Dochodzenie roszczeń cywilnych przed sądem

Sądy właściwe do rozpoznawania spraw cywilnych
Sprawy cywilne, to znaczy sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, jak również z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego z mocy ustaw szczególnych, rozpoznawane są przez sądy powszechne, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej.
Zasadą jest, że wszystkie sprawy rozpoznają w pierwszej instancji sądy rejonowe. Sprawy o większym ciężarze gatunkowym oraz sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozpoznają jednak sądy okręgowe. Z reguły pozew należy wnieść do sądu pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. W niektórych sprawach można (lub trzeba) wnieść sprawy do sądu o innej właściwości miejscowej.

Co powinien zawierać pozew

W pozwie (piśmie wszczynającym postępowanie) należy:

oznaczyć sąd, do którego pozew jest kierowany (np. Sąd Rejonowy w ...),
wskazać z imienia i nazwiska (lub nazwy) strony postępowania - kto wnosi pozew i przeciwko komu, - ewentualnych przedstawicieli ustawowych lub pełnomocników stron oraz adresy, pod którymi należy doręczać pisma procesowe,
dokładnie określić żądanie (np. żądanie zasądzenia od pozwanego pieniędzy lub innych świadczeń, ustalenie prawa lub stosunku prawnego, zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli określonej treści itp.),
przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie,
w sprawach o prawa majątkowe - oznaczyć wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sporu jest oznaczona kwota pieniężna, którą należy wskazać.
Pozew powinien być podpisany przez powoda albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika i zawierać załączniki, w tym pełnomocnictwo, jeżeli było udzielone.
Strona zwolniona od kosztów sądowych, a działająca bez adwokata lub radcy prawnego, może ustnie zgłosić powództwo w sądzie właściwym lub w sądzie rejonowym swego miejsca zamieszkania, chociażby sąd ten nie był właściwy do rozpoznania sprawy. Wówczas sąd ten prześle niezwłocznie akta sprawy sądowi właściwemu.
Wraz z pozwem składa się tyle odpisów pozwu i załączników, ilu jest pozwanych w sprawie.
Od pozwu pobierana jest opłata sądowa (wpis). W razie wniesienia pozwu bezpośrednio przez obywatela bez pomocy adwokata sąd wzywa do uiszczenia wpisu, wskazując jego wysokość. Wpis należy uiścić w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem zwrotu pozwu. Od powoda sąd może też zażądać zaliczki na ew. wydatki (np. koszty biegłego). W niektórych sprawach powód jest zwolniony od kosztów sądowych, np. z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz o alimenty.

Jakie wnioski może jeszcze zawierać pozew ?


W pozwie może ponadto zamieścić wnioski o:

zwolnienie od kosztów sądowych i ewentualnie o ustanowienie pełnomocnika z urzędu,
zabezpieczenie powództwa na czas postępowania sądowego (np. poprzez zajęcie ruchomości albo zakaz zbywania nieruchomości, ustanowienie hipoteki przymusowej, wypłacanie tymczasowych świadczeń alimentacyjnych itp.),
nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,
przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda,
a) wezwanie na rozprawę wskazanych świadków,
b) dokonanie ekspertyzy przez biegłego lub oględzin,
c) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentów będących w jego posiadaniu,
d) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich oraz inne wnioski służące do przygotowania rozprawy

Wniosek w postępowaniu nieprocesowym

W niektórych sprawach (np. o stwierdzenie nabycia spadku, o dział spadku, stwierdzenie zasiedzenia, zniesienie współwłasności, ustanowienie drogi koniecznej itp.) postępowanie prowadzone jest w tzw. trybie nieprocesowym. Wszczęcie postępowania następuje wówczas na podstawie pisma osoby zainteresowanej, które nazywa się wnioskiem.
Wniosek powinien spełniać te same wymagania, które odnoszą się do pozwu, z tą tylko zmianą, że zamiast powoda należy wymienić wnioskodawcę, a zamiast pozwanego - wszystkich pozostałych zainteresowanych w sprawie, którzy będą występowali w sprawie jako uczestnicy postępowania.

Co ma zrobić osoba, którą nie stać na koszty sądowe?

Obywatel, który nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny i złoży sądowi oświadczenie takiej treści, może domagać się zwolnienia go od kosztów sądowych przez sąd. Oświadczenie powinno obejmować dokładne dane o stanie rodzinnym, majątku i dochodach. Od sądu zależy uznanie, czy oświadczenie to jest wystarczające dla zwolnienia od kosztów sądowych. Osobie prawnej może być przyznane zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty.
Na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia służy zażalenie do sądu wyższej instancji.
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie (najlepiej wraz z pozwem) lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Strona, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie sądu właściwego do rozpoznania sprawy, może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów w sądzie rejonowym swojego miejsca zamieszkania. Sąd ten prześle wówczas wniosek sądowi właściwemu.

Co ma zrobić osoba, którą nie stać na koszty sądowe?

Obywatel, który nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny i złoży sądowi oświadczenie takiej treści, może domagać się zwolnienia go od kosztów sądowych przez sąd. Oświadczenie powinno obejmować dokładne dane o stanie rodzinnym, majątku i dochodach. Od sądu zależy uznanie, czy oświadczenie to jest wystarczające dla zwolnienia od kosztów sądowych. Osobie prawnej może być przyznane zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty.
Na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia służy zażalenie do sądu wyższej instancji.
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie (najlepiej wraz z pozwem) lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Strona, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie sądu właściwego do rozpoznania sprawy, może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów w sądzie rejonowym swojego miejsca zamieszkania. Sąd ten prześle wówczas wniosek sądowi właściwemu.

Adwokat z urzędu

Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub w części może zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny. Przywilej ten stosuje się również do osoby korzystającej z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych, która złoży oświadczenie wykazujące, że nie może bez uszczerbku dla utrzymania swojego i rodziny ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Na postanowienie o odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie służy zażalenie do sądu wyższej instancji.

Odwołanie się od wyroku

Od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja do sądu drugiej instancji w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia w terminie tygodniowym od ogłoszenia wyroku - w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Od wyroku sądu drugiej instancji przysługuje - choć nie we wszystkich sprawach - kasacja do Sądu Najwyższego w terminie miesiąca od doręczenia wyroku. Kasację może wnieść jedynie pełnomocnik będący adwokatem lub radcą prawnym. Rzecznik Praw Obywatelskich kasacji wnieść nie może, chyba że brał udział w postępowaniu sądowym przed sądem apelacyjnym. Termin do wniesienia kasacji dla Rzecznika jest taki sam jak dla strony.








Skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego


Co to jest NSA?
Naczelny Sąd Administracyjny jest sądem, który rozpatruje skargi na działania i bezczynność organów administracji publicznej. Prawną podstawę funkcjonowania NSA stanowi ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 z późn. zm.). Naczelny Sąd Administracyjny działa w Warszawie oraz w ośrodkach zamiejscowych.

Jakie akty można zaskarżyć do NSA?

Do NSA można zaskarżyć:

akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, w tym zwłaszcza decyzje administracyjne lub postanowienia administracyjne,
przepisy prawa miejscowego,
uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków w sprawach z zakresu administracji publicznej, choćby nie zawierały przepisów prawa miejscowego,
inne akty, jeżeli ustawa tak stanowi.

NSA nie jest właściwy m.in. w sprawach należących do właściwości innych sądów, dyscyplinarnych oraz dotyczących cudzoziemców, którzy przebywają nielegalnie na terytorium Polski.
Jeżeli organ nie załatwia sprawy w przewidzianym w ustawie terminie, obywatel może wnieść zażalenie do organu wyższej instancji, a gdy i ten organ wykazuje bezczynność - skargę do NSA.

Co trzeba zrobić przed wniesieniem skargi do NSA?

Skargę na decyzję administracyjną lub postanowienia administracyjne można wnieść dopiero po wyczerpaniu środków odwoławczych, które służyły skarżącemu w postępowaniu przed właściwym organem. Natomiast skarga w pozostałych przypadkach może być wniesiona dopiero po uprzednim zwróceniu się do właściwego organu z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa.

Terminy do wnoszenia skarg

Skargę wnosi się bezpośrednio do NSA w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, a w innych przypadkach - w terminie 30 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o podjęciu aktu lub innej czynności organu uzasadniającej wniesienie skargi.
W razie wniesienia skargi na przepis prawa miejscowego, termin do wniesienia skargi biegnie od dnia doręczenia skarżącemu odpowiedzi na jego wezwanie do usunięcia naruszenia. Jeśli odpowiedź nie została doręczona obywatelowi przed upływem dwumiesięcznego terminu, 30-dniowy termin do wniesienia skargi biegnie od dnia upływu dwumiesięcznego terminu.
Z ważnych powodów NSA może przywrócić termin do wniesienia skargi.

Co powinna zawierać skarga?

W skardze do NSA należy podać:

imię i nazwisko skarżącego oraz jego miejsce zamieszkania,

określenie decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, którego dotyczy skarga,

organ, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy,

na czym polega naruszenie prawa lub interesu prawnego,

Osoba wnosząca skargę powinna ją podpisać. W przypadku wniesienia skargi przez pełnomocnika powinien ją podpisać pełnomocnik załączając dokument pełnomocnictwa

Od skargi pobiera się opłatę (wpis), której wysokość w zależności od rodzaju sprawy określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 1995 r. w sprawie wysokości wpisu od skarg na decyzje administracyjne oraz inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej (Dz.U. Nr 117, poz. 563 ze zm.). NSA wzywa obywatela, który wniósł sam skargę do uiszczenia wpisu w terminie 7 dni.

Co ma zrobić osoba, którą nie stać na koszty sądowe?

Obywatel, który nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny i złoży oświadczenie takiej treści, może domagać się zwolnienia go od kosztów sądowych przez NSA. Oświadczenie powinno obejmować dokładne dane o stanie rodzinnym, majątku i dochodach. Od NSA zależy uznanie, czy oświadczenie to jest wystarczające dla zwolnienia od kosztów sądowych. Osobie prawnej może być przyznane zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty.

Adwokat z urzędu

Strona zwolniona przez NSA od kosztów sądowych w całości lub w części może zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego z urzędu. NSA uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.

Rewizje nadzwyczajne od orzeczeń NSA

Od orzeczenia NSA nie ma odwołania.
W wyjątkowych wypadkach, gdy orzeczenie NSA rażąco narusza prawo lub interes Rzeczypospolitej Polskiej, obywatel może wnieść podanie do Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego lub zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich o wniesienie rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego.
Termin do wniesienia rewizji nadzwyczajnej wynosi 6 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia stronie.


NSA w Warszawie i ośrodkach zamiejscowych

NSA w Warszawie jest właściwy w sprawach z zakresu działania centralnych i naczelnych organów administracji publicznej. Jest również właściwy w sprawach z zakresu działania terenowych organów administracji publicznej z obszarów województw mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego.
Ośrodki zamiejscowe NSA są właściwe w sprawach z zakresu działania organów administracji publicznej mających siedzibę na terenie województwa objętego właściwością danego ośrodka zamiejscowego, a ponadto:

a) w sprawach z zakresu działania Prezesa Głównego Urzędu Ceł w postępowaniu odwoławczym w sprawach załatwianych w pierwszej instancji przez organy celne mające siedzibę na terenie województwa objętego właściwością danego ośrodka zamiejscowego i

b) Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w sprawach osób zamieszkałych na terenie województwa objętego właściwością danego ośrodka zamiejscowego.

NSA w Warszawie: 00-013 Warszawa, ul. Jasna 6
Ośrodek Zamiejscowy NSA w Białymstoku - dla obszaru województwa podlaskiego - 15-950 Białystok, ul. Sienkiewicza 69
Ośrodek Zamiejscowy NSA w Gdańsku - dla obszaru województw: kujawsko-pomorskiego i pomorskiego - 80-219 Gdańsk-Wrzeszcz, Al. Zwycięstwa 21
Ośrodek Zamiejscowy NSA w Katowicach z siedzibą w Gliwicach - dla obszaru województwa śląskiego - 44-100 Gliwice, ul. Konstytucji 2
Ośrodek Zamiejscowy NSA w Krakowie - dla obszaru województw: małopolskiego i świętokrzyskiego - 30-965 Kraków, ul. Przy Rondzie 7
Ośrodek Zamiejscowy NSA w Lublinie - dla obszaru województwa lubelskiego - 20-027 Lublin, ul. Karłowicza 4
Ośrodek Zamiejscowy NSA w Łodzi - dla obszaru województwa łódzkiego - 90-434 Łódź, ul. Piotrkowska 135