Od konsulatu do cesarstwa.

Nieudolne rządy oraz nadużycia finansowe sprawującego od 1795r. władzę we Francji dyrektoriatu wywoływały niezadowolenie wśród społeczeństwa. W tym czasie szerzyła się korupcja i wybuchały liczne skandale gospodarcze. Przyczyniło się to do wzrostu poparcia zarówno dla jakobinów, jak i dla zwolenników przywrócenia monarchii. Ich powrotu do władzy obawiała się jednak burżuazja. Dlatego poszukiwała przywódcy, który po przyjęciu rządów utrzymywałby dotychczasowy porządek, a jednocześnie zapanowałby nad sytuacją wewnętrzną kraju. Ostatecznie zdecydowano się poprzeć młodego generała Napoleona Bonapartego, znanego z licznych zwycięstw odniesionych w walkach we Włoszech. Popularność Napoleona zaczęła jednak niepokoić członków dyrektoriatu, którzy aby pozbyć się groźnego konkurenta, powierzyli mu trudną misję poza granicami Francji. Objął on dowództwo nad wojskami wysłanymi w celu opanowania Egiptu. Wkrótce, mimo sukcesów odnoszonych na lądzie, stacjonująca nad Nilem armia francuska została odcięta przez flotę brytyjską od dostaw zaopatrzenia z Europy. W tej sytuacji Bonaparte postanowił opuścić swoje oddziały i powrócił do Paryża. Po przybyciu do stolicy stanął na czele zgromadzonych tam wojsk i 9 listopada 1799 r -czyli według kalendarza rewolucyjnego -18 brumaire'a, dokonał zamachu stanu. W miejsce dyrektoriatu powołał wówczas trzyosobowy konsulat, który na mocy uchwalonej konstytucji przejął pełnią władzy wykonawczej. Pierwszym konsulem został Napoleon. Miał on również duży wpływ na władzę ustawodawczą, posiadał wyłącznie prawo zgłaszania projektów ustaw, a także decydował o polityce zagranicznej. Początkowo funkcję pierwszego konsula Napoleona miał pełnić przez 10 lat, jednak później zmieniono kadencję tego urzędu na dożywotnią. Ostatecznie konsulat istniał tylko do 1804 r. Po przeprowadzonym w tym roku plebiscycie Napoleon Bonaparte został koronowany na cesarza Francuzów jako Napoleon I. Po krótkim okresie republiki Francja stała się wówczas ponownie monarchią. Po objęciu stanowiska pierwszego konsula Napoleon przystąpił do przeprowadzania reform oraz stabilizowania sytuacji wewnętrznej w państwie. Mimo odchodzenia się rządów republikańskich w kierunku władzy monarszej zachował znaczną część reform wprowadzonych podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W wydanym w 1804 r. kodeksie cywilnym, nazwanym później Kodeksem Napoleona, spisane zostały prawa obywatelskie opracowane przez specjalną komisję wybitnych prawników. Na mocy tego dokumentu obywatele mieli zagwarantowaną równość wobec prawa, wolność religijną i osobistą, nienaruszalność własności prywatnej oraz świeckość państwa. Ponadto wprowadzono śluby cywilne i możliwość rozwodów. Kodeks regulował również wiele innych kwestii społecznych i gospodarczych. Francja za panowania Napoleona I była krajem o scentralizowanej władzy, a także rozbudowanej administracji i armii. Władca nie stosował terroru, rozwinął jednak policję, która zajmowała się kontrolą obywateli. System sprawnej cenzury skutecznie przeciwdziałał wszelkim próbom opozycji. W 1800 r. Napoleon przeprowadził reformę administracyjną. Na czele departamentów, na które od rewolucji francuskiej podzielona była Francja, stanęli urzędnicy zwani prefektami. Przyjęte we Francji reguły funkcjonowania państwa wprowadzono również w krajach podporządkowanych Francji i z nią sprzymierzonych, m.in. w Księstwie Warszawskim. Obowiązywał w nich Kodeks Napoleona, a uchwalane tam konstytucje wzorowano na francuskiej ustawie zasadniczej. Podział administracyjny tych państw był podobny do rozwiązań stosowanych we Francji, a poszczególne armie narodowe podporządkowano Napoleonowi i jego dowódców.