Początki rządów Wazów.

Po nagłej śmierci Stefana Batorego w 1586 r. szlachta musiała ponownie wybierać króla. Największe szanse na objęcie tronu polskiego mieli arcyksiążę Maksymilian z rodu Habsburgów oraz spokrewniony z Jagiellonami królewicz szwedzki Zygmunt Waza. Podczas sejmu elekcyjnego wybuchł konflikt pomiędzy stronnikami obydwu kandydatów. Podzielona szlachta nie była w stanie zająć wspólnego stanowiska, dlatego doszło do podwójnej elekcji. Jednak dzięki poparciu i zdecydowanym działaniom wpływowego kanclerza Jana Zamoyskiego królem ostatecznie został Zygmunt Waza. W tej sytuacji Maksymilian Habsburg podjął próby przejęcia tronu w Krakowie siłą, lecz jego wojskom nie udało się zając stolicy Rzeczypospolitej. Po nieudanym oblężeniu miasta arcyksiążę musiał wycofać się na Śląsk, gdzie doścignęły go oddziały polskie pod dowództwem Zamoyskiego. W styczniu 1588 r. doszło do bitwy pod Byczyną, która zakończyła się klęską Austriaków. Maksymilian dostał się wówczas do niewoli i musiał zrzec się pretensji do polskiej korony. Po koronacji na Wawelu Zygmunt III Waza nadal pozostawał również pracowitym następcą tronu szwedzkiego. Kiedy w 1592 r. zmarł jego ojciec, król Szwecji Jan III, korona szwedzka miała przypaść władcy Rzeczypospolitej. Szwedzi sprzeciwiali się jednak unii personalnej z Polską, a monarcha będąc gorliwym katolikiem, wzbudzał w protestanckiej Szwecji niechęć. Wkrótce w ojczyźnie Zygmunta zawiązała się przeciwko niemu silna opozycja i wybuchł bunt. W wyniku tych wydarzeń sejm szwedzki w 1599 r. zdetronizował władcę, a od 1604 r, rządy królewskie w Szwecji sprawował nowo wybrany król - Karol Sudermański. Odtąd głównym celem Zygmunta Wazy stało się odzyskanie tronu w Sztokholmie. Zależało mu na tym, ponieważ korona szwedzka, w odróżnieniu od polskiej, zapewniała władcy silną pozycję w państwie. Ponadto zgodnie z panującym z Szwecji prawem dziedziczenia król bez zapobiegania o poparcie szlachty mógł przekazać władzę swoim potomkom. Plany Zygmunta Wazy sprawiły, że traktował on sprawy Polski w sposób drugorzędny. Taka postawa oraz podejmowane próby wzmocnienia rządów królewskich w Polsce doprowadziły wkrótce do konfliktu monarchy ze szlachtą. W 1606nr. szlachta oburzona postępowaniem króla nieprzestrzegającego ustaleń zawartych w artykułach henrykowskich zorganizowała rokosz, czyli wystąpiła zbrojnie przeciwko królowi. Na czele buntowników stanął wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski. Wydarzenia te przyczyniły się do wybuchu wojny domowej. Zygmunt Waza odniósł wprawdzie zwycięstwo nad rokoszami w bitwie pod Guzowem w 1607 r. jednak władcy nie udało się ostatecznie złamać ich oporu. W tej sytuacji musiał zrezygnować z planów umocnienia swojej władzy w państwie. W ciągu 45 –letniego okresu panowania Zygmuntowi Wazie nie udało się zyskać przychylności polskiej szlachty. Król był krytykowany za dążenie do zawarcia sojuszu z Habsburgami oraz prowadzenie licznych wojen z sąsiadami. Ponadto niechęć budziły cudzoziemskie stroje władcy oraz jego zainteresowania – zamiłowanie do alchemii i nieznanych w Polsce rozrywek, takich jak gra w piłkę. Jedyną grupę, na której poparcie mógł liczyć król, stanowiło duchowieństwo, a zwłaszcza jezuici. Władca otwarcie bowiem manifestował przywiązanie do wiary katolickiej, a mianując wysokich urzędników państwowych, celowo pomijał nawet najbardziej zasłużonych protestantów przez monarchę decyzji miał spowiednik króla –jezuita Piotr Skarga. Zygmunt III Waza w dalszym ciągu dążył do odzyskania władzy w Sztokholmie. Szlachta polska nie poparła jednak starań króla.