Ojczyzna jako temat rozmów dwóch powieści- omów na podstawie "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej i "Trans-Atlantyku" Witolda Gombrowicza.

W obydwu powieściach toczą się podobne rozmowy dotyczące ojczyzny i najważniejszych kategorii jej dotyczących. Są one zderzeniem dwóch przeciwstawnych postaw Andrzejowa oraz Gombrowicz są przekonani, że ojczyzna jest najważniejszą wartością, a w polski patriotyzm wpisana jest walka o wolność, poświęcenie oraz szeroko pojęta tradycja. Z drugiej strony stoją poglądy Zygmunta i Gonzala, którzy chcą stworzyć coś nowego, na przekór tradycji.
W "Nad Niemnem" interesująca jest rozmowa Andrzejowej Korczyńskiej z synem Zygmuntem. Straciła ona męża w powstaniu styczniowym, zawsze podzielała poglądy Andrzeja, dlatego po jego śmierci uczyniła w Osowcach coś na kształt sanktuarium. W utworze uzależnienie od pamięci męża podkreśla fakt, że zamiast własnego imienia jest Andrzejową, konsekwentnie nazywana tak przez całą powieść. Za swój patriotyczny obowiązek uznaje utrzymane ziemi w rękach Polaków, co jest nawiązaniem autobiograficznym Orzeszkowej, która poświęciła część majątku, aby rozwieść się z Piotrem Orzeszką. Andrzejowa kocha syna uważa, że jest wyjątkowy. Sama, jako bogata dziedziczka Osowców, uczyniła niemal mezalians wychodząc za mąż za ojca Zygmunta, mimo wszystko nie zgodził się na ślub syna z biedną krewną Justyną. Zygmunt nie może pogodzić się z matka co do oceny powstania, ojca i ojczyzny. Mówi, że dla niego walka to szaleństwo. Jest przepełniony żalem i goryczą, niewdzięczny pokoleniu ojca, bo na własnej skórze doświadczył efektów postanie ojca, bo na własnej skórze doświadczył efektów powstania. Ma prawo czuć niezadowolenie, mimo że powstańcy walczyli w imię wolnej Polski przepełnionej wiarą i nadzieją. Stosunek do powstania bohaterów określony jest przez stosunek do mogiły powstańczej.
Natomiast druga rozmowa to dyskusja polskiego pisarza Witolda Gombrowicza z dość dziwnym milionerem, Argentyńczykiem o skomplikowanym rodowodzie- Gonzalem. Bogacz jest ekscentrycznym homoseksualistą, upatrzył sobie Ignasia, młodego Polaka przebywającego w Argentynie razem z ojcem. Pomóc mu w tym ma Gombrowicz, który jako Polak może ich zapoznać, co później ma rzeczywiście miejsce. Pisarz jest niezbyt przychylny temu pomysłowi, powołuje się na tradycję, honor oraz przyzwoitość, które obejmują ojczyźniany solidaryzm. Gonzalo nie uznaje takiej argumentacji, przekonuje bohatera, że ojczyzna nie jest żadną świętością. Mówi o ucisku, ograniczeniach, jak przestrzeganie patriarchalnych tradycji. Ojczyzna dla Gonzala to nie więcej niż stary porządek wprowadzający urojone ograniczenia. Gonzalo tworzy neologizm na zasadzie opozycji- synczyzna. Jest to sprzeciw wobec tradycji z wpisanym dominatem ojców. Gonzalo mówi o potrzebie utworzenia czegoś nowego, innego. Synczyzna jest również uwolnieniem od tradycji, konwenansów, udawanych sztuczności i przestarzałych praw. Gombrowicz mimo początkowego sprzeciwu w końcu ulega pokrętnemu rozumowaniu Gonzala.
W dwóch utworach pojawia się rozbieżność postaw. Z jednej strony stoi obrońca tradycji i ojczyzny- Korczyńska oraz Gombrowicz, a z drugiej człowiek potrzebujący zmian. który nie zgadza się z ideą ojczyzny, z walką poświeceniem i cierpieniem w nią wpisanym. Ojczyzna jest wartością, którą nosi się w sercu i prawie niemożliwe jest przekonanie do niej siłą argumentu. Jak widać na podanych przykładach, problem ten jest ciągle aktualny, niemal uniwersalny. Nie da się zmusić się nikogo do bycia patriotą. Najważniejsze jest, aby niezależnie czy wyznaje się ojczyznę czy synczyzna, ani jakie argumenty nami kierują, ani kim jesteśmy zarówno melancholik, dekadent, artysta i racjonalista powinien żyć zgodnie z własnymi wartościami i budować ich podstawy w życiu. Jak widać na omówionych przykładach zagadnienie patriotyzmu, walki wyzwoleńczej i stosunku do tych zagadnienień nie jest jedynie współcześnie omawiany problemem, który znajduje zainteresowanie w szeroko pojętych mediach, a był problemem wielu wcześniejszych pokoleń i do tej pory nie został jednoznacznie rozwiązany, bo zawsze znajda się szczerzy patrioci, wierzący w ojczyźniane idee, ale także sceptycy podważający wagę narodowych działań wyzwoleńczych.