Zanieczyszczenia oceanów

Czym jest Ocean? Co się w nim znajduję oraz co mu zagraża?

Widziana z przestrzeni kosmicznej, Ziemia jest przede wszystkim niebieska. Kolor ten nadają oceany. Nic dziwnego, zajmują przecież prawie 71% jej powierzchni.
Człowiek jest istotą lądową, więc nazwał kiedyś tę planetę „Ziemia. A jednak to wody były podstawą życia i nadal mają decydujące znaczenie w kształtowaniu jego rozwoju. Wydaję się, że znacznie odpowiedniejszą nazwą dla naszej planety byłaby nazwa Oceania. Łatwo mogliśmy się przekonać, że nie ma potężniejszego żywiołu niż woda podczas powodzi. Jednak powódź na lądzie jest niczym w porównaniu ze skalą zjawisk zachodzących w oceanie.
Zaskakujące jest to, że o wiele lepiej zdążyliśmy już poznać przestrzeń kosmiczną niż to, co kryje się w ciemnych głębiach mórz. Ocean wciąż pozostaje wielką tajemnicą, mimo wielu dobrych programów badawczych nieustannie próbujących ją zgłębić.
Żeby lepiej zrozumieć Ocean spróbuję najpierw wyjaśnić jego znaczenie encyklopedyczne. A mianowicie: Ocean jest to rozległy obszar słonych wód. Można w nim wyróżnić: O. Spokojny, O. Indyjski oraz O. Arktyczny. Zajmują one ok. 71% powierzchni Ziemi. Poziom wód oceanu światowego podniósł się ok. 10-15 cm W ciągu ostatnich 100 lat. Głębokość: średnia 3704 m. Ukształtowanie dna składa się z rowów oceanicznych, pasów wulkanicznych oraz z grzbietów oceanicznych.
Temperatura wody na powierzchni waha się Zależnie od szerokości geograficznej od –2 do +29 stopni C.


Wszystko wskazuje na to, że pomimo niszczącej działalności człowieka, żyjemy w epoce wyjątkowej różnorodności fauny i flory. Liczba gatunków rosła w trakcie ewolucji, obniżając się po każdym z okresów wielkiego wymierania. Największa taka udokumentowana katastrofa zdarzyła się z końcem permu, na przełomie er paleozoicznej i mezozoicznej. Przestało wtedy istnieć 96% gatunków i 50% rodzin fauny morskiej.Ciekawe, że wymierały przede wszystkim gatunki wydaje się, że, jak dotąd, nie spotkało to jeszcze żadnego taksonomicznego typu fauny.
Liczbę gatunków na Ziemi obniżały nie tylko gwałtowne katastrofy. W ciągu ery mezozoicznej na całej Ziemi panował klimat tropikalny lub subtropikalny bez lodowców i stref zimnych. Ocean był ciepłym zbiornikiem z bardzo słabym mieszaniem wody. Na głębokości poniżej 200 m panowały warunki beztlenowe tak jak obserwujemy to dziś w Morzu Czarnym. Życie ewoluowało więc w wodach płytkich i powierzchniowych.
Ta historyczne zdarzenie tłumaczy, dlaczego do dziś liczba gatunków występujących na płytkim dnie morskim jest dużo wyższa niż gatunków zasiedlających toń wodną otwartego oceanu. Gigantyczna, trójwymiarowa przestrzeń wód otwartego oceanu zamieszkana jest tylko przez około 1200 gatunków ryb, podczas gdy w wąskim pasie wód przybrzeżnych żyje ponad 13 tys. gatunków. Pionowe mieszanie wód oceanu, które umożliwia dopływ natlenionych wód do jego głębin, umożliwiając ekspansję fauny, rozpoczęło się dopiero w czasie trzeciorzędowego oziębienia klimatu.

Zagrożenia
Od kilkudziesięciu lat paliwo płynne otrzymywane z ropy naftowej w coraz większym stopniu stosowane jest zamiast węgla do celów energetycznych oraz jako podstawowy surowiec w przemyśle chemicznym. W związku z tym olbrzymie ilości ropy, olejów i benzyny transportuje się drogą morską. Zanieczyszczenie wód morskich pochodzące z transportu spowodowane jest usuwaniem do wody wszelkich odpadków olejowych podczas pracy statków oraz myciem tankowców, które zwykle odbywa się na morzu. Oblicza się, że zanieczyszczenie z tych źródeł znacznie przekracza ilości pochodzące z różnych wypadków morskich łącznie z katastrofami tankowców. W stosunku do ogólnej masy wód oceanów, obecne zanieczyszczenie ropą i olejami nie jest groźne. Oleje są usuwane z wody w wyniku różnych procesów naturalnych, których skuteczność zależy od następujących czynników: temperatury, światła słonecznego, szybkości wiatru, wysokości fali, rodzaju i ilości bakterii w wodzie oraz składu chemicznego oleju, jego ciężaru właściwego, stopnia oczyszczenia itp. Poważnym zagrożeniem dla wód jest również rozwój żeglugi. Zagrożeniem dla życia biologicznego są oleje, smary, ropa naftowa to główne elementy niebezpieczne dla biologii wód. .Ta ostatnia jest szczególnie groźna, niebezpieczna ponieważ wyrządza duże szkody nie tylko w środowisku wodnym ale również i na plażach morskich. Awarie i katastrofy tankowców, morskie szyby naftowe stwarzają duże zagrożenie dla podmorskiego świata.


Co to są zanieczyszczenia? Jak je dzielimy?

Zanieczyszczenia są to produkty uboczne działalności człowieka wywierające niekorzystny wpływ na środowisko.Głównie są one wynikiem działalności przemysłowej i rolniczej.
Zanieczyszczenia wody są to wprowadzone do wody substancje, które powodują zakłócenie procesów biologicznych lub stwarzają zagrożenie dla zdrowia. Zanieczyszczenia są to głównie zakwaszone opady atmosferyczne, powstałe w wyniku utlenienia dwutlenku siarki do kwasu siarkowego. Zakwaszają one biotopy wodne, co stwarza bardzo niekorzystne warunki do rozwoju życia organicznego.

Niektóre zanieczyszczenia obecne w powietrzu, np. dwutlenek węgla, są absorbowane przez wody oceanów. Wiele zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu osiąga powierzchnię wód wraz z opadami deszczu. Zanieczyszczenie chlorowcopochodnymi węglowodorów: pestycydami i chloro pochodnymi dwufenylu pochodzi z opadu pyłów, na których są one zaadsorbowane.
Wiele zanieczyszczeń, które wywołują szkodliwe skutki biologiczne, jest doprowadzanych z wodami rzek. Stały dopływ zanieczyszczonych wód rzecznych jest szczególnie niebezpieczny dla mórz względnie zamkniętych, takich jak np. Bałtyk. Wymiana wody Bałtyku z wodą oceanu jest bardzo ograniczona, co sprzyja gromadzeniu się trwałych związków chemicznych. Lokalnie stwierdza się niebezpiecznie wysokie stężenia rtęci. W Bałtyku obserwuje się już wyraźną eutrofizację. Niska temperatura tego morza bardzo zwalnia procesy samooczyszczania. W takiej sytuacji wprowadzenie każdego następnego zanieczyszczenia jest bardzo niebezpieczne dla wszystkich układów biologicznych.

Zanieczyszczenia dzielimy na:

Zanieczyszczenie fizyczne wody odnosi się do zmiany zabarwienia, mętności i temperatury / zanieczyszczenia termiczne/.
Zabarwienie wody, jeżeli nie jest związane z toksycznymi chemikaliami, wpływa jedynie na rodzaj promieni świetlnych docierających w głąb akwenów i hamujących rozwój roślin.
Zmętnienie wody wywołane jest erozją gleby i opadami koloidalnymi / białkami, tłuszczami, węglowodanami/ ogranicza dostęp światła w głąb akwenów. Można je łatwo usunąć przez dodanie nieszkodliwych koagulantów.
Zanieczyszczenia fizjologiczne wody wyrażają się złym smakiem i nieprzyjemnym zapachem wywołane są zazwyczaj chemikaliami takimi jak merkaptyny, aminy, siarczki i fenole.
Zanieczyszczenia biologiczne wody powodują bakterie wirusy i pierwotniaki ogólni można powiedzieć, że powodują je niepożądane mikroorganizmy i ich toksyczne wydzieliny. Kontrola tych zanieczyszczeń jest trudna. Wskaźnikiem biologicznego skażenia wody jest wykrycie pałeczki okrężnicy Escherichia coli, jest to tak zwany wskaźnik coli, czyli liczba bakterii E. coli w 100 cm3 wody.
Zanieczyszczenia chemiczne wód możemy podzielić na kilka grup. Są to: pestycydy, detergenty, węglowodory aromatyczne, polichloropochodne bifenylu / PCB/ , aminy aromatyczne, fenole, związki metali ciężkich, azotany i radioizotopy.

Jednak są jeszcze inne zanieczyszczenia. W wodach znajdują się również zanieczyszczenia radioaktywne (stront-90, pluton, rad) i zanieczyszczenia biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty). Tymczasem woda to jedyny środek niezbędny do życia. Wszelkie zanieczyszczenia wód powodują najpierw choroby, a następnie śmierć organizmów żywych. W zanieczyszczonych oceanach giną rośliny i zwierzęta. Zanieczyszczone wody powodują choroby roślin lądowych. Związki szkodliwe zmagazynowane w roślinach dostają się do organizmów zwierząt i ludzi.
Tajemnicze bakterie i wirusy, które mnożą się w coraz cieplejszych ziemskich oceanach, powodują zamieranie życia w morzu i zagrażają zdrowiu ludzi. Przybywa raportów o ginących rafach koralowych, chorych skorupiakach i skażonych ludzkimi wirusami morskich wodach, a zanieczyszczenia z lądów wciąż trafiają do oceanów.

Skutki zanieczyszczeń
Sytuacja przedstawia się inaczej, gdy zostaną zanieczyszczone wody przybrzeżne lub gdy kierunek przeważających w danym rejonie wiatrów znosi warstwy oleju na ląd. Wówczas mogą ulec uszkodzeniu instalacje przybrzeżne, zanieczyszczone zostają porty, plaże i miejscowości wypoczynkowe. W takich wypadkach ginie zwykle wiele ptaków i organizmów wodnych.
Istnieje wiele sposobów zmniejszenia szkód z powodu zalania olejem wód przybrzeżnych:
 Mechaniczne zebranie oleju z powierzchni wody. Sposób ten może dać dobre wyniki jedynie na spokojnych wodach. W przypadku wysokiej fali urządzenia zbierają zarówno wodę jak i olej.
 Unieruchomienie oleju na powierzchni przy pomocy stałych absorbentów. Metoda ta jest bardzo kosztowna i bywa stosowana, gdy nie wskazane jest zatopienie lub rozproszenie oleju.
 Zatapianie oleju wydaje się być najpraktyczniejszym sposobem jego usunięcia. W tym celu warstwę oleju posypuje się dobrze rozdrobnioną stałą substancją, mającą zarówno właściwości przyczepne w stosunku do oleju jak i dużą gęstość, tak aby mogła zatonąć wraz z olejem.
 Rozpuszczanie oleju. W celu przyspieszenia zemulgowania oleju w wodzie stosuje się mieszaniny emulgatorów w rozpuszczalnikach mieszających się z olejem. Obecnie produkowane emulgatory są toksyczne dla organizmów wodnych. Emulgatory te mają również działanie bakteriobójcze, w związku z tym opóźniają znacznie mikrobiologiczny rozkład oleju.


Jak ochraniać Oceany?

W celu ochrony mórz i oceanów podpisywane są konwencje i układy (np. układ podpisany 1972 przez USA, ZSRR, Wielką Brytanię, Francję, Japonię, konwencje z Oslo i Paryża). Światowe konferencje dotyczące ochrony środowiska człowieka (1972 w Sztokholmie, 1992 w Rio de Janeiro) uwzględniały także problemy związane z ochroną mórz i oceanów. W celu utrzymania równowagi ilościowej ryb i ich światowych zasobów są zawierane międzynarodowe porozumienia dotyczące ochrony eksploatowanych gatunków ryb i limitowania połowów przez określanie dozwolonych tzw. kwot połowowych. Międzynarodową ochroną objęte są, oprócz gatunków ryb eksploatowanych gospodarczo, także gatunki ryb i ssaków morskich zagrożone wyginięciem (np. wydry morskie, wieloryby).