DROGA KU PRAWU
Z potrzeby ułożenia, wdrożenia i przestrzegania praw człowieka zdawano sobie sprawę już w starożytności. Prawa człowieka jakie zna i uważa za jak najbardziej oczywiste większość ludzi końca XX wieku, przez setki lat były poza zasięgiem ludzi i pozostawały w marzeniach filozofów. Mimo napotykania licznych trudności, potrzeba posiadania przez ludzi zagwarantowanych praw rozwijała się i ewoluowała przez wieki. Zwieńczeniem tych pragnień i dążeń stała się uchwalona 10 XII 1948 roku DEKLARACJA POWSZECHNA PRAW CZŁOWIEKA, dokument przełomowy i wiekopomny, stał się niemal światową konstytucją.
Idea praw człowieka ewoluowała od czasów starożytnych. Ulegała ciągłym przemianom i modyfikacjom dostosowując się do pojawiających się koncepcji i ruchów społecznych. Władze państwowe dostrzegały potrzebę zmian lub uginały się pod naciskiem społeczeństwa i gwarantowały niektóre prawa w ustawodawstwie. Przykładami tego mogą być: Magna Charta Libertatum (1215 r.), Habeas Corpus Act (1679 r.), Bill of Rights (1689 r.). Jednak dopiero XVIII wiek przyniósł wzrost tępa i zasięgu reformowania praw człowieka. Samo pojęcie pojawiło się dopiero w tym okresie w piśmiennictwie ludzi oświecenia (Wolter), a zwłaszcza teorii J.J. Rousseau. Dzieła artystów i filozofów zaczęły wpływać na poglądy polityków i zwykłych ludzi. Postulaty te znalazły odbicie w wielu ważnych aktach prawnych. Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych z 1776 była pierwszym tak ważnym dokumentem w którym zawarto postulaty sankcjonujące prawa człowieka. Piętnaście lat później w Konstytucji 3 Maja również zaakcentowano potrzebę i słuszność zmiany dotychczasowej sytuacji ludzi. Jednak prawdziwym przełomem stał się 26.VIII 1789 rok kiedy uchwalono Deklaracje Praw Człowieka I Obywatela, przez Konstytuantę na wniosek La Fayette'a. To właśnie w tym dokumencie zawarto pierwszy raz zagwarantowanie tak szerokich praw człowieka i wolności osobistych. Dał on przykład w jakim kierunku winny zmierzać rządy innych państw tworząc konstytucje.
Dokumenty te regulowały jednak sprawy tylko w granicach danego państwa. Nadal brakowało jednolitego, zaakceptowanego przez społeczność międzynarodową aktu praw człowieka. Pierwsze działania w takim kierunku miały miejsce XIX wieku. Pierwsze takie akty dotyczyły zakazu handlu niewolnikami i praw humanitarnych podczas wojny. Następnie zajęto się problemem praw mniejszości religijnych i narodowych (traktat berliński z 1878 r.). Jednak te działania nie były dość skuteczne i nie uchroniły świata przed I wojną światową. Okropieństwa wojny i rażące łamanie podstawowych praw człowieka wstrząsnęły całym światem i oczywistą stała się potrzeba stworzenia ogólnoświatowego prawa i instytucji egzekwującej przestrzeganie go. Pierwszy z taką inicjatywą wystąpił prezydent USA Woodrow Wilson przedstawiając czternastopunktowy plan. Inicjatywa ta miała na celu zapobieżenie w przyszłości takiej tragedii. Na tej podstawie została utworzona Liga Narodów. Niestety jej twórcy nie ustrzegli się poważnych błędów przez co Liga Narodów nie spełniła pokładanych w niej nadzei. Największymi niedopatrzeniami był brak sił zbrojnych, mogących egzekwować zarządzone rezolucje oraz to ,iż nie objęła członkowstwem wszystkich państw, przez co nie była powszechna. Mimo tych wad, Liga Narodów była bardzo ważnym krokiem do utworzenia praw człowieka w dzisiejszym znaczeniu. Organizacja ta dała podwaliny do stworzenia naprawdę skutecznej organizacji jaką jest ONZ.
Niestety niedoskonała Liga Narodów nie zdołała zapobiec kolejnej wojnie. Kataklizm jaki ogarnął świat po 1939 roku był najstraszniejszym wydarzeniem od zarania dziejów. Nigdy przedtem ani później człowiek nie wyrządził drugiemu tak wielu strasznych rzeczy. W okresie trwania II wojny światowej złamano lub naruszono wszystkie możliwe prawa i wolności. Tak wielkie okrucieństwo tego konfliktu pchnęło aliantów do zorganizowania pierwszego w historii procesu, o tak wielkiej skali, zbrodniarzy wojennych. Na miejsce procesu wybrano dziwnym trafem ocalały Pałac Sprawiedliwości w Norymberdze i powołano 8 sierpnia 1945 roku. Najwięksi hitlerowscy zbrodniarze zostali oskarżeni o knucie spisku prowadzącego do popełnienia zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciw ludzkości, o łączne złamanie 36 międzynarodowych umów i gwarancji w 64 przypadkach. Podobne zarzuty zostały przedstawione japońskim władzom i wojskowym na trybunale wojskowym w Tokio. Mimo iż strony oskarżające również miały na sumieniu wiele zbrodni, często popełnionych ramię w ramię z oskarżonymi, to trybunały te na stałe zmieniły losy świata dając przykład na sposób karania zbrodniarzy. Podczas przesłuchań na światło dzienne wypłynęły straszne rzeczy będące wielkim szokiem dla społeczności światowej i ukazały bezwzględną potrzebę utworzenia karty praw człowieka i instytucji zapobiegającej ich łamaniu oraz egzekwowaniu ich przestrzegania. Potwierdziło się, iż taka instytucja może być skuteczna w walce o prawa człowieka i karaniu przestępców. Doprowadziło to do konferencji założycielskiej w San Francisco w 1945 roku i utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz do uchwalenia w Paryżu na trzeciej sesji obrad 10 XII 1948 roku najważniejszego aktu prawnego jakim jest DEKLARACJA POWSZECHNA PRAW CZŁOWIEKA.
Krótko o Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 r. Prace nad nią trwały ponad rok, a dzień 10 grudnia proklamowany został następnie przez Zgromadzenie Ogólne jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.
Deklaracja składa się ze wstępu mówiącego o motywach leżących u podstaw jej tworzenia i podkreślającego uznanie przyrodzonej godności, równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jako podstawy wolności, sprawiedliwości i pokoju oraz 30 artykułów.
Pierwsze trzy artykuły mają charakter ogólny i poświęcone są zasadom wysuniętym już przez rewolucje demokratyczne XVIII w.: Wolności, Równości, Braterstwu.
Kolejne artykuły (do 21) poświęcone są prawom obywatelskim i politycznym. Mowa jest o zakazie niewolnictwa, torturowania, karania lub traktowania w sposób nieludzki, okrutny lub poniżający. Prawa i wolności osobiste obejmują m.in. prawo do osobowości prawnej, jednakowej ochrony prawnej, ochrony sądowej, swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa, małżeństwa i założenia rodziny, posiadania własności, wolności myśli, sumienia, wyznania, opinii i swobody jej wyrażania.
W art. 22 - 27 mowa jest o prawach ekonomicznych, społecznych i kulturalnych: prawie do ubezpieczeń społecznych, pracy i swobodnego jej wyboru, odpowiednich i zadawalających warunków pracy oraz ochrony przed bezrobociem. Podkreślone zostały także obowiązki jednostki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój osobowości.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nie miała formalnie wiążącego charakteru, lecz jej doniosłość nie budzi wątpliwości. Stała się podstawą dla wielu rezolucji ONZ i innych aktów prawa międzynarodowego. Powołuje się na nią szereg ustaw zasadniczych, wiele konstytucji przenosi postanowienia Deklaracji bezpośrednio, nie powołując się na nią. Bez wątpienia Deklaracja wpłynęła bezpośrednio na praktykę ustawodawczą, administracyjną i sądową wielu państw na całym świecie.
Prawa człowieka - wiadomości encyklopedyczne
Prawa człowieka to zespół praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, język, wyznanie, przekonania polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne, majątek itp. Prawa człowieka są prawami o charakterze moralnym, zbiorem postulatów domagających się poszanowania wartości najcenniejszych dla człowieka, takich jak życie, godność, wolność, swobodny rozwój.
Wyrazem respektowania tak rozumianych praw są akty prawne w postaci konstytucji, ustaw, umów międzynarodowych i deklaracji organizacji międzynarodowych. Uznaje się je za wartości uniwersalne i równocześnie chroni się je, uznając za cenne dla człowieka i ludzkości. Kształtowały się od czasów oświecenia wraz z rozwojem nowoczesnych prądów myślowych.
Po raz pierwszy potwierdzono istnienie naturalnych praw jednostki w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 (Wielka Rewolucja Francuska). W XX w. przyjęto zasadę, że respektowanie bądź nierespektowanie praw jednostki nie jest wewnętrzną sprawą poszczególnych państw, ale także społeczności międzynarodowej.
Podstawę prawną dla ochrony praw człowieka stworzyły dwa dokumenty: Karta Narodów Zjednoczonych uchwalona w 1945 i Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w 1948 przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. W Deklaracji do podstawowych praw zaliczono: wolność, równość, prawo do pracy, ochrony prawnej, azylu, posiadania obywatelstwa, ochrony społecznej, do nauki, zakładania rodziny.
W 1966 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło dwa międzynarodowe pakty praw: Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych. Obydwa weszły w życie w 1976, kiedy to uzyskały wymaganą liczbę 35 ratyfikacji (obecnie ponad 100).
Obok nich ONZ uchwaliła ponad 60 konwencji szczegółowych przyjętych w ramach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i UNESCO. Istnieją też regionalne systemy ochrony praw człowieka, jak np. podpisana w 1950 w Rzymie przez członków Rady Europy Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, która weszła w życie w 1953.
W 1961 państwa członkowskie Rady Europy wprowadziły Europejską Kartę Socjalną. Instytucjami służącymi ochronie praw człowieka są: Komitet Praw Człowieka ONZ, Europejska Komisja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka i Komitet Ministrów Rady Europy.
Minęło 50 lat od uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, od uchwalenia dokumentu tak bardzo nam bliskiego. Dzień 10 grudnia, tj. Rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, obchodzi się na całym świecie jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka. Wiele się zmieniło od czasu uchwalenia dekleracji i wiele jeszcze musi się zmienić, aby można było powiedzieć, że deklaracja weszła w życie. Nie ulega wątpliwości, że dzień 10 grudnia 1948 r. jest dniem szczególnym, bo uchwalenie deklaracji świadczy o tym, że ludzie wreszcie dostrzegli swoje błędy, które popełniali przez wiele lat. Deklaracja otworzyła oczy wielu polityków, zmiany nie nastąpiły z dnia na dzień, ale nastąpiły przykładem są uchwalone nieco później dokumenty. To, że deklaracja została uchwalona 50 lat temu nie świadczy o jej przedawnieniu. Właśnie teraz, pod koniec XXw. nabiera ona szczególnego znaczenia, bo chyba każdy dostrzega jak bardzo zatracił się człowiek w swej pogoni za sławą i pieniądzem. Deklaracja nie jest tylko aktem prawnym, który leży gdzieś na półce przysypany stertą śmieci. Jest ona naszym "przykazaniem", które nosimy ciągle w swoim sercu, ukryte pod warstwą codzienności. Przykazanie to doskonale znamy, ale czasem o nim zapominamy.
"Dopóki kolor skóry człowieka będzie znaczył więcej
niż znaczy kolor jego oczu - będę mówił o wojnie
Dopóki podstawowe prawa człowieka
nie będą zagwarantowane dla wszystkich i wszędzie, dotąd będzie trwała wojna"
Bob Marley
Konwencja o prawach politycznych kobiet.
Jej ustalenia przewidują prawo kobiet do uczestniczenia w wyborach, zajmowania urzędów publicznych i wykonywania wszystkich funkcji publicznych na równi z mężczyznami. Konwencja weszła w życie w 1954r. Przyczyniła się w dużym stopniu do upowszechnienia praw kobiet, które obecnie stały się standartem światowym, negowanym jedynie w niewielu państwach. 18 grudnia 1979r. Zgromadzenie Ogólne przyjęło Konwencję w sprawie likwidacji dyskryminowania kobiet. Wskazuje ona środki, jakie powinny być podjęte dla wyeliminowania dyskryminacji kobiet w różnych dziedzinach: w życiu politycznym i publicznym, obywatelstwie, oświacie, zatrudnieniu, zdrowiu, małżeństwie i rodzinie. Zwraca szczególną uwagę na prawa kobiet wiejskich oraz potrzebę zwalczania stereotypów dotyczących płci.
Deklaracja Praw Dziecka.
Potwierdza ona postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka odnoszące się do dzieci, podkreśla potrzebę i prawo dziecka do specjalnej troski i gwarancji, łącznie z właściwą ochrona prawną, zarówno przed jak i po urodzeniu. Podstawą deklaracji jest uznanie obowiązku ludzkości wobec dziecka. Przejawiać się on ma w prawach i wolnościach formułowanych i przestrzeganych przez rodziców, jednostki, organizacje, władze lokalne i rządy państw, specjalnej ochronie i prawie do rozwoju w normalny i zdrowy sposób w warunkach wolności i szacunku. Deklaracja weszła w życie 20 listopada 1959r. Jej rozwinięcie i uzupełnienie zawarte jest w Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne 20 listopada 1989r.
Deklaracja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej.
Jest ona pierwszym dokumentem międzynarodowym potępiającym dyskryminację (z powodu rasy, koloru skóry lub pochodzenia etnicznego), stanowiącą obrazę godności ludzkiej i sprzeczną z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Podkreślono w niej również potrzebę podjęcia działań, w celu jej natychmiastowej likwidacji. Deklaracja została przyjęta 20 listopada 1963r. na XVIII sesji Zgromadzenia Ogólnego, jako Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej. W dokumencie tym zawarto również normy prawa międzynarodowego, potępiające rasizm i dyskryminację rasową.
Prawa człowieka - tablica czasowa
ok. 1750 p.n.e. - Kodeks Hammurabiego, Babilonia
ok. 1200 - ok. 300 p.n.e. - Stary Testament
ok. 551 - ok. 478 p.n.e. - Konfucjusz - złota reguła ("traktuj drugiego tak jak siebie")
ok. 40 - ok. 100 n.e. - Nowy Testament
644 - 656 Koran (tekst oryginalny)
1215 - Magna Carta, Anglia
1400 - Kodeks Nezahualcoyotla, Aztekowie
1648 - Traktat Westfalski, Europa
1689 - angielska Karta Praw, Anglia
1776 - Deklaracja Niepodległości, Stany Zjednoczone
1787 - Konstytucja Stanów Zjednoczonych
1789 - francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, Francja
1791 - Karta Praw Stanów Zjednoczonych
1863 - Ogłoszenie Zniesienia Niewolnictwa, Stany Zjednoczone
1864, 1949 - Konwencja Genewska, Międzynarodowy Czerwony Krzyż
1919 - Liga Narodów
1926 - Konwencja Dotycząca Niewolnictwa
1945 - Karta Narodów Zjednoczonych
1947 - Mohandas Gandhi dzięki protestom bez używania przemocy doprowadza do uzyskania przez Indie niepodległości
1948 - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (10 grudnia)
- Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków Człowieka
- Konwencja Dotycząca Ludobójstwa
1950 - Konwencja Europejska
1951 - Konwencja Dotycząca Statusu Uchodźców
1959 - Deklaracja Praw Dziecka
1961 - powstanie Amnesty International w Londynie
1965 - Międzynarodowa Konwencja o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej
1966 - Międzynarodowa Konwencja Praw Obywatelskich i Politycznych
- Międzynarodowa Konwencja Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturowych
1969 - Amerykańska Konwencja Praw Człowieka
1973 - Międzynarodowa Konwencja Dotycząca Ścigania i Karania Zbrodni Apartheidu
1979 - Międzynarodowa Konwencja Dotycząca Eliminacji Dyskryminacji Kobiet
1984 - Międzynarodowa Konwencja Dotycząca Tortur oraz Innego Okrutnego, Nieludzkiego, Poniżającego Traktowania lub Karania
1986 - Afrykańska Karta Praw Człowieka i Praw Ludu
1989 - Międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka
1992 - Rigoberta Menchu otrzymuje Pokojowa Nagrodę Nobla za jej walkę o prawa rdzennych ludzi w Gwatemali i na całym świecie
1993 - Deklaracja Dotycząca Przemocy Przeciwko Kobietom
- Deklaracja Praw Ludności Rdzennej
- Światowa Konferencja Narodów Zjednoczonych na temat Praw Człowieka, Austria
Szczegółowy opis
Kodeks Hammurabiego (ok. 1750 r p.n.e)
Hammurabi był władcą Babilonii - jednego z kilku rywali królestw Mezopotamii - którego rządy stanowiły złote lata kultury semickiej. Hammurabi w końcu podbił inne mezopotamskie królestwa i wydał kodeks praw "aby ustanowić sprawiedliwość w Mezopotamii".
Zapisy na tabliczkach glinianych świadczą, że Hammurabi był skrupulatnym, zdolnym administratorem. Jego kodeks - jeden z najwcześniejszych prawnych dokumentów - wpłynął na cywilizację Bliskiego Wschodu na całe wieki. Ujednolicił wcześniejsze reguły (prawa królestw Akadyjskiego i Sumeryjskiego, z którymi walczył) pod względem praktycznych aspektów handlu, pracy, własności, rodziny, niewolnictwa oraz kary "oko za oko, ząb za ząb". Kodeks Hammurabiego przetrwał w kolumnach kamiennych odkrytych w Iranie w 1901 roku (obecnie w Paryżu) oraz w wersjach glinianych tabliczek, prawdopodobnie pierwotnie wysłanych w celu poinformowania obywateli umiejących czytać o ich prawach.
Stary Testament ok. (1200-300 r p.n.e.)
W odróżnieniu od większości starożytnych ludów, którzy oddawali cześć wielu bogom, starożytni Izraelici czcili jednego, uniwersalnego Boga. Historię postrzegali jako współdziałanie pomiędzy Bogiem a ludzkością; jej bieg zależał od przestrzegania prawa Bożego. Pisma Hebrajczyków - 39 ksiąg, które posiadają wielu autorów - są zapisem praw, które Bóg, jak sądzili, dał Izraelitom. Chrześcijanie i Muzułmanie także oparli swoją etykę na Pismach Hebrajczyków. Chrześcijanie znają je jako Stary Testament. Muzułmanie uważają pierwszych pięć ksiąg, Torę, za pisma natchnione.
Tora zawiera prawa, które Bóg miał przekazać prorokom Żydowskim, począwszy od praw mozaikowych - Dziesięć Przykazań - które Możesz otrzymał na Górze Synaj. Prawa mozaikowe nakazywały zachowanie szacunku do życia i własności, zarówno bliźnich, jak i obcych, dzięki ustanowieniu praw według obowiązków (prawo do życia, na przykład, było wyrażone w przykazaniu "nie zabijaj"). Tradycja azylu w kościołach i synagogach, oraz zasada, że ktoś jest niewinny, póki mu się tego nie udowodni, również mają początki w prawie żydowskim.
Konfucjusz (ok. 551-479 r p.n.e.)
Żyjąc w politycznie i społecznie niespokojnych czasach, Konfucjusz był filozofem, który uczył o rządzie i reformach społecznych. Jego koncepcja obracała się wokół "jen" czy też życzliwości, co wyraził w stwierdzeniu: "nie rób drugiemu tego, czego nie chciałbyś, aby tobie robiono" oraz "traktuj drugiego tak jak siebie". Uważał, że ludzie powinni praktykować "jen" w stosunku do tych, którzy stoją niżej w społecznej czy duchownej hierarchii, oraz że rząd powinien praktykować "jen" zamiast używać siły. Jego własna misja w rządzie zakończyła się, gdy wszedł w konflikt z przełożonymi.
Nauka Konfucjusza, zebrana w jego Analektach i głoszona przez jego 3000 uczniów stała się kodeksem postępowania i podstawą tradycyjnego sposobu życia, dzięki któremu stał się najbardziej wpływowym filozofem z historii Chin. Nauka konfucjańska akcentująca odpowiedzialność jednostki przed wspólnotą pozostaje wpływowa we współczesnych Chinach i innych państwach Azji.
Nowy Testament (ok. 40-100 r n.e.)
Uczniowie Jezusa, rozproszeni po Imperium Rzymskim pisali listy i opowieści o jego życiu, które krążyły wśród wczesnych kościołów chrześcijańskich. Stały się z czasem Nowym Testamentem, w którym twierdzi się, że Jezus cytował Stary Testament: "Duch Pana jest we mnie... aby głosić dobrą nowinę wśród biednych. Posłał mnie, bym ogłosił wolność uwięzionym i przywrócił wzrok niewidomym, abym oswobodził ciemiężonych, abym (zaprosił wszystkich do Królestwa Bożego)". Następnie stwierdził, że wypełnił te słowa.
Nowy Testament mówi, że Jezus złościł przywódców religijnych odkrywając ich hipokryzję, uzdrawiając chorych i traktując kobiety, obcych i biednych z szacunkiem. Apostoł Paweł, który napisał kilka ksiąg Nowego Testamentu w więzieniu, powiedział, że wśród uczniów Jezusa "nie było ni Żyda, ni Greka, sługi czy wolnego, kobiety czy mężczyzny". Nowy Testament twierdzi też, że Jezus uczył, że prawa muszą iść w parze z odpowiedzialnością. Zachęcał uczniów do tego, aby karmili głodnych, ubierali nagich i wybaczali swoim wrogom.
Magna Carta (1215)
Angielska szlachta i duchowieństwo sprzeciwiło się nadużyciom władzy ze strony Króla Jana I - wysokim podatkom w celu finansowania drogich, nieudanych wojen, i jego odrzuceniu autorytetu papieża, co sprawiało, że przez lata kościoły były zamknięte. Podporządkowali króla rządom prawa, zmuszając go do uchwalenia "wielkie karty" swobód.
Choć Król Jan I szybko ją pogwałcił, Magna Carta w końcu stała się szeroko cytowana, w obronie wielu wolności. Narodowa i państwowa konstytucja USA zawiera idee, a nawet zwroty wzięte bezpośrednio z niej - na przykład pojęcie bez reprezentacji nie ma opodatkowania ("no taxation without representaion"). Klauzula 39, która mówi, że "żaden wolny człowiek nie może zostać aresztowany czy uwięziony (czy pozbawiony własności) bez prawomocnego wyroku sądowego", jest znana jako prawo habeas corpus, czy procesu sądowego.
Traktat Westfalski (1648)
Przez wieki po Augustynie, Rzymski Kościół Katolicki był wyjątkowym autorytetem chrześcijańskim w Europie. Jednak kościół stał się skażony zepsuciem i niezdolnością spełniania potrzeb duchowych swoich wiernych, i w 16 wieku zaczęły się coraz dalej sięgające reformy. Reformacja oraz katolicka Kontrreformacja, razem ze sporami na temat suwerenności, objęły na cały wiek Europę.
Wojny te zakończyły się wreszcie Traktatem Westfalskim (nazwa od regionu w Niemczech, gdzie został podpisany). Traktat doprowadził do współczesnego pojęcia narodowej suwerenności dzięki uwolnieniu władców państw od jurysdykcji kościoła katolickiego. Pozwolił rządzącym wybierać wiarę swoich poddanych, ale oznaczał koniec dla Reformacji i Kontrreformacji określając, że władcy mogą utracić ziemie, jeśli zmienią wyznanie. Traktat również był krokiem naprzód w stronę tolerancji religijnej, dając katolickim lub protestanckim mniejszościom w niektórych państwach prawo do prywatnego wyznania, wolności sumienia i emigracji.
Angielska Karta Praw (1689)
Jakub III, jak kilku innych królów przed nim, uważał prawo za niewygodne i często czuł się zwolniony od jego przestrzegania. Jego poddani obalili go za to w 1688 roku, a kiedy Maria II i Wilhelm III zasiedli na tronie w 1689 roku, Parlament wypuścił prawo deklarujące, że nie będzie już tolerował królewskich ingerencji w jego działalność. Karta ta stała się częścią idei leżących u podstaw konstytucji angielskiej, i w następnym wieku większość Anglików była dumna z wolności, którą gwarantowała im przed arbitralnym rządem.
Karta zabroniła królowi nieprzestrzegania prawa bez zgody Parlamentu, wyróżniając wolne wybory na członków Parlamentu, i ustanawiając, żeby wolność mowy w Parlamencie nie mogła być kwestionowana, w sądzie czy gdziekolwiek. Prawo to zabraniało też opodatkowania czy utrzymywania jakiejkolwiek armii w czasie pokoju bez zgody Parlamentu, wysokich kaucji i grzywien, oraz okrutnego i wyjątkowego karania.
Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych (1776)
Nazywając siebie samych Kongresem Kontynentalnym, przedstawiciele 13 kolonii brytyjskich po raz pierwszy zebrali się w 1774 roku, aby zaprotestować przeciwko polityce Wielkiej Brytanii. Kiedy zebrali się znowu, po rozpoczęciu Rewolucji Amerykańskiej, głosowali za niepodległością od Brytanii i przyjęli Deklarację Niepodległości, stając się pierwszym rządem 13 Stanów Zjednoczonych. Deklaracja miała daleko idące i długo trwające znaczenie dla prawa jednostki w cywilizacji zachodniej, inspirując rebelię przeciwko hiszpańskim rządom w Południowej Ameryce i przeciwko monarchii we Francji.
Z powodu swoich literackich uzdolnień, Thomas Jefferson został wybrany do napisania Deklaracji. Bazując przede wszystkim na teorii praw naturalnych Locke'a i Monteskiusza, wymienia skargi kolonistów pod adresem Króla Jerzego, oskarżając go o systematyczna tyranię; ponadto oznajmia oddzielenie kolonii od Wielkiej Brytanii, proklamuje stworzenie Stanów Zjednoczonych i usprawiedliwia rewolucję. Kongres odrzucił dwa ustępy, w których Jefferson bezwzględnie krytykuje niewolnictwo i oczernia Brytyjczyków.
Konstytucja Stanów Zjednoczonych i Karta Praw (1787, 1791)
W obliczu rozchwianej gospodarki i zbrojnej rebelii 12 z nowych stanów wysłało delegatów, aby jeszcze raz przemyśleć konstytucję z 1781 roku. Podczas konwencji delegaci (w wieku 20-30 lat, ale prowadzeni byli przez weteranów Jamesa Madisona i George'a Washingtona) doprowadzili do zcentralizowania i umocnienia rządu, jednocześnie obierając sobie za cel ograniczenie jego władzy w taki sposób, by zagwarantować wolność jednostkową.
Konstytucja z 1781 roku zastąpiła prawie bezsilny Kongres Kontynentalny trzema sekcjami rządu i postarała się o wprowadzenie między nimi zasady check and balance (kontrola i równowaga). 26 poprawek do Konstytucji ustanowiło specyficzne prawa (Karta Praw, do której przyczynili się anty-federaliści, z Jeffersonem, zawiera pierwszych 10). Stosowalna, jak jeden sędzia zauważył, "do różnych kryzysów w kwestiach ludzkich" przez reinterpretację prawniczą, Konstytucja jest obecnie najstarszą na świecie z tych, które wciąż obowiązują i jednym z najbardziej wpływowych dokumentów w historii Zachodu.
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789)
Od lat 30-tych 18 wieku upadek ekonomiczny i idee Oświecenia rozszerzały się we Francji jednocześnie, a sukces Rewolucji Amerykańskiej dostarczył reformistom francuskim nadziei. Stany Generalne (przedstawiciele duchowieństwa, szlachty i ludu) napisali Deklarację, aby dać przykład myśli twórcom oświeceniowym, takim jak Wolter, Monteskiusz, Encyklopedyści i Rousseau.
Choć starania reformatorskie upadły i Francja pogrążyła się w rewolucji, dziedzictwo Deklaracji w końcu przetrwało. Atakowała polityczny i prawny system monarchii i określiła prawa naturalne ludzi jako "wolność, własność, bezpieczeństwo i prawo do oporu przed opresją". Deklaracja zastąpiła system arystokratycznych przywilejów, które istniały pod rządami monarchii zasadą równości wobec prawa.
Ogłoszenie Zniesienia Niewolnictwa (1863)
Wojna Domowa zaczęła się w 1861 roku jako walka Północy o zachowanie Stanów Zjednoczonych przed rozpadem. Abolicjoniści byli w mniejszości; Abraham Lincoln bronił moralnych praw do wolności niewolników i nie mógłby nigdy zostać wybrany na prezydenta wokół hasła zniesienia niewolnictwa. Ale gdy już stany południowe odłączyły się, cel polityczny utrzymania niewolnictwa przestał istnieć, a gdy było coraz więcej ofiar, a ochotników nie przybywało, pojawiła się potrzeba włączenia czarnych. Dokładnie dwa lata później, kiedy Lincoln wydał Proklamację Emancypacji, Północ przemieniła wojnę w krucjatę o wyzwolenie niewolników na Południu.
Ponieważ stosowała się tylko do terenów w posiadaniu Konfederatów - przynosząc efekt wtedy gdy granice Północy się poszerzały - Proklamacja na początku nie wyzwoliła żadnych niewolników. Jej ważność polega na tym, że otworzyła ona drzwi do zaciągania czarnych żołnierzy - co zaszokowało wielu i przyczyniło się do zwycięstwa Północy - i do wprowadzenia 13 poprawki, która zabraniała prawnie niewolnictwo w całym kraju od 1865 roku.
Konwencja Genewska (1864, 1949)
Powołana przez właśnie stworzony Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Konwencja Genewska z 1864 roku była pierwszym międzynarodowym traktatem prawnym, który regulował działanie państw podczas wojny, i jako taka wyznacza początek nowoczesnego prawa humanitarnego i praw człowieka. Konwencja zdefiniowała sposób postępowania z chorymi i rannymi żołnierzami.
Konwencja była kilkakrotnie zmieniana i wzbogacana poprawkami, a jej obecna wersja, zatwierdzona w roku 1949 po 2 wojnie światowej składa się z czterech oddzielnych konwencji. Pierwsza i druga dotyczą opieki nad chorymi i rannymi żołnierzami na lądzie i morzu podczas wojny. Trzecia określa traktowanie jeńców wojennych. Czwarta mówi o ochronie cywilów i osób nie biorących udziału w walkach. Razem wzięte, cztery Konwencje Genewskie są nastawione na zapewnienie, żeby ludzka godność była przestrzegana nawet w przypadku działań wojennych. Przestrzeganie tych celów jest wciąż kontrolowane i wymuszane przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.
Mohandas Karamchand Gandhi (1869-1948)
Gandhi zaczął swoją karierę w Afryce Południowej, gdzie uczył się prawa i działał przeciwko rasizmowi skierowanemu przeciwko Hindusom. Wypracował tam swoją taktykę oporu bez przemocy opartej na zasadzie szacunku do życia; nazwał swoją strategię "satyagraha" (siła prawdy). Później, w Indiach, po masakrze ze strony Brytanii, Gandhi przeprowadził serię kampanii "satyagraha" aż Indie zdobyły niepodległość w 1947 roku. Kampanie Gandhiego szły na przemian z jego więzieniem. Jego "konstruktywny program" składał się ruchów przeciwko dyskryminacji klasowej i za jednością hindusko-islamską, prawami kobiet i edukacją podstawową.
Okrzyknięty później Mahatmą (wielką duszą), Gandhi został zamordowany przez fanatyka religijnego. Jego wpływ rozprzestrzenił się na cały świat - zwłaszcza w Afryce Południowej i Stanach Zjednoczonych, gdzie później pojawiły się główne ruchy na rzecz praw obywatelskich oparte na jego ideach.
Karta Narodów Zjednoczonych (1945)
Karta ONZ została podpisana prze 51 państw w klimacie powojennym w 1945 roku. Powołała ona do życia międzynarodową organizację poświęconą podtrzymywaniu pokoju i bezpieczeństwa i nastawioną na współpracę w rozwiązywaniu ekonomicznych, społecznych, kulturowych i humanitarnych problemów. Choć stwierdzała o "wierze w fundamentalne prawa człowieka", sygnatariusze nie byli ze sobą zgodni co do natury tych praw. Dlatego pierwsza konferencja ONZ odrzuciła propozycję włączenia ochrony praw człowieka do Karty jako jednego z jej artykułów.
Karta daje Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ i jego Komisji Praw Człowieka nadrzędną odpowiedzialność za promowanie praw człowieka. Komisja działała instrumentalnie w tworzeniu deklaracji i konwencji praw człowieka, włączając w to obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe prawa. Mimo nieposiadania siły obowiązującego prawa, dokumenty te są wykorzystywane do interpretacji zabezpieczeń praw człowieka gwarantowanych przez Kartę ONZ.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948)
Ponieważ przedstawiciele podczas konferencji ONZ w 1945 nie mogli doprowadzić do pogodzenia swoich różnych koncepcji dotyczących praw człowieka, klauzule odnoszące się do praw człowieka włączone w końcu do Karty ONZ były bardzo niejasne, ONZ wyznaczyła komisję, z Eleanorą Roosevelt jako przewodniczącą, aby dookreślić odnośniki Karty do tych praw. Rezultatem było stwierdzenie istnienia powszechnych celów dotyczących praw człowieka i swobód, które zostało przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1958 roku. Deklaracja nie zobowiązuje prawnie, ale jej zawartość została wcielona w wiele poszczególnych konstytucji państwowych, i stała się główną wykładnią praw człowieka. Debaty dotyczące pierwszeństwa praw politycznych i obywatelskich jednostek a prawami społecznymi i ekonomicznymi sprawiły, że stworzenie szkicu Deklaracji było długim i żmudnym procesem. Państwa socjalistyczne opowiadały się za prymatem tych drugich. Wiele z państw bloku wschodniego wstrzymało się od głosowania; Arabia Saudyjska zgłosiła sprzeciw wobec wolności religijnej, a Afryka Południowa - rasowej równości.
(oprac. na podstawie materiałów UNHCHR)
Amnesty International
Amnesty International jest swiatowym ruchem ludzi dobrej woli, dzialajacym na rzecz zapobiegania najpowazniejszym naruszeniom fundamentalnych praw czlowieka.
Podstawowe cele kampanii prowadzonych przez AI:
- natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie wszystkich wiezniow sumienia - osob wiezionych z powodu przekonan, koloru skory, plci, pochodzenia, jezyka czy religii, nie stosujacych przemocy ani nie opowiadajacych sie za jej uzyciem;
- zapewnienie wszystkim wiezniom politycznym uczciwych i szybkich procesow sadowych;
- zaprzestanie stosowania tortur, kary smierci i innych form okrutnego traktowania wiezniow; eliminacja egzekucji pozasadowych i "zaginiec".
Amnesty International sprzeciwia się też okrucienstwom popelnianym przez organizacje opozycyjne: braniu zakladnikow, torturom, zabijaniu uwiezionych i innym mordom.
Amnesty International uznaje niepodzielnosc i wspolzaleznosc praw czlowieka i dziala narzecz upowszechnienia praw zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Czlowieka i innych miedzynarodowych traktatach. Organizacja dazy do realizacji tych celow prowadzac edukacje w zakresie praw czlowieka oraz kampanie na rzecz ratyfikacji konwencji dotyczacych praw czlowieka.
Amnesty International jest organizacja bezstronna. Jest niezalezna od rzadow, kierunkow politycznych i religii. Nie udziela poparcia ani nie przeciwstawia sie zadnemu rzadowi ani systemowi politycznemu. Nie popiera tez ani nie przeciwstawia sie pogladom ofiar, ktorych praw broni. Zajmuje sie w kazdym przypadku wylacznie ochrona praw czlowieka bez wzgledu na ideologie wladz, opozycji, lub poglady przesladowanej osoby.
Amnesty International nie opracowuje list panstw lepszych i gorszych pod wzgledem przestrzegania praw czlowieka; zamiast porownan koncentruje sie na walce z ich naruszeniami w kazdym konkretnym przypadku.
Amnesty International liczy ponad 1.000.000 czlonkow i sponsorow w ponad 170 krajach i jednostkach terytorialnych. Ponad 4.300 lokalnych grup i kilka tysiecy grup w szkolach i
uniwersytetach, grup zawodowych i innych w 89 krajach Afryki, obu Ameryk, Azji, Europy i Bliskiego Wschodu jest zarejestrowanych w Miedzynarodowym Sekretariacie. W celu
zagwarantowania bezstronnosci kazda grupa pracuje nad przypadkami i kampaniami dotyczacymi krajow innych niz wlasny, dobranych w sposob uwzgledniajacy polityczna i geograficzna roznorodnosc. Badania na temat stanu przestrzegania praw czlowieka i indywidualnych przypadkow prowadzone sa w Miedzynarodowym Sekretariacie Amnesty International. Od zadnej sekcji, grupy czy czlonkow nie oczekuje sie dostarczania informacji na temat wlasnego kraju. Zadna sekcja, grupa ani zaden czlonek nie ponosza odpowiedzialnosci za dzialania i oswiadczenia wydane przez organizacje w sprawie danego kraju.
Amnesty International ma formalne zwiazki z Rada Ekonomiczna i Spoleczna Organizacji Narodow Zjednoczonych (ECOSOC); z Agenda ONZ do spraw Edukacji, Nauki i Kultury (UNESCO); z Rada Europy; z Organizacja Panstw Afrykanskich; z Organizacja Jednosci Afrykanskiej oraz ze Zwiazkiem Miedzyparlamentarnym.
Dzialalnosc Amnesty International jest finansowana z dotacji jej rozsianych po calym swiecie czlonkow. Organizacja nie ubiega sie i nie przyjmuje funduszy pochodzacych od rzadow. Dla zagwarantowania niezaleznosci wszelkie wplywy podlegaja scislej kontroli pod wzgledem zgodnosci z wytycznymi Miedzynarodowego Sekretariatu. W roku 1977 Amnesty International przyznana zostala Pokojowa Nagroda Nobla za "wklad w umacnianie podstaw wolnosci, sprawiedliwosci, a tym samym pokoju na calym swiecie".
Odmowa pełnienia służby wojskowej ze względu na przekonania jest prawem człowieka.
Jednym z fundamentalnych praw człowieka jest wolność myśli, sumienia i wyznania. Zostało to potwierdzone przez społeczność międzynarodową między innymi w takich dokumentach jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych czy Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Prawo do odmowy pełnienia służby wojskowej jest istotną częścią wolności myśli, sumienia i wyznania. Uwzględniono to między innymi w rezolucjach i rekomendacjach Komisji Praw Człowieka ONZ, Komitetu Praw Człowieka ONZ, Rady Europy czy Parlamentu Europejskiego.
Za objectora uznawana jest każda osoba podlegająca obowiązkowi pełnienia służby wojskowej, która odmawia spełnienia tej służby, ze względu na swoje przekonania, wynikające z religijnych, etnicznych, moralnych, humanitarnych, filozoficznych, politycznych lub podobnych motywów. Jednocześnie bez względu na rodzaj motywowania swojego sprzeciwu, musi być zagwarantowane prawo do odmowy noszenia broni czy też udziału w wojnie lub konflikcie zbrojnym przez Objectora.
W wielu społeczeństwach liczba osób odmawiających pełnienia służby wojskowej ze względu na przekonania nie jest duża. Ale nawet, gdy jest ich tylko kilku, problem ten nie powinien być traktowany jako sprawa marginalna. Prawo do odmowy służby wojskowej, jak i prawo do służby zastępczej należą do uznanych, międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka.
Amnesty International nie kwestionuje prawa rządów do poboru swoich obywateli do armii. Jednak zgodnie z międzynarodowymi normami Amnesty International nalega, aby wszystkim osobom podlegającym poborowi do wojska dać alternatywę w postaci cywilnej służby zastępczej, jeśli ich przekonania nie pozwalają im na pełnienie obowiązków żołnierza.
Jednocześnie służba zastępcza musi mieć całkowicie cywilny charakter, a czas jej trwania nie może być formą kary. Wszystkie osoby powinny mieć możliwość ubiegania się o służbę zastępczą w każdym momencie, zarówno przed poborem do wojska, po podpisaniu "biletu", jak i w trakcie odbywania służby wojskowej. Informacje o tym, jak można się ubiegać o przyznanie służby zastępczej powinny być ogólnie dostępne. Zalecenia dla rządów, aby uwzględniły te zasady zastały określone zarówno przez Radę Europy jak i Parlament Europejski.
Gdziekolwiek na świecie osoba, która została zatrzymana lub uwięziona z powodu nieuwzględnienia jej prawa do odmowy pełnienia służby wojskowej, czy prawa do odbycia należytej służby zastępczej, Amnesty International uzna taką osobę za więźnia sumienia. Równocześnie światowa sieć członków Amnesty International w ponad 170 krajach na całym świecie podejmie czynności mające na celu natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie wszystkich przetrzymywanych Objectorów. Organizacja zaadoptuje również jako więźnia sumienia tych Objectorów którzy zostali uwięzieni bądź zatrzymani z powodu odmowy pełnienia przez nich służby zastępczej, która nie miała całkowicie cywilnego charakteru, lub długość jej trwania mogłaby być odebrana jako kara (np. dwukrotnie dłuższa służba zastępcza niż służba wojskowa).
Więcej informacji o działalności Amnesty International mającej na celu promocję i ochronę prawa do odmowy służby wojskowej ze względu na przekonanie można uzyskać pod adresem korespondencyjnym:
Amnesty International
Zespół ds. Odmawiających Służby Wojskowej
ul. Wincentego Stysia 16 A
53-526 Wrocław
Tybetańskie mniszki buddyjskie modliły się wczoraj przed biurem ONZ w New Delhi. Poparły w ten sposób sześciu swych rodaków, którzy od 42 dni prowadzą głodówkę na rzecz niepodległości Tybetu
Obrady Komisji Praw Człowieka ONZ
Prawa człowieka sprzedane?
Na dwa dni przed końcem dorocznej sesji Komisji Praw Człowieka ONZ większość osób przypatrujących się jej pracom jest bardzo zawiedziona.
Wytykają one państwom uczestniczącym w pracach Komisji "coraz większy brak determinacji w walce o prawa człowieka". Human Rights Watch mówi nawet wprost o "całkowitym podporządkowaniu tych praw polityce". Bo czym innym wytłumaczyć fakt, że Komisja nie zajęła się w tym roku sytuacją m.in. w Chinach i Algierii? - pytają obrońcy praw człowieka. - Wysyłając komisję śledczą do Algierii, Komisja mogłaby pomóc w uratowaniu wielu ludzkich żyć. Nie robiąc tego, spowodowała, że sprawcy masakr będą dalej działać z poczuciem pełnej bezkarności, a zwykli Algierczycy będą żyć w strachu - oświadczyła wczoraj w Genewie Joanna Weschler z Human Rights Watch. Skrytykowała także Komisję za zrezygnowanie z przedstawienia projektu rezolucji w sprawie Chin: - Przecież sytuacja w Tybecie wcale się nie zmieniła, nadal są tam masowo łamane prawa człowieka.
Tymczasem organizacja Free Tibet obarczyła już międzynarodową wspólnotę odpowiedzialnością za przyszłą śmierć sześciu młodych Tybetańczyków, którzy w New Dehli prowadzą od 42 dni głodówkę. Zapowiedzieli, że przerwą ją jedynie w wypadku zajęcia się Tybetem przez Komisję Praw Człowieka.