Wpływ masażu na organizm człowieka

Mówiąc o masażu, warto uściślić jego definicję – masaż jest zatem zabiegiem fizjoterapeutycznym polegającym na sprężystym (nie plastycznym) odkształcaniu tkanek.
Może mieć cele lecznicze, relaksacyjne czy terapeutyczne, może także przygotowywać mięśnie do wysiłku fizycznego.
Wyróżnia się kilkanaście rodzajów masażu, m.in.
• klasyczny
• manualny drenaż limfatyczny
• sportowy
• izometryczny
• segmentarny
• synkardialny
• łącznotkankowy
• shantal'a
• podwodny
• wirowy
• natryskowy
• wibracyjny
• podciśnieniowy
• pneumatyczny
• punktowy (akupresura)
• trigger point - nie związany z punktami akupresury
• stawowy centryfugalny
• sensoryczny
• indonezyjski
• tajski
• ajurwedyjski (ajurweda)
• lomi lomi nui
• tkanek głębokich
• poprzeczny
• suchy
• shiatsu i clinical shiatsu
Istnieje cała mnogość technik masowania, od typowych ruchów ugniatających, przez najróżniejsze wibracje, uderzenia, wstrząsania czy oklepywania.

Krótka historia
Masaż swymi korzeniami sięga czasów starożytnych, kiedy to na terenie Chin czy Indii stosowany był jako naturalna metoda lecznicza – już wówczas odkryto zbawienne skutki masażu dla organizmu ludzkiego. W Starożytnej Grecji obrządek masażu był zjawiskiem wręcz religijnym, kiedy to natłuszczano oliwką sportowców przed zawodami, udzielając im swoistego „błogosławieństwa”. Oficjalnie, masaż uznany został za metodę leczenia w okolicach wieku XVI-go – wtedy to Ambroże Paré, francuski lekarz, w oparciu o obserwację pozytywnych efektów fizjoterapii u osób operowanych, uznał ową metodę za skuteczną formę rehabilitacji i poprawiania kondycji osób podczas rekonwalescencji.
Natomiast w wieku XIX-tym, Per Henrik Ling, szwedzki lekarz, włożył niesamowity wkład w rozwój masażu leczniczego, zapoczątkował on tzw. „szwedzką gimnastykę”. O niewątpliwym rozkwicie masażu możemy mówić w kontekście Johan Mezgera, który to powołał do życia prawdziwą szkołę masażu klasycznego i do dnia dzisiejszego uważany jest za autora „masażu naukowego”.

Współcześnie, masaż uważany jest za jedną z alternatywnych metod leczenia, ma on bowiem wpływ zarówno na kondycję psychiczną, jak i na ogólne fizyczne samopoczucie pacjenta. Ów synkretyzm bywa przydatny w przypadkach wielu terapii, jako że przysłowie „gorzki lek najlepiej leczy” nie zawsze jest w stanie pozytywnie nastroić pacjenta.
Masaż, jako zabieg zarówno przyjemny, jak i zbawienny w skutkach, jest znakomitym połączeniem i uzupełnieniem wielu terapii. Istnieją bowiem masaże wyłącznie relaksacyjne, nie mające bezpośredniego, leczniczego wpływu na organizm (poza ogólną poprawą samopoczucia), co dowodzi, że zabieg jest przyjemny i ciepło odbierany przez wiele osób. Jest to zatem znakomita forma terapii, bo przez poprawę stanu psychicznego, jesteśmy w stanie wpłynąć na „samopoczucie organizmu” – nic bowiem nie leczy tak dobrze, jak wewnętrzna siła i optymizm.

Bezpośredni wpływ masażu leczniczego

Masaż, poprzez swój wpływ na układ nerwowy, jest w stanie oddziaływać pozytywnie na wszelkie narządy i układy ludzkiego organizmu. Poprzez wykonywanie zabiegu przez masażystę, przesyłane są pozytywne bodźce do mózgu poprzez ludzie włókna nerwowe. Kiedy sprawy przybierają taki oto obrót, organizm dostaje niejako sygnał, a wszystkie czynności w układach wykonywane są szybciej i sprawniej.

Biorąc pod uwagę systematykę wpływu masażu, można wywnioskować, że mechanizm wpływu masażu na organizm jest wysoce skomplikowany. Można wyodrębnić działanie mechaniczne (miejscowe) i działanie centralne (ogólne). Działanie mechaniczne zostało pokrótce opisane wyżej – jest to zatem ów wpływ masażu na przemieszczanie się płynów naczyniowych. Tarcie, które powstaje w wyniku masowania, powoduje rozszerzanie naczyń krwionośnych, co jednocześnie daje efekt szybszego dopływu krwi do mięśni, przyspieszenie dostarczania substancji odżywczych, a w konsekwencji również ich wydalania. Wzmożony dopływ tlenu do komórek powoduje ich szybszą pracę, a w związku z tym – szybsze usuwanie odpadów powstających w czasie pracy tychże.
Wzrost przepływu krwi w obwodowych częściach ciała ma korzystny wpływ na pracę m.in. serca i nerek. Działanie centralne masażu polega na pobudzeniu układu nerwowego, który za pomocą odruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy ludzkiego organizmu. Systematyzując, możemy uznać, iż masaż wpływa bezpośrednio na:
• Tkankę skórną
• Tkankę mięśniową
• Stawy i aparat więzadłowy
• Układ krwionośny i chłonny (limfatyczny)
• Układ nerwowy
• Układ oddechowy
• Układ pokarmowy i wydalniczy
• Przemianę materii
Jeżeli chodzi o tkankę skórną, to masaż jest zjawiskiem wyjątkowo interesującym – jako że skóra stanowi zewnętrzną powłokę organizmu, to masaż oddziałuje na nią bezpośrednio. Skóra powiązana jest ściśle z układem nerwowym i to ona odbiera bodźce, takie jak zimno, ciepło czy dotyk.
Masaż wpływa znacząco na kondycję skóry – podczas zabiegu, usuwane są obumarłe komórki naskórka; skóra jest jędrniejsza i uelastyczniona, odzyskuje sprężystość i witalność. Masaż znacznie ułatwia oddychanie skórne poprzez odblokowywanie porów, poprawia również czynności wydalnicze gruczołów łojowych i potowych. Masaż przyśpiesza obieg krwi i chłonki w naczyniach skórnych, dzięki czemu z jednej strony następuje bardziej aktywne dostarczanie tkankom i organom substancji odżywczych a z drugiej strony - szybsze wydalanie produktów przemiany materii. Wiadomo również, że poprawa ukrwienia skóry wpływa na jej aspekt wizualny – odzyskujemy naturalny, estetyczny kolor skóry.

Tkanka mięśniowa również odczuwa zbawienny wpływ terapii masażem. Najważniejszą zdolnością ludzkich mięśni jest ich umiejętność do skurczu – mięśnie poruszają naszym ciałem, jednak aby miało to miejsce, potrzebują one impulsu nerwowego (bodźca). Pod wpływem masażu, do tkanki mięśniowej dociera więcej tlenu i substancji odżywczych, które to wpływają znacząco na ich kondycję. Mięśnie są zatem lepiej odżywione, mają zdolność do rozbudowy i energię. Poprzez masaż, produkty przemiany materii są szybciej wydalane z organizmu – znakomitym przykładem jest więc kwas mlekowy, który zbiera się w mięśniach po wzmożonym wysiłku (zjawisko popularnie zwane „zakwasami”). Poprzez masaż miejsca dotkniętego owym bólem, uzyskujemy efekt szybszego usuwania toksyn (w tym wypadku – kwasu mlekowego) z mięśni, a co za tym idzie – szybszy powrót do formy i brak bólu. Udowodniono, że już pięciominutowy masaż jest w stanie poprawić zdolność do pracy zmęczonego mięśnia aż 3 do 5-cio krotnie.
Masaż pobudza również włókna mięśniowe do skurczów, podnosi ich napięcie, co zapobiega zanikom mięśniowym i jest niezbędne w terapii osób starszych czy niepełnosprawnych, nie mających możliwości poruszania się o własnych siłach. Osoba z dysfunkcją ruchową nie jest zatem skazana na całkowity bezwład kończyn, wszystko to dzięki odpowiednio przygotowanym masażom.

Wpływ na stawy i aparat więzadłowy jest także znaczący. Ludzki szkielet skonstruowany jest na zasadzie kości i ich połączeń. Owe połączenie, zwane stawem, zamknięte jest torebką stawową i otoczone aparatem więzadłowym. Masaż zwiększa elastyczność i wytrzymałość ścięgien i więzadeł, a zarazem stopień ruchomości stawów. W konsekwencji, zdolność stawów do pracy jest szybko przywracana, a ryzyko kontuzji ograniczone do minimum – taka cecha masażu okazuje się zbawienna w przypadku sportowców, osób trenujących gimnastykę, czy sporty z dużym narażeniem stawów na kontuzje i przeciążenia.

Wspomnieć należy także o wpływie masażu na układ krwionośny i limfatyczny. Wszystkie komórki organizmu czerpią substancje odżywcze i tlen za pomocą krwi. Krew stanowi również substancję odprowadzającą toksyny, które usuwane są z organizmu przez płuca czy nerki. Płyn tkankowy, oddając komórkom substancje odżywcze, a zabierając produkty przemiany materii, przedostaje się poprzez naczynia włosowate do krwi lub przez naczynia limfatyczne do dużych żył. W zakończeniach naczyń limfatycznych znajdują się węzły chłonne, gdzie zatrzymywane i niszczone są bakterie. Masaż pobudza zarówno układ krwionośny, jak i limfatyczny, co powoduje wzmożenie „zasilania” organów w tlen i substancje odżywcze – działa to w obie strony, mamy zatem do czynienia z szybszym usuwaniem zbędnych materiałów przez komórki. Masaże likwidują wszelkie efekty zastoinowe, mają dobry wpływ na usuwanie wybroczyn czy obrzęków. Ważne – masaż zmniejsza opór krwi w tętnicach, co korzystnie oddziałuje na pracę serca, a w konsekwencji jest to znakomita profilaktyka choroby wieńcowej, zawałów serca i innych podobnych schorzeń.

Układ nerwowy jest „regulatorem” wszystkich czynności organizmu. Główną jego cechą jest zdolność odbierania bodźców nerwowych dośrodkowych i przekazywanie z centralnego układu nerwowego do wszystkich organów.
Masaż oddziałuje na centralny i obwodowy układ nerwowy, natomiast działając na centralny układ nerwowy powoduje wysyłanie bodźców do mięśni, gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz do poszczególnych narządów ustroju.
Masaż w zależności od potrzeby może działać pobudzająco, bądź też uspokajająco, co potwierdza uczucie odprężenia lub przywrócenia sił witalnych u pacjentów, którzy poddają się danemu zabiegowi masującemu.

Na układ oddechowy masaż działa podobnie, jak na wszelkie inne układy – przyspiesza cyrkulację krwi w naczyniach krwionośnych, a tym samym zwiększa ilość krwi dostarczanej do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa. Pod wpływem masażu polepsza się działanie układu oddechowego, wzrasta ilość krwi bogatej w tlen.
Zaskakujące jest to, że masaż również wpływa na układ pokarmowy, polepszając jego ukrwienie, co w znacznym stopniu usprawnia trawienie i przyswajanie substancji odżywczych, a także przyspiesza wydalanie z przewodu pokarmowego produktów nie strawionych.
Pod wpływem masażu zwiększa się ilość krwi przepływającej przez nerki, przez co poprawia się ich czynność filtracyjna i lepiej wydalane są substancje przemiany. Dowodzi to, że masaż ma również wpływ na układ moczowy.

Widać zatem przejrzyście, jak istotną rolę masaż odgrywa w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Istnieje wiele odmian masażu, lecz zarówno leczniczy, jak i niekonwencjonalny, zdają się zostawiać po sobie wyłącznie pozytywne wrażenia i skutki.
Doskonałym przykładem może być popularność różnego rodzaju masaży alternatywnych – takich jak hawajski masaż Lomi – Lomi. Nazywany przez pacjentów „masażem, który regeneruje” czy „ucztą dla ciała i ducha”, jest znakomitym dowodem na zbawienny wpływ wszelkich przejawów masażu.

Masaż niekonwencjonalny

Warto również przyjrzeć się formie masażu niekonwencjonalnego, jaką jest prastara akupunktura. Wedle definicji, jest to (z łac. acus – igła, punctura – (u)kłucie) – technika leczenia wywodząca się ze Wschodu (Chiny, Japonia, Mongolia).
Jest obecnie uznawana w wielu krajach jako uzupełnienie medycyny konwencjonalnej, chociaż jej skuteczność jest przedmiotem debat i trwających badań klinicznych. Akupunktura jest szeroko wykorzystywana do uśmierzania bólu, oraz przywracania równowagi w organizmie.

Pozostawiając sporną kwestię owego „chi”, czyli równowagi i tego, czy akupunktura rzeczywiście wpływa w jakiś sposób na aurę organizmu, warto skupić się na rzeczywistym działaniu tego typu masażu. Pierwszym dowodem na niewątpliwe oddziaływanie akupunktury na nasz organizm jest fakt, że punkty akupunkturowe rzeczywiście istnieją. Przeprowadzono badania wycinków skóry pochodzących z miejsc lokalizacji punktów akupunkturowych. Okazało się, że w miejscach tych istnieje wyraźnie zwiększona ilość zakończeń nerwowych, w stosunku do skóry otaczającej. Badano również właściwości bioelektryczne punktów akupunkturowych i stwierdzono, ze w stosunku do otaczającej skóry punkty te mają znacząco mniejszy opór elektryczny wyraźnie większą pojemność elektryczną. Oznacza to, że istnienie punktów akupunkturowych o specyficznych właściwościach biologiczno-fizycznych jest faktem.

Kiedy potwierdzono ich istnienie, zaczęto sprawdzać, jaki wpływ na organizm ma pobudzanie tychże punktów. Istnieje bardzo wiele badań i wiele mechanizmów, tłumaczących działanie lecznicze akupunktury. Jednym z nich jest mechanizm neurofizjologiczny. Zaobserwowano, że odczucie bólu jest przewodzone w układzie nerwowym dwoma grupami włókien o różnym czasie przewodzenia impulsu. Wiadomo również, że bodziec, który dotrze do ośrodkowego układu nerwowego szybciej, może blokować bodziec po nim następujący. Bodziec powstały po nakłuciu wędruje poprzez "szybsze" włókna i hamuje odczucie bólu przewodzone wolniej. Innym mechanizmem działania akupunktury jest mechanizm neurohormonalny. Okazało się, że po zabiegu w tkance mózgowej rośnie poziom beta –endorfin, serotoniny i wielu innych związków, które powodują podniesienie progu odczuwania bólu i poprawę samopoczucia. Należy pamiętać, że obecnie dysponujemy znacznie większą wiedzą medyczną, niż dysponowali Chińczycy stulecia temu – można zatem wykazać zbawienny wpływ tej formy masażu opierając się o fakty z fizyki i medycyny, co powinno przekonać każdego niedowiarka do zastanowienia się nad skorzystaniem z owej metody.

Ciekawą formą masażu jest również refleksologia – uważana za pseudonaukę, jako że trudno jest naukowo potwierdzić jej skuteczność – owe zbawienne działanie potwierdzane jest jednak przez użytkowników tej tajemniczo brzmiącej metody masażu.
Zasada działania tej metody jest dość prosta – polega ona na uciskaniu odpowiednich punktów znajdujących się na stopach, zwanych refleksami. Według zwolenników tej metody każdemu z tych punktów odpowiada określony organ, narząd wewnętrzny bądź część ciała. Według osób zajmujących się tą metodą poprzez uciskanie tych miejsc za pomocą kciuka i palców, poprawia się krążenie i stymuluje układ nerwowy, w celu uregulowania zaburzonych funkcji organizmu. Refleksolodzy twierdzą, że wspomaga się w ten sposób naturalny proces samoleczenia. Według refleksologii ciało ludzkie dzieli się na 5 par stref, zwanych zonami, które biegną od czubka głowy do stóp i rąk, gdzie znajdują swoje zakończenie w obszarach refleksów. Jeśli któryś z organów jest obecny w jednej lub dwu zonach, odpowiadający mu obszar refleksów można znaleźć w tej samej strefie na stopach. Kiedy uciskamy te miejsca, stymulujemy przepływ energii, która ma działać uzdrawiająco na znajdujące się w zonie narządy.
Refleksologia, będąc terapią holistyczną, opiera się na koncepcji, w której cały ludzki organizm znajduje swoje odbicie w poszczególnych jego częściach. Zgodnie z tą teorią żaden z organów nie funkcjonuje w izolacji, ale współpracuje z innymi na rzecz zdrowia całego ciała. Dlatego też nagromadzenie toksyn w jednej z części ciała prowadzi do tego, że pozostałe muszą pracować ciężej, żeby skompensować zaburzenia energii. Poprzez pracę na refleksach stóp refleksolog ma powodować usunięcie toksyn blokujących kanały energetyczne i doprowadzić organizm do naturalnego stanu równowagi energetycznej.
Nie ma dokładnej naukowej wiedzy na temat tego, jak uciskanie stóp może wpływać na inne organy wewnątrz poszczególnych stref, dlatego też – jak powiedziałam wyżej – metoda ma wciąż etykietkę pseudonauki.
Pozostałe płaszczyzny oddziaływania
Wpływ masażu na organizm, oprócz płaszczyzny psychiczno – fizycznej, w oparciu o dzisiejsze społeczeństwo, znajduje również zastosowanie w masażu estetycznym. W zmianach cellulitowych jedną z podstawowych metod stosowaną zarówno w diagnostyce, profilaktyce i leczeniu o potwierdzonej efektywności jest masaż. Piotr Szczotka, znany masażysta i terapeuta, w swojej pozycji książkowej, opisuje wspaniały wpływ tzw. „masażu dynamicznego” na rozbijanie pomarańczowej skórki – metoda jest efektywna i skuteczna, co potwierdza rzesze klientów uderzających do zakładów oferujących powyższą formę masażu.

Masaż ma również zastosowanie w szeroko pojętej kosmetyce – wpływ jest zauważalny niemalże natychmiastowo, a każdy porządny salon kosmetyczny ma w swojej ofercie tego typu zabiegi. Masaż twarzy pomaga odblokować pory, rozszerza naczynia krwionośne, co przygotowuje skórę twarzy do dalszych zabiegów, wspomaga wchłanianie się kremów, maseczek czy innych środków do pielęgnacji. Masaż jest również znaną metodą przeciwzmarszczkową i relaksacyjną, poprawia napięcie mięśni twarzy, niweluje przemęczenie cery i nierówności skórne.

Istnieje również zjawisko masażu odchudzającego – jest to bardzo intensywny masaż. Polega na ugniataniu, uciskaniu i oklepywaniu ciała i może być dość bolesne, ponieważ zadaniem tej tego rodzaju terapii jest rozbicie komórek tłuszczu, które znajdują się głęboko w tkance podskórnej. Masaż ten polega na intensywnym masowaniu co umożliwia spalanie zbędnego tłuszczu, wyszczupla sylwetkę a także wpływa na znikanie cellulitu. W ten sposób możesz wyszczuplić i kształtować swoją sylwetkę. Masaż ten doskonale likwiduje tkankę tłuszczową z okolic pośladków, bioder i ud itp. Jest wykonywany w oparciu o całościowy masaż leczniczy, łącząc w sobie techniki masażu klasycznego i technik łącznotkankowych. Masaż odchudzający stanowi więc skuteczne uzupełnienie kuracji odchudzających, a zarazem ma działanie rewitalizujące. Oddziałuje on przede wszystkim miejscowo. Formą masażu odchudzającego jest masaż modelujący który najlepsze efekty przynosi jeżeli istnieje czynna współpraca pomiędzy pacjentem, masażystą a instruktorem fitnessu. Zabieg ten można łączyć z zabiegami ujędrniającymi i masażem izometrycznym, co dodatkowo potęguje działanie odchudzające. Jest to również skuteczna metoda masażu, a o jej doskonałym wpływie informuje liczba kobiet, które poddają się tego typu terapii.

Negatywne skutki masażu
O negatywnych skutkach tego typu zabiegów można przekonać się na własnej skórze, kiedy poddamy się terapii u osoby nie mającej pojęcia o wykonywanej pracy. Źle wykonany zabieg może oddziaływać negatywnie na układ nerwowy, co w konsekwencji skończy się różnego rodzaju bólami i dolegliwościami, mogącymi przypominać wspomniane wcześniej zakwasy. Nie można również bagatelizować objawów pokroju bólu żołądka, drętwiejących czy mrowiących kończyn – to również mogą być objawy wskazujące na nieprawidłowo wykonany masaż. Efekty uboczne mogą sięgnąć nawet trwałych zmian i zwyrodnień, mowa o chronicznej nadwrażliwości na dotyk lub niedowładach czy utrzymujących się stanach zapalnych. Dlatego też najlepiej oddać się w ręce dyplomowanego fizjoterapeuty, masażysty lub rehabilitanta, który po konsultacji z lekarzem dobierze odpowiednią technikę masażu. Pamiętać należy o tym, że nie każde zwyrodnienie czy chorobę można poddać pod zabieg masażu – nigdy nie można liczyć, że masaż pomoże, jeżeli nie zbadaliśmy wcześniej przyczyn miejscowego bólu. Wybitnie powielanym złym przykładem jest masowanie okolic kręgosłupa, bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej – uciskanie złych punktów na uszkodzonym kręgosłupie może tylko zaszkodzić i doprowadzić do poważnych i nieodwracalnych zwyrodnień.

Jak się przed tym uchronić, aby w pełni móc korzystać ze zbawiennej mocy masażu dla organizmu? To proste – każdy masaż, nawet relaksacyjny, warto skonsultować z lekarzem, choćby rodzinnym, który zdefiniuje, czy dana osoba może poddawać się tego typu zabiegom. Po drugie – należy dokładnie sprawdzić miejsce, gdzie udajemy się celem wykonania zabiegu – terapeuta powinien być dyplomowany i doświadczony, warto również zasięgnąć opinii znajomych, czy poczytać na temat danego ośrodka w Internecie. Wówczas będziemy mogli mieć całkowitą pewność, że masaż będzie miał na nas doskonały wpływ – taki, jaki powinien mieć i jaki – przy odpowiednim wykonaniu – ma w przypadku każdego człowieka.

Informacje zaczerpnięte z:

• pl.wikipedia.org
• Grzegorz Lewandowski – „Masaż Leczniczy”
• Piotr Szczota – „Dynamiczny Masaż - Antycellulit”
• Zbigniew Garnuszewski – „Renesans Akupunktury”
• Internet
• wiedza własna