Średniowiecze - okres ciemnoty, zacofania, "głębokiej nocy" czy epoka przemian, nowości i rozwoju?

Cały świat okryty w mroku. Dzień dniowi podobny, a noc nie wiele się od dnia różni. Spośród mgły, którą osnuty jest cały świat wyłaniają się wysokie, ale bardzo smutne i straszne w swojej szarości, wieże. W zamku tym w tak samo smutnej i ciemnej komnacie na wielkim tronie spoczywa odziany w szkarłatne szaty i z koroną na głowie – król. U jego stóp siedzi jego piękna córka, a w głębi sali stoi zatęp rycerzy gotowych dla ręki księżniczki stanąć do śmiertelnego boju ze smokiem mieszkającym w pieczarze u podnóża zamku. Nieopodal tej szarej i strasznej budowli w nieprzebytym lesie stoi chatka w której osiedliła się brzydka jak noc czarownica, która bez ustanku coś warzy w swym kotle.

Dla wielu z nas wyżej przedstawiony obraz kojarzy się z epoką, która powszechnie nazywa się średniowieczem. Okres ciemnoty i szarości życia. Czy jednak tak w rzeczywistości było? Czy może jest to tylko wyobrażenie, które narzucili nam przedstawiciele renesansu i późniejszych epok, którzy starali się odebrać wiekom średnim chwałę, która się im zdecydowanie należała? Według mnie media tempora na pewno nie było epoką zacofania i ciemnoty, lecz epoką w której możemy znaleźć początek wielu dziedzin życia, które w późniejszych epokach były rozwijane. Moje zdanie postaram się poprzeć odpowiednimi przykładami , które być może nie dadzą pełnego obrazu średniowiecza jako epoki światłej i mającej niewiele wspólnego z zacofaniem, ale na pewno otworzą wielu z nas oczy na sprawy, które do tej pory wydawały by się być atutami epok późniejszych.

Pierwszym przykładem świadczącym o tym, że średniowiecze było epoka myśli i rozumu było dokonanie w tym czasie wielu odkryć i wynalazków, które niewątpliwie przyczyniły się do lepszego rozwoju ludzkości. Nastąpił rozwój miast i cywilizacji miejskiej, a także rozkwit budownictwa kamiennego i ceglanego, które zapoczątkowały dwa style: romański i gotycki i, na podstawie których powstało wiele pięknych budynków. Opatentowano wiele wynalazków m.in. okulary, szkło weneckie, zegary mechaniczne, broń palną i papier zastępujący poprzednio używane pergamin i zwoje papirusu. Odkrycia medyczne przyczyniły się do gwałtownego rozwoju medycyny, a także większego zainteresowania budową ciała ludzkiego. Rozwój kartografii i techniki żeglarskiej oraz sztuki szkutniczej umożliwił prowadzenie coraz dłuższych wypraw morskich- aż do odkrycia przez Kolumba Ameryki w 1492 r.

Innym przykładem jest wynalezienie druku przez Gutenberga w 1440 r. Zapoczątkowało to rozpowszechnienie książek, a tym samym zdobywanie wiedzy przez coraz większe rzesze ludzi uprzednio nie mających dostępu do rękopisu.

W tym momencie należy wspomnieć, że zdecydowanie wzrosła rola nauki: były prowadzone przez księży szkoły przyklasztorne oraz parafialne w których stosowano metodę pamięciowego nauczania, czyli tzw. scholastyki, a także powstały pierwsze uniwersytety (w Bolonii i Paryżu, później w Pradze oraz w Krakowie-1364 r.) do których uczęszczali studenci: dorośli oraz dzieci. Rozwój uniwersytetów przyczynił się do ożywienia kulturalnego, które nazywane jest nawet „renesansem średniowiecza” lub „epoką twórczego porywu”. Kształtowała się filozofia. Nie należy zapomnieć o tym, że średniowiecze było epoką olbrzymiego rozwoju chrześcijaństwa. Główną ideologią był teocentryzm, głoszący, że Bóg znajduje się w centrum wszechświata, a wszystko co się dzieje na świecie odbywa się wokół Niego. Wiązało się to z tym, że wszystkie sprawy były podporządkowane Bogu. Był to okres wielu pielgrzymek do ziemi świętej, oddawania czci relikwiom, krucjat oraz pochodów biczowników.

Wszystkie te argumenty stawiają epokę średniowiecza w bardzo dobrym świetle. Należy jednak zaznaczyć, iż był to okres nie tylko obfitujący w szczególne osiągnięcia ale także czas licznych wojen, inkwizycji, epidemii. Ludzie „polowali na czarownice” i palili je na stosie posądzając o czary. Ale były to jedynie bezpodstawne oskarżenia, które przyczyniały się do zgładzenia niewinnych ludzi. Uważa się, że prześladowanie czarownic rozpoczęło się w latach 1420-1430. Jednak w każdej epoce można doszukać się wydarzeń których dana epoka powinna się wstydzić. Najlepszym przykładem jest nie tak odlegle wydarzenie, do którego dopuścili współcześni nam ludzie, czyli II wojna światowa.

Według mnie okres średniowiecza jest epoką wielkich przemian, odkryć, nowości oraz rozwoju na co wskazują powyższe przykłady. Pomimo, że na początku odnoszono się do tej epoki z pogardą, nie doceniano jej i uważano za czasy upadku kultury to jednak z biegiem czasu dokonano jej rehabilitacji. Można by jeszcze długo wymieniać inne zalety owej epoki z dziedziny literatury (np. Bogurodzica, Wielki testament, Boska komedia), sztuki (style: romański, gotycki; sztuki dramatyczne: moralitety, miracle, misteria, dramaty liturgiczne) oraz malarstwa (np. Giotto di Bondone „Przybycie do Jerozolimy”, fresk w kaplicy Scrovegnich w Padwie, 1305 r.) jednak lista ta zajmowała by wiele miejsca.

Uważam, że przedstawione argumenty nie dają podstaw by nazywać mediae temporae epoką „głębokiej nocy”, a wręcz przeciwnie – epoką „wstającego słońca”, które pełnym blaskiem rozbłyśnie w epokach późniejszych i które do tej pory nie osiągnęło jeszcze zenitu.