Najważniejsze wydarzenia w Polsce i na świecie - opisy

Idee oświecenia
Do głównych kierunków w XVIII- wiecznej filozofii należały empiryzm i racjonalizm. Pierwszy nurt reprezentowany m.in. przez Johna Locke'a zakładał, że wiedza człowieka płynie z dośwaidczenia. Dla przedstawicieli racjonalizmu najważniejszy był rozum. Racjonalistami byli Wolter i Denis Diderot. Uważali oni, że osiągnięcia nauki i techniki w odpowiedni sposób potrafi wykorzystać jedynie człowiek oświecony- rozumny. Kolejną ideą jest dydaktycyzm. Miał on na celu nauczanie innych. Istniała też wiara w postęp. Wierzono, że ludzie rozwijali się pod względem intelektualnym. Inna idea to deizm. Uważano, że Bóg nie ingeruje w funkcjonowanie świata, chociaż go stwrzył. Natomiast ateizm polegał na poddawaniu w wątpliwośc istniene Boga, ponieważ twierdzili, że nie ma na to żadnych dowodów. Istniało także zwalczanie zabobonów.
Konfederacja barska
Plany reform, które chciał przeprowadzić w RP nowy władca zaniepokoiły Rosję. Dlatego na sejmie w 1766 rosyjski ambasador Mikołaj Repin zażądał równouprawnienia dla innowierców- dysydentów. Swoje prawa polityczne utracili oni pod koniec XVII i na początku XVIIIw. Ich przywrócenie umożliwiałoby wejście innowiercom do sejmu i senatu, co z kolei wzmocniłoby stronnictwo prorosyjskie. W 1767 r dysydenci korzystając z osłony oddziałów i poparcia ambasadora Rosji zawiązali 2 konfederacje w Słucku i Toruniu. Ich uczestnicy domagali się przywrócenia prawosławnym i protestantom takich samych praw, jakie przysługiwały katolikom. Wdarzenia te doprowadziły do zorganizowania przez szlachtę katolicką konfederacji w Radomiu. Zwołano go z zamiarem zapewnienia równouprawnienia dysydentom. Wkrótce aby zatwierdzić plany Repina w Warszawie odbył się sejm któremu sprzeciwili się posłowie i senatorowie. Rosyjski ambasador kazał uwięzić i zesłać w głąb Rosji biskupów Sołtyka i Załuskiego i hetmana Rzewuskiego oraz jego syna. Zastraszeni posłowie ulegli Replinowi i zgodzili się na równouprawnienia innowierców. Ponadto uchwalono prawa kardynalne. Działania Repina i St Augusta wzbudziły sprzeciw szlachty, która zawiązała konfederację w miasteczku Bar. Do przywódców zgromadzenia należeli m.in. Józef Pułaski, Michał Kraiński, którzy ogłosili akt "W obronie wiary i wolności".Wkrótce konfederanci podjęli walkę przeciwko Rosji oraz władcy chcąc bronić kraju. Wojna trwała 4 lata. Klęskę konfederantów przypieczętował I rozbiór Polski.
III wojna północna 1700-21
Władca w 1700 przystąpił do wojny o Inflanty. Wkrótce król Szwecji Karol XII przeprowadził skuteczny kontratak a walki przeniosły się na teren RP. W trakcie kolejnych lat towarzyszący głód bitwy oraz choroby przyczyniły się do śmierci wielu ludzi. Wojna doprowdziła do podziału szlachty na 2 stronnictwa. Przeciwnicy Augusta II poparli króla Szwecji i zawiązali konfederację warszawską a zwolennicy sasa utworzyli konfederację sandomierską. Szewdzi domagali się detronizacji saskiego elektora dlatego w 1704 przeprowadzili elekcję i ogłosili nowym władcę Stanisława Leszczyńskiego. Po klęsce w bitwie z Rosjanami pod Połtawą w 1709 powrócił August na tron. Jego rządy sprawiły opór szlachty. Ugodę między królem a szlachtą zawarto w 1717 podczas Sejmu Niemego. Wojna północna zak. się 1721 podpisaniem pokou w Nysztat. Szwecja utraciła pozycję mocarstwa natomiast zwiększyło się znaczenie Rosji i Prus.
Przyczyny wojny o niepodległość USA
Kolonie angielskie w Ameryce Pół. stanowiły znakomity rynek zbytu dla towarów wytwarzanych w metropolii, były też miejscem wytwarzania tanich surowców. Dochodem dla Wlk Brytanii stały się też cła i opłaty nakładane na kolonistów przez parlament brytyjski. Kryzys finansowy wywołany wojną 7-lentą sprawił że rządy w Londynie obciążył kolonie nowymi podatkami. W 1765 wydano ustawę stęplową wprowadzającą opłatę różnego rodzaju deokumetów. Nałożenie nowego obciążenia wywołało protesty wśród mieszkańców kolonii. Przyczyną sprzeciwu było złamanie zasady wolności i samodzielności kolonii, gdyż dotąd amerykańscy osadnicy sami decydowali o podatkach. Ponadto uważali że parlamentowi brytyjsckiemu nie przysługują uprawniena do wydawania rozporządzeń dotyczących Ameryki. Natomiast Brytyjczycy twierdzili że prawa może stanowić tylko parlament i nie mogą być one przez nikogo kwestionowane. W ten sposób spór o opłatę stęplową zapoczątkował otwarty konflikt pomiędzy metropolią a koloniami. W kolejnych latach angielski rząd nakładał dalsze obciązenia a koloniści bojkotowali zarówno prawa jak i towary przywożone z metropolii. W 1773 parlament ang. przyznał Kompanii Wschodioindyjskiej monopol na handel herbatą z koloniami. TO wywołało kolejny protest kolonistów. W Bostonie doszło wówczas do wydarzenia które przeszło do historii jako "nostońskie picie herbaty". Grupa buntowników przepranych za Indian zajęła stojące w porcie statki z herbatą i wyrzuciła cały ładunek do morza. W tej sytuacji port ten został zamknięty. Zaieszono też władze samorządowe miasta. Działania te przyczyniły się tylko do zaostrzenia konfliktu.

Przyczyny rewolucji Francuskiej
wojna o niepodległość USA, kosztowny dwór, brak pieniędzy, pożyczki, podniesienie podatków, zwolnienie podatkowe arystokracji, oburzenie stanu 3, zwołanie stanu Generalnego.
Wielki terror
Po objęciu władzy przywódca jakobinów Maksymilian Robespiere zachęcał do bezwzględnej walki ze spekulantami, zdrajcami i wrogami. Powołał wówczas Trybunał Rewolucyjny, przed którym stawali przeciwnicy rewolucji, zwolennicy monarchii i wrogowie polityczni. Represje dotknęły najpierw żyrondystów a wkrótce objęły także niedawnych sojuszników jakobinów, a nawet współpracowników Robespierrea sprzeciwiających się jego polityce. Aby trafić pod gilotynę wystarczył zwykły donos lub podejrzenie. Taki los spotkał m.in. Dantona, który namawiał do zaniechania terroru. Oskarżono go o szpiegostwo na rzecz Anglików i skazano na śmierć. W ten sposób wyrokami sądów stracone zostały osoby które przyczyniły się do wybuchu rewolucji. Więzienia we Francji były przepełnione a oskarżonym nie przysługiwało prawo do obrony, więc mogli czekać tylko na wyrok. Trybunał miał dwie możliwości albo skazać na śmierć albo uniewinnić. W czasie terroru w latach 1793-4 stracono ponad 200 tys osób.
Stronnictwa w Polsce- sejm wielki
Stronnictwo patriotyczne to ugrupowanie reprezentowane przez Ignacego i Stanisława Potockich. Dążyło ono do usprawnienia władzy sejmu oraz rządu, a także przyznania praw politycznych mieszczanom. Działacze domagali się również uniezależnienia RP od Rosji i byli zwolennikami sojuszu z Prusami.
Stronnictwo hetmańskie kierowane przez hetmanów Franciszka Branickiego i Seweryna Rzewuskiego oraz wojewodę ruskiego St. Szczęsnego Potockiego od początku obrad sejmowych sprzeciwiało się wszelkim reformom.
Stronnictwo dworskie było związane z królem. Popierało reformy lecz poprawę sytuacji w kraju upatrywało w sojuszu z Rosją. Jednak gdy caryca Katarzyna II odrzuciła projekty wzmocnienia armii i reform ustrojowych zwolennicy króla zawarli porozumienie ze stronnictwem patriotycznym.
Reformy Sejmu Wielkiego
Ustawa o sejmikach- uchwalona 1791 ograniczała prawa polityczne gołoty. Magnaci utracili bowiem w ten sposób możliwości uzyskania przewagi na sejmikach za pomocą głosów finansowo uzależnionej od nich gołoty.
Powiększenie wojska i wprowadzenie podatków od szlachty i duchowieńatwa- powiększono armię o 100 tys. żołnierzy. Stałymi podatkami obciążono szlachtę i duchowieństwo na ten cel.
ustawa o miastach królewskich- mogła objąć miasta prywatne jeśli właściciele wyrażali na to zgodę. Miastom królewskim przyznano prawo wyboru 24 plenipotentów. Byli to przedstawiciele na sejm którzy reprezentowali interesy mieszczan kednak nie mieli prawa udziału w głosowaniu. Innymi reformami było także zlikwidowanie Rady Nieustającej, zawarcie porozumienia z Prusami, zniesienia podziału na zajęcia miejskie szlacheckie, nietykalnośc osobista, dostęp do niższych urzędów, możliwość otrzymania tytułu szlacheckiego dla mieszczan którzy posiadali nieruchomości w miastach.
Konstytucja 3 maja Treść konstytucji przygotowali w tajemnicy przed stronnictwem hetmańskim Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i król. Uchwalono ją 3 maja1791 podczag gdy większość posłów sprzeciwiaj,acych się reformom wyjechała do domów na święta. Konstytucja 3 maja była 1 tego typu dokumentem w Europie. Pełne uprawnienia polityczne zapewniała wyłącznie szlachcie posiadającej majątek. Mieszczanie otrzymali ograniczone prawa, a sytuacja chłopów nie zmieniła się. Konstytucja usprawniła także rządy zgodnie z koncepcją Monteskiusza- trójpodział władz na prawodawczą, wykonawczą i sądownlczą. Pierwszą z nich sprawował sejm. Została podzielona na 2 izny: poselską i senatorską pod przewodnictwem króla. W niej są podejmowana projekty większością głosów. Władza wykonawcza- król- wykonuje on najważniejsze prawa, sprawuje Strażą Praw. Władza sądownicza- wykonywana przez magistratury. Człowiek powinien czuć sprawiedliwość. Podczas Konstytucji złamno prawa kardynalne: unia z Litwą, przywileje szlacheckie, liberum veto, wolna elekcja.
Reformy I lat panowania St. Augusta sformułowano nowy regulamin, ograniczono liberum veto w sprawach ekonomicznych, zniesiono obowiązek przestrzegania przez posłów instrukcji wydawanych przez sejmiki, ustalono, że uchwały na sejmikach będą zapadać większością głosów, podskarbich i hetmanów pozbawiono prawa do podejmowania samowolnych decyzji , utworzono komisje skarbowe i wojskowe, szlachta posiadająca nieruchomości musiała płacić podatki, rozwój gospodarczy w dziedzinie górnictwa i funkcjonowania manufaktur, wzmocnił kraj.
Aboslutyzm oświecony- Rosja Austria i Prusy
Rosja- Piotr I: podział na gubernie i prowincje, dbanie o rozwój manufaktur i rzemiosła, szybki rozwój handlu, dzięki dostępowi do portów, powstanie szkoły nawigacji, Akademii Nauk, Ak. Morskiej, obowiązek nauczania dzieci szlacheckich, unowocześnienie armii, zwiększenie, wzmocnienie, nowe stroje, utworzenie SEnatu Rządzącego, podporządkowanie Kościoła Prawosławnego
Prusy- Fryderyk Wilchelm I: obowiązek szkolny dla mężczyzn, silne, sprawne wojsko, zmodernizował armię, potęga militarna, wzmocnienie administracji państwa
Prusy- Fryderyk II Wielki: ujednolicenie prawa, rozbudowanie manufaktur, budowa dróg, kanałów, podwojenie liczebności wojska, obowiązek szkolny dla mężczyzn, rozbudowana sieć szkół, zreformowanie administracji podatkowej Austra- Maria Teresa: ograniczenie praw szlachty i duchowieństwa, powołanie organu doradczego, nowe podatki, rozwój manufaktur i rzemiosła, ograniczony przywóz z zagranicy
Austra-Józef II: rządy absolutne, zniósł poddaństwo, rozbudował sieć szkół, wolność religijna, ograniczenie dyskryminacji Żydów, zlikwidowanie 30% klasztorów.
Cechy oświeconego absolutyzmu: rządy dla dobra poddanych, nastawienie państwa na rozwój militarny, rozbudowa manufaktur, dróg, kanałów, dążenie do centralizacji, likwidacja różnic między prowincami, dominacja nad religią, podniesienie poziomu kulturalnego, wykształcenia poddanych.
Konstytucja Stanów Zjednoczonych
Dzień ogłoszenia Deklaracji niepodległości USA 4 lipca 1776 uznaje się za początek istnienia państwa amerykańskiego. W jego skład wchodziła 13 kolonii- stanów. Tekst deklaracji niepodległości stworzyli: Jefferson, Franklin, Adams. W dokumencie tym zawarli idee które miały być podstawą funkcjonowania przyszłego państwa. Zapisano, że jedynie obywatele mogą powoływać rządy. Amerykanie uważali że skoro król łamał prawa swoich poddanych to mieli oni prawo do buntu. Wkrótce poszczególne stany ogłosiły odrębne konstytucje i powołały własne rządy. Jednak pomiędzy stanami zaczęły wybuchać wojy. Ponadto niepodległości zagrażała Wielka Brytania. Dlatego Amerykanie zdecydowali się na wzmocnienie władzy centralnej.
W tym celu 17.09.1787 uchwalono konstytucję USA. Na jej mocy określono podział władzy na ustawodawczą, wyk. i sądowniczą, a także ustalono prawa i obowiązki obywateli. Dzięki konstytucji nowe państwo stało się federacją stanów, które było połączone jednolitą i silną władzą centralną.