H. Sienkiewicz - "Krzyżacy" - Krótkie podsumowanie powieści.

Bezpośrednim powodem napisania powieści była fala germanizacji i antypolskiej polityki w zaborze pruskim. Powieścią „Krzyżacy” Sienkiewicz chciał zaprotestować przeciwko wynaradawianiu Polaków. Napisał więc utwór ku pokrzepieniu serc Polaków.

Powieść historyczna, gdyż:
• opowiada o wydarzeniach historycznych
• opiera się na źródłach historycznych (np. mal J. Matejki)
• historia wzbogacona jest o fikcję literacką
• powieść dotyczy czasów średniowiecza (XIV,XV); Sienkiewicz tworzył w 2 połowie XIX. Autor sięga w głąb dziejów
• ukazanie kolorytu epoki
• stylizacja języka (archaizmy, elementy gwarowe)
• przedstawia subiektywny (własny) osąd historii

Czas akcji: 1399 (śmierć Jadwigi) – 1410

Miejsce akcji: Tyniec, droga z Tyńca do Krakowa, Kraków, Bogdaniec(dwór), droga ze Śląska na Mazowsze, Ciechanów, Przasnysz, Spychów, Szczytno(zamek), Warszawa, droga na Północny Zachód, Litwa, obóz powstańców pod Kownem, Płock, Raciąż, Malbork, Moczydoły, Grunwald.

Bohaterowie fikcyjni: Zbyszko z Bogdańca, Maćko z Bogdańca, Jurand ze Spychowa, Danusia Jurandówna, Jagienka Zychówna, Zych, Hlawa, Sanderus, Fulko de Lorche, Zygfryd de Löve, Kuno Lichtenstein, brat Rotgier, Hugo von Danveld.

Bohaterowie historyczni: Władysław Jagiełło, Jadwiga, Witold – książę litewski, Konrad von Jungingen – wielki mistrz krzyżacki, Ulryk von Jungingen, Janusz – książę mazowiecki, księżna Anna Danuta, rycerze polscy: Zawisza Czarny, Powała z Taczewa, Zyndram z Maszkowic.

Wątki:
- główne: konflikt polsko-krzyżacki; miłosne perypetie Zbyszka; losy Juranda ze Spychowa
- poboczne: losy boh. fikcyjnych

Motyw: motyw drogi

Punkt kulminacyjny powieści: czas tuż przed śmiercią Danuśki, kiedy Jurand i inni boh. znajdują się w pobliżu siebie.

Zwyczaje:
• zwyczaj ocalenia życia
• zwyczaj rycerskich ćw
• zwyczaj pojedynkowania się
• obyczaj szanowania i nietykalności wrogich posłów
• polowanie na grubego zwierza

Główne cechy polskiej szlachty w powieści:
a) przywiązanie do ziemi i swego rodu (Maćko pragnął powrotu do swej ziemi, powiększenia jej; dążył do przywrócenia świetlności)
b) patriotyzm, wierność królowi, gotowość do obrony kraju (szlachta ryc jest podstawą sił i głównym obrońcą kraju; rycerze bez wahania porzucają swe dobra, by stawić się na wojnie. Rycerstwo wraz z królem czuwa nad biegiem spraw państwowych, nad realizacją uni pol-lit i polityką zewn. pastwa)
c) poczucie honoru, znajomość praw ryc, pożądanie sławy (ryc honor nakazuje służyć ojczyźnie, bogu, królowi i przynosił sławę, którą przekazywano potomkom; rody opierały się na sławie)
d) nienawiść wobec wrogów ojczyzny – Krzyżaków (nazwanie ich „wilczym plemieniem”, uważanie, że są pełni nienawiści, pragną wojny i grabią pol tereny)
e) znajomość rzemiosła rycerskiego, męstwo, brak strachu przed śmiercią (Zbyszko szedł dumnie na egzekucję, Maćko nie bał się śmierci; siłownia ryc – np. przetaczanie głazów, ręczne napinanie kuszy)
f) szczera wiara chrześcijańska (rycerze często modlili się z pokorą do Boga; modlitwa wyzwalała w nich wielką moc)

Polscy rycerze realizowali prawa rycerskiego kodeksu moralnego w życiu, działaniu i walce.

Jurand: Jest postacią tragiczną. To rycerz – mściciel własnej i polskiej krzywdy. Nieszczęsny mąż i ojciec, zmuszony do wyzbycia się czci rycerskiej i do dobrowolnego oddania się w ręce wrogów. Zstąpił na dno pokory i ludzkiego nieszczęścia, stamtąd na wyżyny świętości przez czyn łaski i miłosierdzia, puszczając wolno Krzyżaka.

Moc Zakonu była oparta na cudzej krzywdzie, cudzej ziemi i na strachu przed okrucieństwem Krzyżaków. Grabili oni ziemię siłą lub podstępem, deptali prawo, wyciskali ostatni grosz, wzbudzali nienawiść bliskich: napad na włości Juranda i zabójstwo jego żony, porywanie dzieci, okrucieństwo wobec słabszych, męczeństwo Juranda. Krzyżacy byli odważni, znali rzemiosło ryc, ale odznaczali się drapieżną agresywnością. Krzyżacy obłudnie deklarowali hasła: prawdy, wiary, sprawiedliwości; odznaczali się wspaniałą dyplomacją, która gwarantowała im przychylność władców Europy. Rycerze imali się oszczerstw dla realizacji własnej polityki. Burzono przeciwko Polsce, przeciw władzy królewskiej i rycerzom. Nienasycona chciwość na ziemie polskie to np. żądanie Rotgiera, aby oddać Zakonowi ziemie Juranda za rzekomo dostane od niego krzywdy.