"Proces" jako utwór paraboliczny.

"Proces" jest powieścią paraboliczną, ponieważ pod warstwą fabularną można odnaleźć znaczenie symboliczne, wyrażające prawdy o człowieku. Interpretacja treści metaforycznych dotyczy dwóch najistotniejszych zagadnień : zniewolenia jednostki przez władzę oraz grozy egzystencjalnej.

Autor tworzy w powieści profetyczne obrazy ukazujące grozę katastrofizmu, zniewalającą potęgę władzy totalitarnej. Świat wykreowany przez pisarza przypomina późniejszą rzeczywistość faszyzmu i stalinizmu (strach, szpiegostwo, donosicielstwo, czarne koszule). Państwo. Prawo i władza staną się koszmarną machiną niszczącą człowieka. Donosy, a nie fakty decydują o jego losie. Zhierarchizowany i zbiurokratyzowany sąd jest groźną, wszechpotężną siłą, która nie pozwala na obronę ani na poznanie prawdy. W tym świecie każdy w dowolnym miejscu i czasie może być oskarżony i skazany. Winą jest już samo istnienie.

Jednostka jest igraszką sił zewnętrznych, niejasnych co do swej mocy, ale pętających wolę człowieka. Józef K., wcześniej przeciętny urzędnik, człowiek mało refleksyjny, w chwili aresztowania budzi się do świadomego życia. Błądzi po ulicach miasta i salach sadowych - poszukuje prawdy o świecie i o sobie. Choć jest pozornie wolny, ulega zniewoleniu, ponieważ jego życie staje się koszmarem. Józef K. Próbuje zwalczyć lęk i poznać prawdę. Jest jednak pozostawiony samemu sobie, nikt nie może mu pomóc. Jest samotny, choć otaczają go ludzie. Przypomina postać z obrazu Edwarda Muncha "Krzyk". Nie może poznać istoty świata i praw nim rządzących.

W utworach Franza Kafki człowiek nieustannie odczuwa egzystencjalny lęk przed odpowiedzialnością wobec nieznanych sił, jest świadomy swej kruchości i niepewności istnienia, ma poczucie nieustannego sądu. Życie jest procesem kończącym się zawsze najwyższym wyrokiem za nieudowodnioną winę. Człowiek jest wielki i mały jednocześnie. Jego wielkość wyraża się w buncie przeciwko własnemu losowi, nie poddaje się rozpaczy, walczy o własną godność, próbuje poznać prawdę, budzi się do świadomego życia. Jest mały jednocześnie, ponieważ świat go przerasta, jest bezsilny wobec wyroków losu, ginie zamordowany.