Konferencje Wielkiej Trójka

Uchwalenie przez kongres USA ustawy Lend-lease Act z marca 1941r., która zezwalala na
dostarczanie broni tym państwom, których bezpieczeństwo wiązałoby się z bezpieczeństwem
Stanów Zjednoczonych oraz ogłoszenie przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone zasad Karty
Atlantyckiej można uznać za początek formowania Wielkiej Koalicji antyfaszystowskiej, będącej
swoistym zjednoczeniem wielu narodów.Liczba państw związanych z Koalicją wynosiła pod koniec
wojny 52. Niewątpliwie jednak w najbardziej istotnych sprawach liczył sie głos Wielkiej Trójki:
prezydenta USA – Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii – Winstona Churchilla i
przywódcy Zwiazku Radzieckiego – Józefa Stalina. Decydując o najważniejszych sprawach doty-
czących przebiegu wojny oraz jej skutków podejmowali oni decyzje podczas osobistych konferencji.
W czasie wojny doszło do trzech spotkań Wielkiej Trójki – w Teheranie (28 XI - 1 XII 1943), Jałcie
na Krymie (4 - 11 II 1945) i Poczdamie (17 VII - 2 VIII 1945). Przywódcy Wielkiej Trójki byli prze-
świadczeni, że dominująca pozycja militarna dała im prawo do decydowania o wszystkich kwe-
stiach w sposób arbitralny.Dlatego decyzje zapadające na wyżej wspomnianych konferencjach były
podejmowane, na ogół, bez uwzględnienia opinii zainteresowanych krajów. Podczas spotkania w
Teheranie poruszono wiele istotnych spraw traktujących o przebiegu dalszych działań wojennych
i zaczęto powoli ogólnie rysować ksztalt powojennej Europy. Znamienne jest to, iż Wielka Brytania
i USA próbowaly doprowadzić do wcześniejszego zebrania Wielkiej Trójki, jednakże Stalin wymi-
giwał się od tego,czekając na znaczące zwycięstwa Armii Czerwonej.Jeśli chodzi o sprawę polska,
doszło w Teheranie do wstępnego ustalenia granic kraju. I tak zachodnia granica miała opierać się
na linii Odry, z wlłączeniem Opolszczyzny, Gdańska, Warmii i Mazur. Niemcy zostaną wysiedleni
poza te granice. Pogranicze wschodnie natomiast stanowić miała linia Curzona (od Sokala do
Karpat), jednakże Lwów pozostanie po stronie polskiej.W stosunku do Niemiec powtórzono niejako
postanowienie z Casablanki (gdzie spotkali sie Churchill i Roosevelt) o prowadzeniu z nimi wojny
do ostatecznego zwycięstwa i ich bezwarunkowej kapitulacji. Decyzja ta dotyczyła właściwie
wszystkich państw osi. Innymi istotnymi sprawami, którymi zajeła się Wielka Trójka były m.in.
uzgodnienie daty i miejsca utworzenia drugiego frontu, przystąpienie ZSRR do wojny przeciwko
Japonii, szeroka pomoc dla partyzantów jugosłowiańskich bedących pod wodza Tito oraz utworenie
po zakończeniu wojny miedzynarodowej organizacji w demokratyczny sposób stojącej na straży
pokoju. Jesli chodzi o drugi front to miał on powstać w maju 1944 roku w Normandii, we Francji.
Postanowienie to nie było za bardzo po myśli Churchilla,który utworzenie kolejnego frontu widziałby
raczej na Bałkanach. Musial sie on jednak zgodzić pod naciskiem Stalina i Roosevelta. Ten osta-
tni zdawał się zresztą być bardziej skory do porozumienia z radzieckim dyktatorem aniżeli z ideo-
logicznie bliższym sobie Churchillem. W roku 1944 klęska Niemiec stawała sie coraz bliższa, tak
więc potrzeba uksztaltowania przyszłej Europy wydawała się być aktualniejsza. Właśnie ten
aspekt, obok, m.in. bratobójczych walk na Bałkanach byl powodem kolejnego spotkania Wielkiej
Trójki, który odbył się w Jałcie w lutym 1945 roku. Głównym problemem poruszanym w sprawie
Polski bylo dalsze formowanie się zarówno granic państwa jak i jego oblicza politycznego. W
związku z tym ustalono, że granica zachodnia przebiegać będzie na Odrze, a na północy Polska
otrzyma szeroki dostep do morza oraz południowa część Prus Wschodnich.Pogranicze wschodnie
oprze sie z kolei na linii Curzona z odchyleniami 5-8 km na korzyść Polski. Zapadła także decyzja
o utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (z Rządu Tymczasowego poszerzonego o
demokratycznych polityków z kraju i z zagranicy) oraz o przeprowadzeniu w jak najkrótszym
czasie wolnych i suwerennych wyborów.Jeśli chodzi o Niemcy, to miały być podzielone na 4 strefy
okupacyjne. Co wiecęj, powołano do życia Sojuszniczą Radę Kontroli do administrowania okupo-
wanymi Niemcami oraz nałożono na państwo niemieckie obowiązek zapłaty odszkodowań. W
Jałcie postanowiono także o włączeniu się Związku Radzieckiego do wojny z Japonią w ciągu 3
3 miesięcy od zakończenia wojny w Europie i ustalono, że Liga Narodów zostanie zastąpiona
przez Organizację Narodów Zjednoczonych utworzoną podczas konferencji założycielskiej w San
Francisco (25 IV 1945). Spotkanie na Krymie potwierdziło m.in. treść niezobowiązujących rozmów
Churchilla ze Stalinem w Moskwie w październiku 1944, z których jasno można było wyczytać, że
Związek Radziecki dąży do uzyskania kontroli nad państwami Europy Środkowo-Wschodniej, w
tym również, niestety, w Polsce. Ostatnie spotkanie Wielkiej Trójki odbyło się w Poczdamie
już po kapitulacji Niemiec. Uczestnikami konferencji byli tym razem: nowy prezydent Stanów
Zjednoczonych – Harry Truman, premier Wielkiej Brytanii – Winston Churchill, a po wyborach
Clement Attlee oraz radziecki przywódca – Józef Stalin. Tym razem ponownie zajęto się kwestią
Polski. Jej granica miała przebiegać na linii Odry i Nysy Łużyckiej z pozostawieniem po stronie
polskiej Szczecina i Świnoujścia. W obrębie państwa znalazł się Gdańsk z okręgiem i południowa
część byłych Prus Wschodnich (Warmia, Mazury). Potwierdzono także granicę wschodnią na linii
Curzona. Oprócz tego Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez Wielką Bryta-
nie i Stany Zjednoczone oraz zdecydowano o przymusowej repatriacji ludności niemieckij z ziem
polskich i zagwarantowano Polsce spłate repariacji wojennych z radzieckiej strefy okupacyjnej.
Konferencja poczdamska urzeczywistniła niejako zamierzenia Wielkiej Trójki wobec Niemiec
przedstawione w lutym. I tak: podzielono je na 4 strefy okupacyjne (wschodnia – radziecka,
północno-zachodnia – brytyjska, południowo-zachodnia – amerykańska, środkowo-zachodnia –
francuska). Również Berlin podzielony został na analogiczne sektory. Identycznie postapiono
zresztą w przypadku Austrii i Wiednia. Ponadto utworzono Sojuszniczą Rade Kontroli nad okupo-
wanymi Niemcami. Postanowiono także przeprowadzić w Niemczech szereg zmian politycznych i
gospodarczych w kierunku demokratyzacji, denazyfikacji, demilitaryzacji i demonopolizacji (4D)
oraz wszczać dochodzenie przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim. W Poczdamie ustalano też
zasady odszkodowań wojennych (bez określenia kwoty). Co się tyczy innych spraw zarządzono
kontynuowanie wojny z Japonią do bezwarunkowej kapitulacji oraz utworzenie Rady Ministrów
Spraw Zagranicznych Pięciu Mocarstw (dla świata) i czterech Mocarstw (dla Europy) w celu
przygotowania traktatów pokojowych z Niemcami i ich sojusznikami. Mogłoby się wydawać, że
powstanie Wielkiej Koalicji i spotkania Wielkiej Trójki są dowodem na to, że racja stanu jest
ważniejsza niż sprzeczności ideologii czy systemów. Mogłoby się wydawać, iż Wielka Trójka to
symbol jedności i potwierdzenie, że ludzkie życie i pokój na świecie są wartościami najważniejszy-
mi, wyniesionymi ponad wszelkie podziały. Niestety, owa jedność okazała sie chwilowa, a nawet
złudna. Podczas gdy wielcy trzej odbudowywali Europę, każdy z nich kierował się swoimi intere-
sami: Churchill chciał zatrzymać kolonie brytyjskie, Roosevelt pragnął ich autonomizacji, a Stalin
tylko czekał, aby jak największą liczbę państw wciągnąć w komunizmu. Wielka Koalicja z Wielką
Trójka na czele spelniła swoją rolę – doprowadziła do bezwarunkowej kapitulacji państw osi.
Niestety idealy Karty Atlantyckiej zostały jedynie na papierze, czego dowodem może być zimna
wojna.