Początki człowieka

Kim jest człowiek?
Niemal codziennie prasa, radio i telewizja podają wiadomości o nowych odkryciach w różnych dziedzinach nauki - fizyki, chemii, biologii czy archeologii. Wiele tych wiadomości dotyczy przeszłości człowieka. Dlatego należy pamiętać, że wiedza podana w podręcznikach nie jest i nigdy nie będzie ostateczna, a w wyniku pracy tysięcy uczonych nasuwają się wciąż nowe pytania, na które oni poszukują odpowiedzi.
Z punktu widzenia biologii człowiek jest zwierzęciem, jednak znacznie się różniącym od pozostałych przedstawicieli świata fauny. Najważniejszą różnica jest rozumność człowieka, umiejętność myślenia symbolicznego oraz posługiwanie się mową. Człowiek jest jedyną istotą, która posługuje się mową. Język pozwala gromadzić informacje o przeszłości oraz przekazywać je następnym pokoleniom. Zwierzęta nic nie wiedzą o swoich przodkach, człowiek może o nich opowiedzieć.

Ewolucja.
Człowiek, podobnie jak inne gatunki zwierząt oraz roślin, ukształtował się w wyniku długotrwałego procesu ewolucji. Jednym z czynników kształtujących proces ewolucji jest dobór naturalny. Najważniejsze szanse przetrwania i przekazania swoich genów mają jednostki najlepiej dostosowanie do środowiska naturalnego. Aby przeżyć, trzeba m.in. zdobyć wystarczającą do przetrwania ilości pożywienia oraz obronić się przed wrogami. Wiele zwierząt łączy się więc w stada, co umożliwia współpracę między jednostkami i zwiększa szanse przetrwania jednostki.
Jednak najważniejszym czynnikiem umożliwiającymi lepsze dostosowanie się i przetrwanie są cechy genetyczne osobników, które ulegają modyfikacjom w wyniku samorzutnych i gwałtownych zmian genetycznych zwanych mutacjami.
Z teorii ewolucji wynika, że wszystkie zwierzęta wywodzą się od wspólnych przodko0w, prostych jednokomórkowych organizmów. W wyniku kolejnych mutacji genetycznych powstawały nowe gatunki. Z biegiem czasu organizmy stawały się coraz bardziej złożone. Z tego, co powiedzieliśmy o mechanizmie ewolucji wynika, że chcą poznać historię danego gatunku, musimy zadać dwa podstawowe pytania. Po pierwsze, z jakimi gatunkami dany gatunek jest spokrewniony. Po drugie, kiedy i gdzie nastąpiła mutacja genetyczna, która doprowadziła do wyodrębnienia się danego gatunku.

Z jakimi gatunkami jest spokrewniony człowiek?
Znane jest powiedzenie, że człowiek pochodzi od małpy. Ściślej rzecz ujmując, człowiek jest jedynym z wielu gatunków małp. Spośród małp biologowie wyróżnili grupę, zwaną naczelnymi. Wśród nich wyodrębniła się grupa dużych małp bez ogona, nazywanych małpami człekokształtnymi, do których zalicza się: szympansy, goryle, orangutany, bonobo oraz gibony. Nasze geny najbliższe są genom szympansów (ponad 95% wykazuje zgodność). Podobieństwa genetyczne oznaczają, że współczesny człowiek w przeszłości mieli wspólnego przodka.

Afryka kolebką człowieka.
Gatunek, który był wspólnym przodkiem ludzi i szympansów, żył ponad 7 milionów lat temu. Pierwsza zaś istota człowiekowata - australopitek - pojawiała się w południowo-wschodniej Afryce około 5 milionów lat temu. W wyniku mutacji genetycznych na przestrzeni milionów lat wyodrębniły się kolejne gatunki człowieka, z łaciny nazywanego homo-homo habilis czyli człowiek zręczny; homo erectus, czyli człowiek wyprostowany; homo sapiens neandertalensis , czyli człowiek rozumny neandertalski. Ostatecznie około 200 000 lat temu we wschodnie Afryce, doszło do mutacji, w wyniku której wyodrębnił się homo sapiens spaiens, czyli człowiek rozumny współczesny. Wszyscy ludzie żyjący na Ziemi należą do jednego, tego samego gatunku. Ale jeszcze kilkadziesiąt tysięcy lat temu obok siebie żyły dwa, a nawet więcej gatunków ludzi!