Wyjaśnienie tytułu "Lalka" na podstawie fragmentu powieści - monolog Wokulskiego po zajściu w pociągu.

Główny bohater powieści Stefana Żeromskiego „Lalka” to Stanisław Wokulski. Jest on czterdziestopięcioletnim mężczyzną, pochodzącym ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Dzięki małżeństwu zyskał niezależność finansową. Jednak jego żona zmarła. Był on patriotą, walczył za kraj. Jego poglądy na temat miłości i kobiet są typowo romantyczne. Kiedy jednak konfrontuje on je z rzeczywistością, przeżywa głębokie załamanie emocjonalne. Jest to dla niego ogromnym ciosem.
Przytoczony fragment powieści przedstawia wewnętrzny monolog Wokulskiego. Mężczyzna przekonał się o tym, jaka naprawdę jest Łęcka i teraz targają nim silne emocje. Stało się to podczas podróży pociągiem, kiedy to główny bohater był świadkiem flirtu ukochanej kobiety ze Starskim. Wokulski bardzo krytycznie ocenia siebie i swoje zachowanie. Mówi, że jest „sentymentalny i nudny”. Zdaje sobie sprawę z tego, że nie zdoła sprostać wymaganiom Łęckiej. Nie jest mężczyzną dla niej. Jest człowiekiem wykształconym, ale wywodzi się z innej warstwy społecznej niż ona. Wokulski przyznaje się sam przed sobą, że spodziewał się takiego biegu spraw. Nie było to dla niego aż tak wielką niespodzianką. Jego wypowiedź jest chaotyczna, pełna wykrzyknień, pytań i wielokropków. Mówi w sposób bardzo nerwowy i ekspresyjny. Mężczyzna twierdzi, że Izabela ceni sobie przede wszystkim wartości materialne. Dla niego ważne są natomiast głównie uczucia. To nimi kieruje się zazwyczaj w swoim życiu. Wokulski uważa, że Łęcka nie jest zdolna do prawdziwej miłości. Jej uczucia są fałszywe, nieszczere. Mężczyzna ironicznie wypowiada się o kobietach. Ocenia je wszystkie bardzo negatywnie z powodu postawy Izabeli. Uważa ją za obłudną, bezwstydną kokietkę, która myśli jedynie „kokietkę”, która myśli jedynie o swojej zewnętrzności, lubi być adorowana i jest materialistką. Jej zdaniem jej głównym zajęciem jest „przyozdabianie salonów”, dzięki czemu zapewnia ona sobie przychylność płci przeciwnej i byt materialny. Określa ją mianem „pasożyta”, dla którego każdy kolejny mężczyzna, ulegający jej urokowi, to jedynie drobny epizod. Jeden z wielu w jej bogatym życiu towarzyskim. Porównuje ją do cesarzowej rzymskiej Messaliny, która była nimfomanką i dopuszczała się wielu ekscesów erotycznych. Słynęła ona z wielkiej urody, ale przez swoje naganne, niemoralne postępowanie doprowadziła do swojej egzekucji. Wokulski wierzył wcześniej, że jego wybranka jest inna, ale przekonał się boleśnie o swojej pomyłce. Za ukształtowanie swych poglądów na temat płci pięknej wini romantycznych poetów. Uważa, że nie tylko on przeżył tak głęboki, miłosny zawód przez czytanie utworów Mickiewicza, Krasińskiego, Słowackiego i innych twórców tej epoki. Wokulski stwierdza, że każda kobieta ma w sobie coś z prostytutki. Nie istnieje ideał. Izabela była nim w jego wyobrażeniach, ale nie w rzeczywistości. Kobiety są piękne jedynie powierzchownie. W środku zaś są pustymi materialistkami. Są niczym tytułowa „Lalka” – ładne, ale pozbawione uczuć i martwe wewnętrznie. Mężczyzna bardzo boleśnie przekonał się o tym, że właśnie taka jest Izabela. Z powodu miłosnego próbował nawet później popełnić samobójstwo, ale został uratowany.
Tytuł powieści Stefana Żeromskiego „Lalka” odzwierciedla charakter głównej postaci kobiecej w tym utworze, czyli Izabeli Łęckiej. Jednak Wokulski nie tylko o niej myśli w ten sposób. Niemal wszystkie stałe bywalczynie salonów są jego zdaniem puste w środku i nastawione jedynie na zysk materialny. W mężczyznach, którzy je adorują i darzą uczucie, widzą tylko szansę na poprawienie swojej sytuacji.