Barok

Trumienny portret, specyficzny, nigdzie poza kulturą polską nie występujący typ portretu, związany z sarmackim obyczajem pogrzebowym. Występuje od końca XVI do końca XVIII w. Malowany z reguły olejem na blasze, miał kształt sześcio- lub ośmioboku, co odpowiadało przekrojowi trumny. Umieszczany u wezgłowia trumny leżącej na katafalku, po uroczystościach pogrzebowych zawieszany był w kościele albo krypcie.

Trumienny portret malowane były najczęściej przez miejscowych malarzy cechowych, zwykle są anonimowe. Przedstawiają zmarłego w popiersiu, cechuje je silna ekspresja uzyskiwana przez deformację i dosadną charakterystykę twarzy, brak światłocienia i przeszywający wyraz oczu patrzących prosto na widza.

Apogeum rozwoju trumiennych portretów przypada na około 1650-1700. Zachowało się ich ponad tysiąc. Najstarszym znanym jest wizerunek króla Stefana Batorego (koniec XVI w.). Z innych: Z. Ponińskiego (1673), S. Woyszy (około 1677), anonimowej Szlichtyngowej (około 1676).

Raptularz, w dawnej Polsce podręczny notatnik służący do dokonywania bieżących zapisów dotyczących spraw domowych, rodzinnych, cen produktów, anegdot itp.

Silva rerum (z łaciny - "las rzeczy"), sylwa, zbiór utworów różnych autorów, o różnej treści i formie, powstały na zasadzie swobodnego i dowolnego doboru. W literaturze staropolskiej również księga domowa lub rodzinna, w której zapisywano różne zdarzenia, przepisy kuchenne, porady praktyczne, niekiedy przepisywano teksty literackie. Silva rerum powstawały w Polsce głównie w XVII w. w postaci rękopisów, stanowiących źródła do dziejów obyczajowości i historii literatury.

Architektura baroku
Cechuje ją monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych, hieratyzacja elementów kompozycyjnych kumulująca na osi środkowej. Efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów, wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki było organiczne łączenie architektury, malarstwa i rzeźby. W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ przestrzenny wywodzący się z rzymskiego kościoła Il Ges. Różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów ( fasady parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno-centralne, eliptyczne). Monumentalne założenia klasztorne, zbliżone do pałacowych.
W architekturze świeckiej typ pałacu między dziedzińcem i ogrodem ( Wersal, Vaux-le-Vicomte), zazwyczaj na osi głównej, sala i reprezentacyjna klatka schodowa, ogród o układzie osiowo-geometrycznym i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki - liczne owalne, okrągłe i prostokątne place z zasadą trójramienistego rozgałęzienia arterii ( Rzym, Wersal).
Bernini Giovnni Lorenzo, Fontanna Czterech Rzek
Bernini Giovnni Lorenzo, David

Główne ośrodki architektury to: Włochy z działalnością wybitnych architektów ( G.L. Bernini, C. Maderna, F. Borromini, P. da Cortona, B. Longhena, G. Guarini, F. Juvara), Niemcy ( J.B. Neumann, D. Zimmermann, M.D. Pppelmann, bracia Asam), Czechy ( Ch.J.K. Dientzenhoferowie), Austria ( J.B. Fischer von Erlach, J. von Hildebrandt), Francja ( F. Mansart, J. Hardouin-Mansart, L. Le Vau, C. Perrault, A. Le Ntre), Anglia ( I. Jones, Ch. Wren - kierunek klasycyzujący).

Rzeźba barokowa
Barokowe rzeźbiarskie dekoracje architektoniczne (sztukaterie), rzeźby w kamieniu i drewnie (polichromowane), pomniki, nagrobki, posągi i grupy religijne, mitologiczne, alegoryczne (często w ogrodach) cechowała silna dynamika, patos, ruch, teatralność gestu, układy kontrapostowe, ujęcie postaci w zwrotnym momencie akcji, zwłaszcza w tematyce religijnej, dążenie do oddania silnych uczuć i stanów ekstazy.
Główni przedstawiciele: G.L. Bernini, A. Algardi (Włochy), P. Puget, Ch.A. Coysevox, F. Girardon (Francja), J.M. Montans, A. Cano (Hiszpania), J.Ch. Falconi, B. Fontana, A. Schlter (Polska).

Malarstwo barokowe
Na uformowanie się malarstwa barokowego na przełomie XVI i XVII w. wywarło wpływ rzymskie środowisko artystyczne - nurt naturalistyczny, reprezentowany przez Caravaggia ( caravaggionizm), i nurt klasycystyczny (wywodząca się z Bolonii rodzina Carraccicch, G. Reni, Domenichino) oraz kolorystyczna szkoła wenecka. Prądy te, przeplatając się z tendencjami mistyczno-symbolicznymi i nurtem sztuki dworskiej (zwłaszcza w krajach katolickich), były głównymi kierunkami malarstwa barokowego.
W malarstwie religijnym dominowała tematyka mistyczno-symboliczna i martyrologiczna, w malarstwie świeckim - sceny mitologiczne, alegoryczne, historyczne i portret, a także pejzaż, martwa natura, tematyka rodzajowa (zwłaszcza w Holandii, Flandrii i Hiszpanii). Kompozycja barokowa opierała się na układach diagonalnych i silnych efektach światłocieniowych. W malarstwie ściennym stosowano iluzjonizm ( Guercino, P. da Cortona, A. Pozzo).

Velzquez Diego, Poddanie Bredy
Inne ważne ośrodki malarstwa: Hiszpania ( D. Velzquez, F. de Zurbarn, B.E. Murillo), Flandria ( P.P. Rubens, A. van Dyck, J. Jordaens), Holandia ( F. Hals, Rembrandt, J. Vermeer van Delft), Francja ( G. de La Tour, N. Poussin, C. Lorrain, Ch. Le Brun, H. Rigaud).
W Polsce malarstwo barokowe reprezentowali: T. Dolabella, J. Tretko, M.A. Palloni, J. Szymonowicz-Siemiginowski. Nastąpił też rozkwit rzemiosła artystycznego, zwłaszcza ceramiki, meblarstwa i tkactwa.