie zmienia znaczenia wyrazu, ale modyfikuje go np. kot - kotek

II. Formacje słowotwórcze
- jednotematowe np.kotek, kocisko, domek
- wielotematowe - mają co najmniej 2 formacje słowotwórcze
a) złożenia - to wyrazy, które składają sie z podstawy i wrostka (o, i, y) - samolot, samochód, prostokąt
b) zrosty - te formacje, które przyrastaja do siebie, nie ma formantów np.wielkanoc, dobranoc, karygodny
c) zestawienia - połączenie 2 wyrazów, które oznaczają jedno np.Boże Narodzenie, Jelenia Góra

III. Przenośne znaczenie wyrazów - związki frazeologiczne
związek frazeologiczny - jest to mniej lub bardziej stałe połączenie wyrazów (zawsze logiczne)

I. Podział związków frazeologicznych ze względu na budowę:
a) fraza - to związek w głównym zdaniu, czyli podmiot z orzeczeniem np. pan sprząta
b) wyrażenie - związek, który tworzy rzeczownik z wyrazem go określającym np. rzeczownik z przymiotnikiem, czyli epitet (pyszne ciasto); rzeczownik z imiesłowem przymiotnikowym (idący człowiek); rzeczownik z rzeczownikiem (książka Kasi); rzeczownik z zaimkiem dzierżawczym (moja książka)
c) zwrot - związek, który tworzony jest przez czasownik z wyrazem go określającym np.biegnie szybko

II. Podział ze względu na stopień zespolenia wyrazów w związku:
a) luźne - znaczenie jest prostą sumą znaczeń wyrazów np. piechota wylewa się - woda wylewa się - płyn wylewa się - lawa wylewa się (czyli rzecz wylewająca się może być różna, byle tworzyła całość z resztą)
b) stałę - znaczenie nie jest sumą znaczeń np. coś mu strzeliło do głowy (nie można zamieć głowę na nogę, czy szyję - sens tylko na to wyrażenie ze słowem głowa), albo grać komuś na nerwach (nie można grać komuś na nogach, czy żyłach - dlatego nie można zmienić słowa nerwy na coś innego, bo związek będzie niezrozumiały, bez sensu)
c) łączliwe - połączenie wyrazów, które są ze sobą związane znaczeniowo np.pobudzić czyjąś wyobraźnię

Związki frazeologiczne mogą mieć znaczenie przenośne i dosłowne:
- dosłowne: żelazna krata, cięka torba
- przenośne: żelazny repertuar, ciężkie przeżycia

IV. Skrótowce
- literowce - czytamy pierwsze litery skrótu np.PKO, PZU, NBP
- głoskowce - czytamy głóski np.NIK, KEN, KUL
- sylabowce - czytamy pierwsze sylaby np.Pafawag, Polfa
- skrótowce mieszane - np.Cepelia, Zaiks

V. Neologizmy - oznaczenie nowego pojęcia
- słowotwórcze np.wieża - wieżowiec; beton - betoniarka
- znaczeniowe - wyrazy, które kiedyś miały inne znaczenie a teraz mają inne np.pas
- frazeologiczne - nowe związki frazeologiczne np.pirat drogowy

VI. Zapoezyczenia - sa związane z historią
- podział ze względu na sposób w jaki dostały sie do języka
a) bezpośrednie - np.weekend, hot-dog, pizza
b) pośrednie - zanim dotarły do Polski przeszły jeszcze przez inne języki np.z niemieckiego castellum zanim dotarło do Polski jako kościół przeszło jeszcze przez język czeski
- podział ze względu na kształt zaporzyczeń
a) właściwe - docieraja bez większych zmian np.torreador, komputer
b) sztuczne - wyrazy utworzone z dwóch członów, obcych podstaw słowotwórczych np.telewizja, kserokopia
c) hybrydy - w jednej części jest człon polski, w drugiej obcy, zaporzyczenie częściowo przetłumaczone np.bawełna - baumwolle
d) kalki językowe - wygląda zaporzyczenie na słowo polskie, ale powstało na wzór wyrazu obcego np.ból świata - to weltschmentz, drapacz chcmur - sky scraper