Motyw buntu w literaturze. Omów na podstawie wybranych utworach sens i podłoże buntu
LITERATURA PODMIOTOWA
Biblia Tysiąclecia, wyd. 5, Poznań 2002, ISBN: 83-7014-419-5.
Sofokles, Antygona, Katowice 2004, ISBN 83-7389-238-9.
A. Mickiewicz, Dziady cz. III, Łódź 1998, ISBN 83-86928-86-7.
S. Żeromski, Ludzie bezdomni, Warszawa 2000, ISBN 83-7255-335-1.
LITERATURA PRZEDMIOTOWA
T. Miłkowski, J. Termer, Leksykon dzieł i tematów literatury polskiej, Warszawa 1998, ISBN 83-05-13385-0, s. 542-543.
J. Kudasiewicz, Biblia, historia, nauka. Rozważania i dyskusje biblijne, Kraków 1978, brak ISBN, s. 56-82.
T. Zieliński, Szkice antyczne, wybór A. Biernackiego, Kraków 1971, brak ISBN, s. 254-261, 469-512.
M. Cieśla-Korytowska, "Dziady" Adama Mickiewicza, Warszawa 1995, ISBN 83-02-05282-5, s. 61-78.
H. Markiewicz, Prus i Żeromski, Warszawa 1964,brak ISBN s. 267-292.
RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI
1. Określenie problemu:
- za każdym razem nowe pokolenia ludzi chcą wprowadzić nowe porządki w świecie
- bardzo często ludzie wstępują na drogę buntu, który skierowany jest przeciwko niesprawiedliwym porządkom na świecie
- bunt może być także zorganizowaną akcją protestacyjną, która ma na celu wywołanie rewolucji bądź przewrotu
- literatura bardzo często przedstawiała bohaterów buntujących się przeciwko światu
2. Kolejność prezentowanych treści:
Biblia Tysiąclecia:
- pierwszymi buntownikami w kulturze chrześcijańskiej jest Adam i Ewa
- pierwsi ludzie byli nieposłuszni Bogu, za co spotkała ich kara.
Antygona:
- Antygona jako buntowniczka przeciwko autokratycznemu władcy Kreonowi
- bunt spowodowany przekonaniem o wyższości praw boskich nad ludzkimi
- Antygonę za sprzeciw spotkała kara: zamurowanie w grocie.
Dziady cz. III:
- przeciwko tyrańskiemu carowi występują młodzi polscy spiskowcy
- Konrad jako romantyczny Prometeusz
- Konrad buntuje się przeciwko Bogu, jako istocie, która zezwala na istnienie niesprawiedliwości
- bunt Konrada nie osiąga celu, przegrywa z Bogiem.
Ludzie bezdomni:
- bunt doktora Judyma, spowodowany brakiem opieki nad biednymi
- walka z kliką lekarzy
- buntownicza postawa osiąga apogeum podczas kłótni z Węglichowskim i Krzywosądem
3. Wnioski:
- bunt bardzo często pojawiał się w literaturze pięknej, szczególnie w okresie romantyzmu
- najczęściej za swój sprzeciw, bohaterowie ponosili różnorodne konsekwencje.
Witam serdecznie Szanowną Komisję.
Temat, jaki chciałabym dzisiaj ukazać to: Motyw buntu w literaturze. Omów na podstawie wybranych utworach sens i podłoże buntu. Za każdym razem nowe młode pokolenia ludzi chcą zaaplikować nowe porządki w świecie. Często się zdarza, że ludzie wchodzą na ścieżkę buntu, który jest ukierunkowany w stronę jednoznaczna przeciw całemu otaczającego go świata. Bunt może mieć formę zorganizowaną, ludzie poprzez zrzeszenie liczniejszej liczby osób pragnie zademonstrować swoje przekonania, ideologie. Nie tylko polska literatura zajmowała stanowisko wobec buntu, często bardzo ukazywała go na kartach literatury.
Pierwszym utworem, który chciałbym przedstawić będzie Biblia. Rewolucjonistami byli pierwszoplanowi ludzie, czyli Adam i Ewa. Byli oni, bowiem niezdyscyplinowani wobec Bogu, za co spotkała ich kara. Zostają oni według Biblii wygnani z upragnionego i idealistycznego raju. Bóg ukazany jest, jako wszechmocny Stwórca, dając ludziom dobrą wole zaufał im. Jednak Ewa postanawia się pod presja sprytnego i podchwytliwego węza, zbuntować się i spróbować owocu z zakazanego drzewa. I oto właśnie ta klęska spowodowała liczne konsekwencje w naszej ludzkości. Wtedy też to sam człowiek, poprzez swoje pragnienie buntu, uruchomił rozkręcającą się spiralę przemocy i grzechu. Po wygnaniu Adam i Ewy z Raju, nastąpiły kolejne tragiczne wydarzenia, jak chociażby zbrodnia Kaina, potop jako kara za grzechy całej ludzkości i Sodoma.
Dalszym moim rozważaniom chciałabym podjąć, bunt także wobec Boga opisany w dramacie Sofoklesa pod tytułem „ Antygona”. Mamy w fabule ukazany bunt tytułowej bohaterki wobec rozporządzeń władcy, to typowy konflikt pochodzący zz konfliktu przekonań, racji. Cały konflikt opiera się na zbuntowaniu się Antygony wobec zakazu grzebania zwłok swojego brata. Ona według swoich przekonań pragnie oddać ostatnią, posługę bratu i godnie pozwolić odejść mu z ziemi. Była utwierdzona, w tym, ze nikt nie może jej tego zabronić, gdyż to właśnie jest prawo boskie. Kłoci się to natomiast z prawem wyznaczonym przez Kreona, Władce Teb. Bohaterka Sofoklesa przeciwstawiła się odważnie rządzącemu Kreonowi i zdaje się, że nie bała się kary. Jak wiemy, bowiem każdy buntownik zadaje sobie pytanie, czy postępuje dobrze. I tu zauważamy opis i refleksje psychologiczne Sofoklesa. Była zdecydowanie buntowniczką, bo o jej sytuacji przesądził los, była tragiczna. Nie miała też wyboru, ponieważ każda opcja byłaby buntem przeciwko bogom lub ludziom. Nie grzebiąc brata, skazywała się na wyrzuty sumienia i gniew bogów, łamiąc prawo państwowe, skazała się na śmierć. Kończąc opis owej lektury, tragizm Antygony polegał na tym, że chcąc podążać według praw bogów, była zmuszonym zbuntować się przeciwko władzy człowieczej.
Okres epoki Romantyzmu, był czasem, kiedy buntownicy poczuli wolność i bardziej zostali ukazywani na kartach lektur. Epoka ta tak bardzo obfitowała w buntowników, iż można stwierdzić, że można ich spotkać, co w drugiej lekturze. Stylizacja mitologicznego buntownika była ukazana przez Adama Mickiewicza w II cz. Dziadów. Na przykładzie zachowań Konrada, autor uwydatnia nam omawiany przez mnie motyw. Prześladowany przez asystę cara, próbuje rozwikłać tajemnicę cierpienie narodu. Ma on świadomość własnego pokładu inteligencji i fenomenu, jednocześnie właśnie przez to oskarża Boga o niesprawiedliwość i niezawinione cierpienie jego kraju. Zarzucił Bogu neutralność wobec okolicznościach, w jakich jest ojczyzna i stworzenie ułomnego świata, w którym bije rekordy zło. Konrad doznał męki całego narodu i uosabiał się z gehenną ojczyzny. Poeta rzucił wyzwanie Stwórcy w imieniu wielu cierpiących ludzi. Nowy świat, który chciał stworzyć Konrad, miałby służyć nie tylko umęczonej ojczyźnie, lecz także całej ludzkości. Człowiek, w tym dramacie Konrad, chciał być mądrzejszy od Boga i stworzyć coś lepszego niż on. Aż trudno nie spostrzec nawiązań do biblijnego Raju i postępowania Adama i Ewy. Główny bohater w swoim buncie dobrnął do szczytu, kiedy powiedział:
Kłamca, kto Ciebie nazywał miłością,
Ty jesteś tylko mądrością.
Było to oczywiste bluźnierstwo. Świętokradztwo to zostało wypowiedziane w apogeum żalu, bólu i bezsilności, spowodowanych określonymi warunkami historycznymi.. Ostatecznie jednak przegrał. Mickiewicz poprzez tą odsłonę zdawał się mówić, że bunt jednostki był bezowocny, ponieważ nie tędy wiodła droga do oswobodzenia narodu.
Ostatnia postacią buntownika, o którym chcę wspomnieć, jest doktor Judym z fabuły powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni. Tu mamy do czynienia z obrazem skrajnych postępowań i dążeniem do osiągnięcia swych ideologii i przekonań. Celi, jaki sobie w życiu ustanowił to walka o swoje wykształcenie i ucieczka od nędzy w jakij przyszło mu się wychowywać. Jako młody lekarz próbuje zbyt wyidealizowanie zmienić otaczający go świat i wszechobecna nędzę. Tutaj też zrodził się jego bunt, ponieważ zastany świat nie chciał tak łatwo się zmieniać. Bunt narastał wraz z jego działaniami, które nie odnosiły skutku. Cały czas spotykały go niepowodzenia, ponadto czuł się samotny i nierozumiany przez otaczających go ludzi. Po porażkach, jakie poniósł w Warszawie i w Cisach, postanowił leczyć najuboższych i poświęcić im całe swoje życie, wbrew postawom otaczających go ludzi, kosztem swojego miłosnego życia. Śmiało można stwierdzić, iż taka buntownicza postawa, będąca przyczyną jego nieszczęść, jednocześnie wzbudza podziw.
Podsumowując motyw buntu bardzo często jawiła się w literaturze pięknej, szczególnie jak wcześniej zaznaczyłam w okresie romantyzmu. Właściwie to można powiedzieć, że mamy do czynienia w literaturze z jakimś kanonem bohatera – buntownika. Tacy ludzie najczęściej występujący przeciwko zastanej rzeczywistości ponoszą różne konsekwencje, od ludzkiej zawiści po śmierć. Człowiek od zawsze był buntownikiem takim pozostał, co przejawia się, jako motyw literacki w omówionych dziełach. Choć wielu buntowników nie osiągnie swoich celów, nie uda się im postawić na swoim za jakiś czas znajdzie się ktoś inny, kto zrealizuje plany poprzedników. Albert Camus stwierdził, że: "Aby istnieć, człowiek musi się buntować" i jest to właśnie jedna z największych prawd kierująca człowiekiem.
