Adam Mickiewicz - życie i twórczość

Życie:
Urodził się 24 XII 1798 roku w Nowogródku na Litwie, studia w Wilnie; działalność w kołach filaretów i filomatów – miłośników cnoty i nauki. Nieszczęśliwa miłość do Maryli Wereszczakówny, która wyszła za mąż za bogatszego rywala. Proces, w którego wyniku został skazany na zesłanie w głąb Rosji (1824 rok). Przebywa tam do 1829 roku – z jednej strony nieszczęśliwy, z drugiej – otoczony szacunkiem pisarzy intelektualistów rosyjskich i… miłością do kobiet. Po wyjeździe z Rosji (niemalże ucieczce) podróżuje po Europie, nieudana próba wzięcia udziału w powstaniu listopadowym. Osiedlenie się w Paryżu, gdzie zostaje duchowym przywódcą emigrantów. Kłopoty materialne i rodzinne (żona chora psychicznie, kilkoro dzieci na utrzymaniu, no i – do dziś dość tajemnicze problemy z kochankami). Po wydaniu ”Pana Tadeusza” przez blisko 20 lat prawie nie tworzy literatury (wyjątek – liryki lozańskie); pracuje jako wykładowca na uniwersytecie w Lozannie (tylko rok, ale to szczęśliwy epizod zdaniem Francuzów). Tworzy sporo publicystyki, zbliżając się do poglądów socjalistycznych. Ale przedtem ważny epizod – spotkanie z Andrzejem Towiańskim i działalność w Kole Sprawy Bożej – rodzaju sekty chrześcijańskiej. Próby czynów patriotycznych – niezbyt udane projekty stworzenia dwóch legionów zbrojnych walczących o wolność Polski. Podczas jednej z tych prób w 1855 umiera w Konstantynopolu, prawdopodobnie na cholerę. Wieszcz narodowy nigdy nie był w Warszawie.


Twórczość:

- Oda do młodości – wiersz napisany 26 grudnia 1820 roku; konfrontacja starych – oświeceniowych ideałów z nowymi – romantycznymi. Wizja nieruchomego, zeskorupiałego świata, który ożywić może jedynie duch romantycznej, rewolucyjnej młodości, wychwalanej pod niebiosa.

- Ballady i romanse – wydany w 1822 roku w Wilnie; ich wydanie uchodzi za początek polskiego romantyzmu. Romantyczność: opowieść o Karusi, obłąkanej dziewczynie, która rozmawia z duchem zmarłego kochanka. Konfrontacja oświeceniowego „szkiełka i oka” z „czuciem i wiarą” romantyków. Przekonanie o wyższości ludowego, niespaczonego przez racjonalizm poglądu na świat.

- Dziady cz. II – utwór powstawał w latach 1820–1821; gusła w noc dziadów: moralistyka ludowa – nie ma winy bez kary.

- Dziady cz. IV – powstawał w latach 1820–1821; trzygodzinna wizyta Gustawa u Księdza, jego spowiedź i dyskusja z Księdzem o wyższości romantycznego światopoglądu nad oświeceniowym racjonalizmem. Gustaw – duch samobójcy, który zabił się z powodu nieszczęśliwej miłości.

- Dziady cz. III – utwór powstawał w roku 1832; Gustaw – kochanek kobiety, przemienia się w Konrada – kochanka ojczyzny i bojownika o jej wolność. Nawiązanie do rzeczywistego procesu filaretów (rok akcji 1823), ale i ocena powstania listopadowego jako zrywu koniecznego, który jednak nie mógł się powieść z powodu militarnej przewagi i zdradzieckiego ducha Rosji. Mesjanizm narodowy – wizja Polski jako Chrystus narodów cierpiącej za winy Europy. Obraz narodu podzielonego na dwie części: mniej ważną i liczną grupę zdrajców – współpracowników Rosjan i istotniejszą, ale słabszą, działającą w ukryciu grupę patriotów i spiskowców. Indywidualizm, potęga i klęska artysty – wieszcza. Rosjanie jako sojusznicy diabła.

- Konrad Wallenrod – powieść napisana prawdopodobnie między rokiem 1825 a 1828, wydana w 1828; tragizm spiskowca, zmuszonego do walki o wolność ojczyzny w podstępny sposób.

- Pan Tadeusz – poemat wydany w dwóch tomach w 1834 roku; wyidealizowany obraz Polski szlacheckiej – harmonia i ład wyznaczany przez siłę tradycji; piękne obyczaje, flirty i zabawy, ale także wielki patriotyzm Polaków umiejących skonsolidować się w obliczu zagrożenia. Napisany „ku pokrzepieniu serc” rozgoryczonych popowstaniowych emigrantów.