Choroby skóry.

1. Bliznowiec, keloid, łagodny nowotwór pochodzenia łącznotkankowego, zbliżony budową do twardego włókniaka. Bliznowce są różnej wielkości i kształtu (często smugowate), guzowate, twarde, gładkie i lśniące, barwy różowawej lub sinoczerwonej, zwykle niebolesne.
Rozróżnia się bliznowce samoistne i wtórne, powstałe z przerosłych blizn (po urazach, oparzeniach, przewlekłych procesach chorobowych, po operacyjnym przecięciu skóry).

2. Gruźlice skóry:

v Gruźlica skóry, jedna z postaci gruźlicy pozapłucnej, występuje u osób ze stosunkowo dobrą odpornością swoistą, ma przewlekły charakter. Gruźlica skóry może występować jako jedyna ale też może ona towarzyszyć gruźlicy płuc lub innych narządów wewnętrznych.

v Gruźlica toczniowa, toczeń gruźliczy, wilk, charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem z licznymi nawrotami. Najczęstsza postać gruźlicy skóry.
Występuje głównie w następstwie infekcji drogą kropelkową błony śluzowej nosa, skąd proces szerzy się na skórę twarzy. Lokalizuje się często na twarzy (nos, policzki, uszy) i szerzy się na obwód zajmując błony śluzowe jamy ustnej i nosa. Zmiany skórne złożone są z tzw. guzków toczniowych (miękkich, żółtobrunatnych).
Rozpoczyna się w dzieciństwie i pozostawia po sobie owrzodzenia, a następnie rozległe nierówne blizny, w obrębie których proces może ulec wznowieniu, a po latach - jako późne powikłanie - może rozwinąć się rak kolczystokomórkowy skóry.

v Gruźlica brodawkująca skóry, jedna z postaci gruźlicy skóry, będąca często następstwem zakażenia prątkiem typu bydlęcego (np. u rolników na stopach), zdarzają się też przypadki zakażenia w czasie wykonywania sekcji (tzw. guzek anatomów na palcach).
Brodawkowaty, rogowaciejący wykwit, szerzący się obwodowo (początkowo może przypominać pospolitą brodawkę, od której różni się tylko naciekiem zapalnym u podstawy). Długotrwałe i nasilone zmiany mogą doprowadzić do rozległych zniekształceń. W sąsiedztwie może występować stan zapalny naczyń i węzłów limfatycznych.

v Gruźlica guzkowo-zgorzelinowa skóry, jedna z postaci gruźlicy skóry, cechująca się hiperergią (nadmiernie silną reakcją na tuberkulinę). Liczne, rozsiane na skórze wykwity guzkowe (ulegające martwicy z wytworzeniem owrzodzeń), przy czym predysponowanym umiejscowieniem są wyprostne powierzchnie kończyn.
Gruźlica liszajowata skóry
Gruźlica liszajowata skóry, jedna z postaci gruźlicy skóry, będąca następstwem działania toksyn, pochodzących z rozpadłych prątków w ogniskach gruźliczych w narządach wewnętrznych, występuje u osób w dobrym stanie ogólnym, czasem po próbie tuberkulinowej lub w toku leczenia przeciwgruźliczego. Uogólniony, symetryczny wysiew drobnych grudek, barwy różowej, skupiających się lecz nie zlewających ze sobą. Nie daje dolegliwości subiektywnych. Nie pozostawia blizn.

v Gruźlica prosówkowa skóry, jedna z postaci gruźlicy skóry. Występuje: w wyniku uogólnionego, krwiopochodnego wysiewu prątków gruźlicy do skóry. Ciężki stan ogólny, temperatura, wielopostaciowe wykwity skórne (grudki, guzki, ulegające rozpadowi, zmiany krwotoczne) rozsiane na powierzchni całej skóry. Rokowanie poważne.

v Gruźlica rozpływna skóry, może wychodzić z samej skóry (rzadko) lub z tkanek głębszych (częściej). Najczęstsze umiejscowienie: okolice podżuchwowe i boczne powierzchnie szyi, u dzieci czasem także nieco powyżej kąta ust. Rzadziej w okolicy pachowej czy pachwinowej, czasem mostkowej lub na pośladkach.
Początkowo tworzy się w tkance podskórnej guzowaty naciek, który po pewnym czasie ulega rozmiękaniu, przebiciu, wytwarza się jedna lub kilka przetok, z których wydobywa się skąpa wydzielina ropna. Zejściem sprawy chorobowej są pozaciągane często mostkowe blizny. Przebieg bardzo przewlekły.

v Gruźlica wrzodziejąca skóry, nazwą tą określa się 3 postacie kliniczne gruźlicy skóry, w których głównym i pierwotnym objawem jest owrzodzenie:
1) gruźlica wrzodziejąca pierwotna, tzw. skórny zespół pierwotny, występujący u niemowląt i małych dzieci, które pierwszy raz zetknęły się z gruźlicą - w miejscu wniknięcia zarazka wytwarza się owrzodzenie, po pewnym czasie ulegają powiększeniu okoliczne węzły chłonne.
2) gruźlica wrzodziejąca z nadkażenia występuje u osób o wysokiej odporności, które uległy superinfekcji - owrzodzenie na twardym podłożu naciekowym z powiększeniem okolicznych węzłów chłonnych, przypominać może kiłową zmianę pierwotną.
3) gruźlica wrzodziejąca z samonadkażenia występuje u osób z ciężką rozpadową gruźlicą narządów wewnętrznych. Zakażenie następuje przez wydobywającą się przez otwory naturalną wydzielinę obfitującą w prątki gruźlicy, stąd najczęstsze umiejscowienie owrzodzeń w tej postaci to błona śluzowa jamy ustnej, wargi, ujście cewki moczowej i skóra w otoczeniu odbytu.

3. Kaszak, torbiel zastoinowa gruczołu łojowego i mieszka włosowego tworząca kulisty guz w skórze.
Objawy kliniczne: pojedyncze lub mnogie guzki o średnicy od pół do kilku cm, dość twarde, pokryte skórą nie zmienioną zapalnie lub lekko zaczerwienioną (w przypadku zropienia kaszaka).
Występuje najczęściej na głowie, czasami ulega zropieniu. Leczenie: chirurgiczne usunięcie guzka wraz z jego torebką.

4. Liszaj :

v Liszaj czerwony, choroba skóry o nieznanej etiologii. Objawiająca się licznymi drobnymi, czerwonosinawymi lub czerwonobrunatnymi, lśniącymi grudkami, zlewającymi się często w większe wykwity. Zmiany skórne są zwykle symetryczne, szczególnie typowe umiejscowienie na przedramionach po stronie zginaczy.
Charakterystyczny jest także drzewkowaty lub obrączkowaty układ grudek liszaja czerwonego na błonach śluzowych, zwłaszcza na wewnętrznej powierzchni policzków. Wykwity śluzówkowe mają barwę białawą, lekko opalizują. Zmianom skórnym towarzyszy świąd, nieraz o znacznym nasileniu.

v Liszajec zakaźny, początkowo paciorkowcowe, później zwykle paciorkowcowo-gronkowcowe (gronkowce), powierzchowne zakażenie skóry. Krótkotrwałe pęcherze wypełnione ropą, a następnie "miodowe" strupy. Najczęstsze umiejscowienie - twarz. Częsty u dzieci. Bardzo zakaźny. Leczenie: 1-2% maści antybiotykowe, rivanol.

5. Łupież:

v Łupież pstry, powierzchowna, naskórkowa infekcja grzybicza, wywołana przez grzyb Malassezia furfur (należący do gatunku Pityrosporum).
Objawy kliniczne: różowobrunatnawe, lekko łuszczące się wykwity plamiste, umiejscowione najczęściej na skórze górnej połowy klatki piersiowej. Po opaleniu skóry pozostaje w miejscu wykwitu biaława plama. Rozpoznanie opiera się na wykazaniu zarazka w łuskach skórnych.

v Łupież rumieniowy, bardzo powierzchowna (naskórkowa) infekcja skóry, wywołana przez Corynebacterium minutissimum. Chorują głównie mężczyźni. Objawy kliniczne: brunatnoczerwonawe, lekko łuszczące się ogniska na wewnętrznej powierzchni ud i na worku mosznowym.
6. Łuszczyca, jedna z najczęstszych chorób skóry. Etiologia niejasna, patogeneza przypuszczalnie immunologiczna (autoalergia). Skłonność do łuszczycy jest uwarunkowana genetycznie.
Objawy kliniczne: ostro odgraniczone od skóry zdrowej grudki, barwy żywoczerwonej, pokryte białawymi łuskami. Grudki te mogą łączyć się w większe wykwity, o bardzo różnej wielkości i kształcie. Czasem mogą one zajmować nawet całą powierzchnię skóry. Typowe umiejscowienie: wyprostne powierzchnie kończyn, skóra głowy owłosionej, częste zmiany paznokciowe.
Ciężkim postaciom łuszczycy mogą towarzyszyć zmiany stawowe, przypominające gościec zniekształcający. Łuszczyca krostkowa i erytrodermia łuszczycowa stanowią najcięższe odmiany kliniczne.
Leczenie typowych odmian łuszczycy polega na złuszczeniu wykwitów (1-2% maść salicylowa, codzienna kąpiel z usuwaniem łusek miękką szczoteczką), a następnie stosowaniu past redukujących (pasty dziegciowe 3-5-10%, pasty z cygnoliną 1‰, 1/4%, 1/2%, 1% i 2% itp.).
Niektóre postacie łuszczycy reagują korzystnie na naświetlanie UV (promienie nadfioletowe) lub metodą PUVA (fotochemoterapia). Zobacz też metoda fotochemoterapii. W ciężkich odmianach łuszczycy wskazane jest niekiedy leczenie Tigasonem lub lekami immunosupresyjnymi (np. metotreksatem).

7. Naczyniak, nowotwór niezłośliwy, często wrodzony, wywodzący się z tkanki naczyniotwórczej. Występuje w skórze lub tkance podskórnej, rzadziej w innych narządach.
Wyróżniamy: naczyniaki krwionośne i naczyniaki chłonne (układ limfatyczny). Naczyniaki mają postać ostro odgraniczonych wypukłych plam barwy sinoczerwonej lub drobnych guzków i pęcherzyków.
Leczenie: radykalne wycięcie tam, gdzie jest to możliwe, zamrażanie bezwodnikiem kwasu węglowego, elektrokoagulacja, współcześnie promieniami lasera.
8. Pokrzywka, choroba alergiczna skóry (alergia), cechująca się wysiewem (o różnym nasileniu) bąbli pokrzywkowych, którym towarzyszy silny świąd. Główną rolę odgrywa tu histamina.

9. Róża, ostra choroba zakaźna skóry i tkanki podskórnej wywołana przez paciorkowce, należąca do grupy piodermii. Zakażenie następuje w miejscu uszkodzenia skóry: skaleczenia, rany lub nadżerki. Objawy kliniczne: organiczne zapalenie skóry, wysoka gorączka z dreszczami, ogólne złe samopoczucie.
10. Rumień:

v Rumień, zaczerwienienie skóry związane z procesami zapalnymi lub rozszerzeniem naczyń skórnych spowodowanych czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi, zakaźnymi lub alergicznymi.

v Rumień guzowaty, niejednolity etiologicznie zespół chorobowy występujący w pewnych stanach infekcyjnych: paciorkowcowych, wirusowych, gruźlicy oraz w stanach nadwrażliwości na różne substancje. Objawy kliniczne rumienia guzowatego: podwyższona temperatura ciała, bóle stawów i mięśni, bolesne guzy głównie na podudziach. Rumieniowi guzowatemu może towarzyszyć sarkoidoza (tzw. zespół Lfgrena).

11. Rybia łuska, genetycznie uwarunkowana choroba skóry polegająca na nadmiernym jej rogowaceniu (keratynizacji). W zależności od objawów klinicznych rozróżnia się kilka odmian rybiej łuski, np.: cienkie, otrębiaste lub lśniące łuseczki, grube płytki rogowe, upodabniające skórę do skóry węża, czasami jakby rogowy pancerz, który utworzony w życiu płodowym może doprowadzić do ciężkich uszkodzeń i zniekształceń, a nawet do śmierci dziecka.

12. Świerzbiączka, zapalenie atopowe skóry, zbiorcze określenie alergicznych zmian skórnych typu alergii natychmiastowej, o cechach klinicznych wyprysku grudkowo-wysiękowego z nasiloną lichenizacją i intensywnym świądem.
Najczęstsze umiejscowienie zmian: twarz, kark, zgięcia łokciowe i podkolanowe. Czasem zmianom skórnym towarzyszy powiększenie węzłów limfatycznych.
Zmiany te występują u ok. 10% populacji okazującej cechy tzw. atopii (rodzinnego obciążenia chorobami alergicznymi). Leczenie środkami natłuszczającymi i przeciwświądowymi, w stanach ostrych - kortykosterydami (hormony kory nadnerczy).


13. Wyprysk, egzema, eczema, najczęstsza alergiczna choroba skóry. W jej patogenezie odgrywa dużą rolę tzw. alergia późna (komórkowa).Występuje w postaci ostrej, podostrej lub przewlekłej. Powstają zmiany skórne: zaczerwienienie i obrzęk skóry, grudki wysiękowe, pęcherzyki, sączące nadżerki, które łączą się z silnym świądem. Wyprysk jest wynikiem czynników zewnętrznych bądź wewnętrznych
14. Oparzenie, uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury (oparzenie termiczne np. słoneczne), żrących środków chemicznych (oparzenie chemiczne), promieniowania jonizującego (np. oparzenie rentgenowskie).
Zależnie od głębokości zmian miejscowych rozróżnia się trzy stopnie oparzenia:
I - zaczerwienienie, obrzęk i bolesność skóry.
II - na skórze powstają pęcherze wypełnione osoczem.
III - występuje martwica skóry i tkanek głębszych.
Skrajną postacią oparzenia jest zwęglenie tkanek. Oparzenie, zwłaszcza termiczne, sprowadza zmiany ogólnoustrojowe w postaci wstrząsu wywołanego bólem, utratą osocza, krwi i zatruciem ustroju wchłanianymi produktami rozpadu białka tkankowego.
Natężenie tzw. choroby oparzeniowej jest wprost proporcjonalne do powierzchni oparzonej. Oparzenie ponad 20% powierzchni ciała sprowadza wstrząs, a oparzenie ponad 70% jest przeważnie śmiertelne.
Leczenie: leki przeciwbólowe, uciskowy opatrunek jałowy z użyciem tiulu nawazelinowanego lub tiulu z 2% maścią silikonową (niektóre okolice ciała, jak twarz, krocze, pozostawia się bez opatrunku), walczenie ze wstrząsem: przetaczanie osocza, elektrolitów, podawanie dużej ilości płynów do picia, zapobieganie zakażeniu: antybiotyki, surowica przeciwtężcowa (tężec, surowice odpornościowe) lub anatoksyna, w razie konieczności transfuzja krwi
W oparzeniu II i III przeszczepia się (operacja plastyczna) wcześnie zdrowe płaty skórno-naskórkowe, ostatnio również tzw. sztuczną skórę.
15. Odmrożenie, uszkodzenie tkanek wywołane działaniem niskiej temperatury. Zależnie od natężenia zmian miejscowych wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia:
1 - rumień, obrzęk, swędzenie i pieczenie skóry,
2 - martwica części naskórka, wytworzenie się pęcherzy jak przy oparzeniu,
3 - martwica całej skóry, a często i głębiej położonych tkanek miękkich,
4 - martwica części miękkich i kości.
Gojenie się odmrożeń przebiega dużo wolniej niż w oparzeniu. Odmrożeniu ulegają zwykle obwodowe części ciała: palce u rąk i nóg, nos i uszy. Pierwsza pomoc przy odmrożeniach - stopniowe ogrzewanie.