Rozstania bliskich osób ukazane w literaturze i sztuce. Przedstaw ujęcie tego motywu na podstawie wybranych dzieł.

PREZENTACJA MULTIMEDIALNA I CAŁOŚĆ W ZAŁĄCZNIKACH NA DOLE!!!!!



Bibliografia (w wyborze)
I. Literatura podmiotu:
1. Kochanowski Jan, Tren VIII [w:] Treny, Wrocław, Wydawnictwo Ossolineum, 1999
2. Luhrmann Baz, Romeo i Julia, USA, 20th Century Fox, Bazmark Films, 1996
3. Martin George Raymond Richard, Gra o tron, przeł. Paweł Kruk, Poznań, Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1998
4. Pierwsza Księga Samuela [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa-Poznań, Wydawnictwo Pallottinum, 2012
5. Rembrandt van Rijn, Pożegnanie Dawida z Jonatanem, Państwowe Muzeum Ermitażu, 1642, olej na płótnie, Dostęp w Internecie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCegnanie_Dawida_z_Jonatanem [dostęp: 31.03.2014]
6. Scott Tony, Człowiek w ogniu, USA, Wielka Brytania, 20th Century Fox, 2004

II. Literatura przedmiotu:
1. Pelc Janusz, "Treny" Jana Kochanowskiego, Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik, 1969, str. 29-39, 94-101
2. Recenzja filmu "Człowiek w ogniu", Dostęp w Internecie: http://www.film.org.pl/prace/czlowiek_w_ogniu.html [dostęp: 31.03.2014]

III. Materiały pomocnicze:
1. Ramowy plan wypowiedzi
2. Prezentacja multimedialna
3. Zestaw cytatów

IV. Ramowy plan wypowiedzi:
1. Określenie problemu:
a. Powszechność rozstań oraz różne ujęcia tego motywu w literaturze i sztuce (rozstanie z rodziną, z ukochanym, porwanie jako rodzaj rozstania)
2. Kolejność prezentowanych treści:
a. Jan Kochanowski "Tren VIII"
- życie Jana Kochanowskiego
- śmierć Urszulki i treny jako dzieła wysokiej wagi
- główny bohater trenów
- opis Trenu VIII
b. 1 Księga Samuela i Rembrandt van Rijn "Pożegnanie Dawida z Jonatanem"
- dzieło obrazując rozstanie
- przedstawienie Dawida syna Jessego
- przedstawienie Jonatana syna króla Saula
- opis obrazu Rembrandta van Rijn
- śmierć żony Rembrandta - Saski, obraz jako forma pożegnania
c. Tony Scott "Człowiek w ogniu"
- przedstawienie postaci Johna Creasy'ego
- związek między Creasym, a Pitą
- porwanie i dwie części historii
- odczucia głównego bohatera i dramatyzm sytuacji
d. Baz Luhrmann "Romeo i Julia"
- wojna między Kapuletami i Montekimi
- tragiczna miłość Romea i Julii
e. "Gra o tron"
- rozstanie Starków
3. Wnioski:
- rozstanie niczym śmierć
- nieprzewidywalność życia



Temat: Rozstania bliskich osób ukazane w literaturze i sztuce. Przedstaw ujęcie tego motywu na podstawie wybranych dzieł.

Rozstanie towarzyszy każdemu człowiekowi już od pierwszych lat jego życia i trwa aż do jego końca. Pierwszym takim rozstaniem dla każdego z nas może być rozstanie z matką lub ojcem, na przykład w czasie pierwszego dnia w szkole lub w przedszkolu. Dla rodziców jest to niełatwy moment, lecz nie jest to pierwsze rozstanie jakiego doznają dlatego reagują na to z opanowaniem. Wiele dzieci natomiast bardzo przeżywa ten dzień, czego skutkiem jest płacz lub krzyk. Rozstania tego typu to codzienna kolej rzeczy. Najbardziej bolesnym rodzajem rozstania są te powodowane przez nagłą śmierć.

Przykładem jednego z tego typu najgorszych rozstań jaki chciałbym przytoczyć jest rozstanie Jana Kochanowskiego z córką. Kochanowski był on polskim poetą, jego główną formą wypowiedzi były wiersze, obecnie jest uważany za jednego z najwybitniejszych twórców renesansu w Europie. Jan Kochanowski prowadził spokojne życie w Czarnolesie do czasu śmierci jego córki Urszulki. Wydarzenie to było dla poety tragedią i przez długi czas nie mógł się pogodzić ze swoją stratą, czego skutkiem było napisanie trenów. Dzieła tej wagi pisano raczej w hołdzie wielkim bohaterom, a nie dwu i pół letniej dziewczynce.
Kochanowski w trenach opisuje swoją tragedię jaką była utrata ukochanej córki. Lecz to nie ona jest główną postacią dzieła, ale właśnie ojciec-poeta, jego uczucia, przemyślenia, jego kryzys wiary w dotychczasowe ideały i próby odnalezienia wewnętrznej równowagi.
W trenie VIII opisuje ile Urszulka wnosiła radości w jego życie, jaki dom bez niej jest pusty i smutny. Przelewa na papier tęsknotę za śmiechem i tuleniem córki. Podmiot liryczny bardzo szczegółowo przedstawia jej typowe, codzienne zachowania. Tak barwny i drobiazgowy opis życia małej dziewczynki stanowi niewątpliwie nowatorstwo w poezji renesansowej. Poeta podkreśla otwartość córki, jej umiejętność rozweselania rodziców, przywiązanie do matki i ojca. To opisane w 19 trenach rozstanie rodziców z małym dzieckiem jest jednym z najbardziej drastycznych i obrazowych w historii literatury.

Dziełem malarskim obrazującym rozstanie jest niewątpliwie obraz znakomitego holenderskiego malarza Rembrandta van Rijn "Rozstanie Dawida z Jonatanem". Obraz przedstawia postacie biblijne, dwóch żegnających się mężczyzn. Historia tych dwojga opowiada o pięknej przyjaźni, która trwa pomimo wszystkich przeciwności losu.
Dawid był najmłodszym z ośmiu synów Jessego, rolnika z Betlejem. Był pasterzem. Opiekował się stadami, kiedy prorok Samuel przybył do Betlejem, wysłany przez Boga, aby wybrać jednego z synów Jessego na króla w miejsce Saula. Po wyborze Dawida jego bracia zaczęli mu zazdrościć. Umiejętność gry na harfie sprawiła, że Dawid grał na dworze Saula, aby mu ulżyć w napadach szału. Później, kiedy został wysłany z żywnością dla swych braci w armii, przyjął wyzwanie i stanął do walki z Goliatem, potężnie zbudowanym wojownikiem Filistynów. Zabił go kamieniem wypuszczonym ze swej pasterskiej procy. Po bitwie kobiety wyszły, by przywitać króla Saula. "Pobił Saul tysiące, a Dawid dziesiątki tysięcy" - śpiewały. Od tej pory Saul zazdrościł Dawidowi i kilkakrotnie próbował go zabić. Jonatan, syn Saula i bliski przyjaciel Dawida, ostrzegł go, by uciekł. Dawid został ogłoszony banitą. Saul ścigał go bez litości.
Jonatan był synem Saula i bliskim przyjacielem Dawida, człowiekiem szczerym i pokornym. To właśnie Jonatanowi powinno najbardziej zależeć na śmierci Dawida. Przecież to Jonatan powinien być następcą tronu, a jeśli Dawid nie zginie, ród Saula będzie mógł się raz na zawsze pożegnać z koroną. Jonatan o tym wie. Nie tylko nie przeszkadza Dawidowi w objęciu rządów nad Izraelem, ale nawet nakłania swego ojca, aby powstrzymał swój gniew i darował życie Dawidowi. Ciekawe, że Jonatan nie wygląda tu na człowieka, który właśnie podejmuje akt wielkiego wyrzeczenia. Dla niego znacznie ważniejszy od tronu jest przyjaciel i jego dobro.
Na obrazie widzimy Dawida i Jonatana w pożegnalnym uścisku. Jonatan ostrzega Dawida przed morderczymi planami swego ojca, króla Saula i w żalu żegna się z przyjacielem:
„Gdy odszedł chłopiec, podniósł się Dawid od strony kopca, padł twarzą na ziemię i trzykroć oddał głęboki pokłon. Nawzajem się ucałowali i płakali nad sobą. Dawid nawet głośno szlochał." (1 Sm, 20,41)
Jonatan przytula swojego przyjaciela do piersi, podtrzymuje jego załamaną postać, na jego twarzy rysuje się smutek. Rozstanie jest dla nich trudne. Wyrażone emocje są charakterystyczne dla barokowego stylu, który reprezentuje Rembrandt; dodatkowo barok zaznaczony jest bogatymi strojami bohaterów, wspaniałością barw oraz widokiem Jerozolimy w tle.
Rembrandt bardzo często w swoich interpretacjach biblijnych identyfikował się z bohaterami lub wplatał prywatne uczucia, jakie targały nim w chwili powstawania dzieła. W dniu, przed namalowaniem "Pożegnania Dawida z Jonatanem" zmarła jego pierwsza żona - Saskia. Według Stefano Zuffi włoskiego historyka sztuki obraz mógł być formą pożegnania Rembrandta z ukochaną żoną. Więc znaczenie rozstania w ujęciu tego obrazu można interpretować na dwa sposoby przez pryzmat postaci biblijnych jak i przez twórcę dzieła, którym targały emocje po stracie żony.

Kolejnym moim przykładem jest film Człowiek w Ogniu, którego reżyserem jest Tony Scott. Ukazane w nim rozstanie jest dosyć niekonwencjonalne, gdyż następuje za sprawą porwania. Głównym bohaterem jest John Creasy, którego gra znakomity Denzel Washington. Jest on czarnoskórym weteranem wojennym, który za namową swojego dawnego przyjaciela decyduje się objąć posadę ochraniarza 9-letniej córki meksykańskiego biznesmena. W Meksyku, kraju, w którym co godzinę zdarza się porwanie zatrudnianie ochroniarza jest sprawą codzienną. Jednak niecodzienny jest związek, który tworzy się między Creasym, małomównym "facetem z bronią", który wszelkie smutki topi w alkoholu, a mała Pitą, sympatyczną i otwartą dziewczynką, próbującą pozyskać przyjaciela. "Słuchaj, twoi rodzice płacą, mi żebym cię chronił. Płacą, żebym był twoim ochroniarzem. Nie, żebym był twoim przyjacielem." Tak było na początku, ponieważ ochroniarz chciał być obojętny w stosunku do dziewczynki, przychodziło mu to z wyraźnym trudem i po jakimś czasie zaczyna się z nią przyjaźnić. Zbliża ich pływanie - dyscyplina, w której dziewczynka ma wystartować w najbliższych zawodach sportowych. Creasy okazuje się znakomitym trenerem. Jest człowiekiem zdyscyplinowanym i twardym , który zna swoją rolę. Takie oto cechy wpaja Picie. Ona natomiast smutnemu, ponuremu odludkowi daje ciepło i śmiech. Takie szczęście nie trwa wiecznie. Gdy Pita wychodzi z lekcji pianina, rozpoczyna się strzelanina między porywaczami, a ochroniarzem. Creasy zostaje postrzelony, a dziewczynka porwana.
Porywcze żądają okupu w wysokości 10 milionów dolarów, który zostaje zebrany w ciągu paru dni, w tym czasie również główny bohater wychodzi ze szpitala. Gdy porywacze odbierają okup z umówionego miejsca, jeden z nich zostaje postrzelony i nie dochodzi do odebrania pieniędzy. Rozczarowany porywacz dzwoni do rodziców Pity i mówi, że mogą się oni pożegnać z życiem córki, po czym kontakt się z nim urywa.
W tym momencie kończy się pierwsza część historii opowiadająca o przyjaźni dwojga całkowicie różniących się od siebie osób, a zaczyna druga część, w której tytułowy "Człowiek..." zaczyna wymierzać sprawiedliwość tym, którzy podnieśli rękę na życie jego małej przyjaciółki.
W dalszej części filmu widzimy jak Creasy dokonuje zemsty na porywaczach, stara się odnaleźć wszystkich zamieszanych w zbrodnie i ich ukarać. Jest to dla niego na tyle ważne, że nie zważa nawet na swoje życie. Główny bohater wie, że odebrano mu jedyną osobę która wywoływała uśmiech na jego twarzy, ta mała dziewczynka jako pierwsza wprowadził radość do jego życia. Innym ludziom może się wydawać, że to niewiele natomiast według niego ta dziewczynka dokonała rzeczy niemożliwej. Poza tym wiedział że nie dopełnił swoich obowiązków, gdyż to on miał ją chronić i to jemu się to nie udało, przez co czuje się winny. Creas sprawia wrażenie, jakby zależało mu na dziewczynce bardziej niż jej rodzicom. Rozstanie z nią nie tylko przynosi mu cierpienie utraconej osoby, ale też podważa jego kompetencje - człowieka, który miał być z nią nierozłączny. Ta relacja pomiędzy dziewczynką i jej ochroniarzem jest bardzo nietypowa, także okoliczności rozstania nie są standardowe. Jest wiele dramatyzmu w sytuacji odbierania ukochanej osoby siłą.

Po omówieniu rozstania rodzica z dzieckiem i dwojga przyjaciół czas przyjrzeć się rozstaniu kochanków. Najbardziej znanym w historii romansu rozstaniem postaci literackich jest rozstanie Romea i Julii. W tym temacie chciałem zwrócić uwagę na ostatni film ekranizujący dzieło Wiliama Szekspira w reżyserii Baza Luhrmann'a.
Fabuła filmu została przeniesiona we współczesność. Zamiast zamków występują drapacze chmur, a szpady zostały zamienione na pistolety. Oryginalne dialogi pozostały niezmienione.
Akcja rozgrywa się w fikcyjnym miasteczku Verona Beach na Florydzie u schyłku XX wieku. Rozpoczyna się na stacji benzynowej, gdzie dochodzi do strzelaniny między zwalczającymi się gangami, związanymi z dwoma najważniejszymi rodzinami w mieście: Kapuletich i Montekich. W rolach głównych wystąpili Leonardo DiCaprio oraz Claire Danes. Pewnego dnia Romeo pojawia się na balu organizowanym przez rodziców Julii. Ojciec dziewczyny chce wydać ją za mąż za wpływowego człowieka aby zdobyć lepsze kontakty w świecie przestępczym. Romeo zakochuje się w Julii i pomimo przeciwności ich miłość rozwija się. Dziewczyna knuje intrygę, dzięki której będzie mogła uciec ze swym kochankiem. Jednakże jej plan okazuje się być nie do końca idealny. Dziewczyna wypija truciznę, po której wygląda jakoby umarła jednakże po kilku dniach ma się obudzić. Wysyła do Romea list, którego on nigdy nie dostaje. Pogrążony w żałobie, targany uczuciami odbiera sobie życie przy ciele swej lubej. Julia budząc się widzi umierającego kochanka, popada w rozpacz i również popełnia samobójstwo. W tym filmie możemy zobaczyć rozstanie z dwóch perspektyw, najpierw z perspektywy mężczyzny, potem kobiety. Ich miłość jest tak wielka, że żadne z nich nie jest sobie w stanie wyobrazić egzystencji bez drugiego. Przez błąd w komunikacji oboje umierają co czyni ich śmiertelne rozstanie najbardziej tragicznym ze wszystkich.

W mojej pracy ukazałem różne rodzaje rozstań w wielu dziedzinach sztuki, zaczynając od rozstania rodziców z dziećmi, poprzez rozstania dwojga z pozoru obcych ludzi, a kończąc na rozstaniu kochanków. Podsumować jednak chciałbym pewną książką, która skupia w sobie wszystkie możliwe rodzaje rozstań jakie mogą zajść między ludźmi, a jeżeli nie wszystkie to większość. Jest nią "Gra o Tron" z serii powieści Pieśni Lodu i Ognia Martina George'a Raymonda Richarda. Powieść opowiada o losach wielu bohaterów pochodzących z różnych stron ogromnego i ciekawym świata fantasy. Jednak w tej części serii smutny moment jakim jest rozstanie towarzyszy rodowi Starków zamieszkujących zamek Winterfell, który jest stolicą północy. Historia zaczyna się gdy do Winterfell przyjeżdża Robert Baratheon - król Siedmiu Królestw. Król prosi swojego przyjaciela Eddarda Starka o to, aby został on namiestnikiem w Królewskiej Przystani. Lord Winterfell zgadza się i już po paru dniach razem ze swoimi dwoma córkami i królem rusza w podróż, zostawiając swoich czterech synów i żonę w zamku. W tym jednym przypadku mamy ukazane, aż trzy różne przykład rozstań w rodzinie: między mężem i żoną, dziećmi i rodzicami oraz między rodzeństwem.
Podsumowując rozstanie jest niczym śmierć - nieodłączną częścią ziemskiego życia, a często to właśnie śmierć jest przyczyną tych najstraszniejszych i najsmutniejszych rozstań bo najtrudniej pożegnać się z kimś bez nadziei na rychłe spotkanie. W przedstawionych dziełach ukazałem różne rodzaje rozłąki wśród ludzi jedne bardziej, inne mniej bolesne. To co je łączy to fakt, że żadne z nich nie jest łatwe, ponieważ nigdy nie ma pewności kiedy się z kimś rozstaje, że jeszcze kiedyś się go zobaczy, ponieważ los ludzki jest nieprzewidywalny, a także dlatego, że nie wiemy czy coś nas czeka po ziemskiej egzystencji.