Motyw domu w literaturze.

Dla każdego człowieka dom rodzinny to nie tyle budynek ile środowisko obdarzone cechami charakterystycznymi dla każdego indywidualnie. Jest on ostoją tradycji, bezpieczeństwa i uczuć. Zawsze i dla każdego pełen będzie wspomnień, zapachów i wrażeń.
1.1. Sielankowy dom na wsi we fraszce "Na dom w Czarnolesie" Jana Kochanowskiego.
Jan Kochanowski po długoletnich związkach z dworem najpierw wojewody lubelskiego Jana Firleja,a potem królewskim postanowił przenieść się na wieś. Przypuszczalnie dworskie życie i związane z nim zgiełk, zamieszanie i intrygi zmęczyły Jana z Czarnolasu do tego stopnia, że w kontaktach z naturą chciał dokonać swych dni i czerpać natchnienie. Pisze cykl fraszek,z których wiele opiewa życie na wsi. W utworze "Na dom w Czarnolesie" poeta przekonuje czytelnika, że jedynym miejscem, w którym warto żyć jest jego dom. Dom może skromny, może niewyszukany, ale własny,cichy i spokojny. Nie ważne, że nie jest bogaty - ważne by jego mieszkańcy żyli w zdrowiu i czystymi sumieniami i bożym Błogosławieństwem. Jedynie dom w Czarnolesie jest dla niego miejscem wytchnienia, jego związek z nim potęguje pragnienie osiągnięcia ładu wewnętrznego, czuję się tu prawie namacalnie bliskość Boga, rodziny i przyjaciół.

1.2. Dom jako ostoja tradycji w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza
W "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza widzimy dom, który jest ostoją tradycji. Dom sędziego, znajdujący się na wsi jest idealnie wtopiony w krajobraz i już samo to przekonuje nas do niego. Dom niezbyt wielki "z drzewa lecz podmurowany, świeciły się w słońcu pobielane ściany", w środku na ścianach wisiały portrety bohaterów narodowych: Kościuszki, Jasińskiego,Rejtana, nawet zegar wygrywał "Mazurek Dąbrowskiego". W domu tym panuje ład i szczęście,którego strażnikiem jest Sędzia CYTAT NR 1. Nie ma tu dostępu wielkomiejski gwar i harmider, a gwarantem spokoju było zgodne z rytmem natury życie oraz przestrzeganie etykiety ........... . Wszystkich mieszkańców tego dworu łączyły silne więzy uczuciowe, rodzinne i emocjonalne, potęgowane przez elementy życia niezmienne od wieków: na przykład prace gospodarskie czy zabawy związane z odpowiednimi porami roku np: grzybobranie, polowania.
Sam dwór stanowił istotny element w społeczności - jest ostoją polskości, centrum tejże polskości - dla wielu nawet centrum świata. Jest on w końcu obrazem tęsknoty za utraconą ojczyzną.CYTAT NR 2.
Dom w "Panu Tadeuszu" występuje także w szerszym kontekście - jako ojczyzna. Zadaniem zaś członków społeczeństwa jest przypodobanie jej do wolności,aby była godna i .......... . Jak mówi ksiądz Robak: "Więc nie dość gościa czekać, nie dość i zaprosić, Trzeba czeladkę zebrać i stoły pownosić, A przed ucztą potrzeba dom oczyścić z śmieci; Oczyścić dom, powtarzam, oczyścić dom, dzieci."

1.3. Obraz Shire'u we "Władcy Pierścieni" J.R.R. Tolkiena, jako przykład społeczności bedącej domem.
Dom jak to na wstępie ująłem, to nie tylko budynek czy miejsce. Domem nazywać możemy także ogół ludzi - rodzinę, przyjaciół, znajomych - wśród których czujemy się bezpiecznie i dobrze. W literaturze wiele jest przykładów takiego domu, ja skupię się na obrazie Shire'u we "Władcy Pierścieni: Braxtwie Pierścienia" J.R.R. Tolkiena.
Shire jest wioską,z której pochodzi głowny bohater władcy pierścieni Frodo Baggins. Frodo jest hobbitem: "hobbici są nieszkodliwym, ale bardzo starodawnym plemieniem(...), kochają pokój, harmonie, ład. Najchętniej mieszkają w schludnych wsiach. (...) Hobbici są faktycznie niewielkimi istotami, mniejszymi od krasnoludów (...) Hobbici z Shire'u (...) byli plemieniem pogodnym (...). Twarze mieli z reguły bardziej poczciwe niż piękne:szerokie z roziskrzonymi oczyma, rumianymi policzkami oraz ustami skorymi do śmiechu, jedzenia i napitku. Śmiali się przeto, jedli i popijali często i ochoczo, żartując do woli (...) Radowały ich biesiady, hojnie też ........ darami, które również lubili otrzymywać." Bohater tej książki, żył wśród istot, ktore od zawsze były mu życzliwe zapewniając poczucie bezpieczeństwa, był częścią wspólnoty, która dbała o niego, a on sam starał sie jej odwdzięczyć. Jako że hobbici nie lubili przygód ni wojen - każy członek ich społeczności mógł rozwijać się i dojrzewać w spokoju.
Pierścień, który Frodo otrzymał od wuja Bilba spowodował, że Shire - jego dom, został zagrożony atakiem Saurona. Tchórzliwy z natury hobbit, wraż z towarzyszami wyrusza w pełną niebezpieczeństw podróż - w celu zniszczenia pierścienia. Jest w stanie oddać nawet życie za utrzymanie pokoju i spokoju w swoim domu. Widać stąd, że zagrożenie domu może nawet u najmniejszego z ludzi wydobyć pokłady odwagi, których nikt niespodziewałby się u niego. Biedny, mały hobbit dla swego Shire'u wział na siebie ciężar, którego nieudźwignąłby żaden człowiek, elf czy krasnolud. Dla swojego domu umiał porzucić wszystko i wszystkiego sie wyzbyć, co świadczy o tym, że dom jest dla każdego priorytetem, który stawiał - obok rodziny i uczuć na pierwszym miejscu.
ROZDZIAŁ II
Obraz domu destrukcyjnego w literaturze
Mimo, że dla wiekszości ludzi, dom jest środowiskiem, w którym kształtuje się osobowość, który jest ucieczką od wszelkiego zła - istnieją inne domy - pełne przemocy, zła, marazmu i obcości. Domy pełne anarchii i braku wartości. Takie domy prowadzą człowieka do szaleństwa, nie budują ale niszczą, są destrukcyjne. W literaturze takie "inne" domy wsytępują dosyć często - na przykład w "Moralności pani Dulskiej", "Granicy" czy "Ferdydurke". ja w mojej wypowiedzi przedstawię dwa - w moim odczuciu najjaskrawsze: jeden z "Tanga" Sławomira Mrożka, a drugi z "Harrego Pottera i kamienia filozoficznego" J.K. Rowling
2.1 Anarchiczny dom w "Tangu" Mrożka
"Tango" Sławomira Mrożka jest - rzecz by można - dramatem rodzinnym. Dom przedstawiony w nim jest kwintesencją nieładu i rozkładu: "Cała scena przyrządzona ?...........? w ten sposób, że materie,półleżące, pół zwisające, półzwinięte,sprawiają wrażenie rozplamienia, rozmazania, niekonturowości pomieszczenia" - pisze autor w didaskaliach- a dalej, opisując stół - kwintesencję bałaganu czytamy "[stół] sprawia wrażenie pomylenia, przypadkowości,niechlujstwa. Każdy talerz, każdy przedmiot pochodzi z innego serwisu, z innej epoki i z innego stylu". "Tango" ukazuje nam dom w rozkładzie - rozkład ten spowodowany jest częściowo zaburzeniami funkcji rodziny poprzez odrzucenie jej hierarchiczności, zaś częściowo przez rewolucję ?.....? i Stomila. Kryzys pogłębiają kontrrewolucja Artura i Zwycięstwo Edka. Artur wzrastając w domu, w którym panuje wszechobecna anarchia i bunt przeciw wszelkim konwenansom i normom społecznym skazany jest na bunt przeciw rodzicom. Widać więc wyraźnie, że zaburzenia w ?....? hierarchiczności muszą doprowadzić do tego, że dziecko samo spróbuje znaleść dla siebie autorytety moralne - brak moralności w domu - spowoduje szukanie etyki gdzie indziej. Artur swoje pragnienie "unormalizowania" domu przypłaci utratą życia. Kiedy po zabiciu Artura prostak Edek zerwie jego marynarkę i założy - stwierdzi, że jest ona za ciasna - co w szerszym znaczeniu można odczytać jako nieumiejętność przyjęcia norm i zasad ważnych dla Artura. W takim domu zwycięstwo brutalnej siły Edka nad słabością Artura będzue czymś zupełnie naturalnym.
2.2 Obraz domu w "Harrym Potter i kamieniu filozoficznym"
Harry Potter w przeciwieństwie do Artura wyrastał w domu, w którym wszelkie konwenanse były zawsze na pierwszym miejscu. Harry jako niemowlę został podrzucony na próg domu przy Privet Drive numer 4 do domu Petunii i Vernona Dursley'ów. Dursleyowie bojąc się magii (rodzice Harrego i on sam byli czarodziejami) starali się za wszelką cenę wyplenić "te bzdury" z Harrego. Nigdy nie okazywali mu żadnych uczuć, poniżali go,wykorzystywali w pracach domowych, za pokój służyła mu stara komórka na miotły pod schodami. Jednocześnie rozpieszczali oni swego rodzonego syna Dudleya. Harry w domu Dursley'ow zawsze był tylko przybłędą, sierotą, nie zaś pełnoprawnym członkiem rodziny. Taki dom był dla niego czymś najgorszym, co mogło go spotkać. Nie mógł w nim rozmawiać o swoich rodzicach (którzy oddali za niego życie - a wedłóg tego co wmawiali mu Dursley'owie zginęli w wypadku). Prawdziwym domem dla Harrego Pottera stała się dopiero szkoła magii i czarodziejstwa w Hogwarcie, gdzie pierwszy raz zetknął się z ludźmi, którzy go akceptowali i kochali. Jak wiec widać na przykładzie bohatera powieści J.K. Rowling dom to nie zawsze miejsce gdzie się wychowujemy czy rodzimy, domem nazywać możemy to miejscie, w którym czujemy się doceniani, akceptowani, kochani i bezpieczni.