Naturalistyczny obraz klęski powstania styczniowego w "Rozdzióbią nas kruki, wrony...".

Stefan Żeromski w opowiadaniu "Rozdzióbią nas kruki, wrony..." ukazuje haniebną śmierć powstańca Andrzeja "Winrycha" Boryckiego z rąk Moskali. Bohater jest symbolem narodu, który broni się. Stado wron obsiada zwłoki, a jedna z nich przebija dziobem czaszkę i dostaje się do mózgu. Narrator nazywa mózg Winrycha "ostatnią fortecą polskiego powstania". Ptaki stanowią symbol zaborców. Pojawia się chłop, który ściąga z trupa odzienie i zdejmuje skórę z zastrzelonego konia. Następnie grzebie zwłoki powstańca i konia w jednym dole. Chłop dziękuje Bogu za łup - nędzarz nie ma świadomości patriotycznej, jest obojętny na to, co niezwiązane z bytem materialnym. Motywacją jego działania jest chęć przetrwania biedy - kieruje się instynktem samozachowawczym. Pisarz uważa szlachtę winną nędzy, ciemnoty i degeneracji chłopstwa. Krytykuje tych, którzy dążyli do ugody z carem - ugrupowanie Stańczyków - nazywa ich "metafizykami reakcji i prorokami ciemnoty". Poprzez motto utworu, słowa "Irydionu" Zygmunta Krasińskiego, Żeromski wyraża konieczność przygotowania niższych klas do pełnoprawnego uczestnictwa w społeczeństwie, które kiedyś odzyska niepodległość. Opowiadanie utrzymuje się w konwencji naturalistycznej. Język jest zindywidualizowany na styl inteligenta końca XIX w. i cechuje go ekspresja. Pisarz zestawia wydarzenia z obraz natury, deszczowym porankiem jesiennym.