Poezja Różewicza rozważa problem życia po apokalipsie spełnionej

Poezja Różewicza rozważa problem życia po apokalipsie spełnionej; czy możliwy jest powrót do normalności, co się zmieniło?
"Lament" - podmiotem lirycznym człowiek, który przeżył wojnę, zdegradowała jego psychikę, nie czuje się młody, musiał przedwcześnie dojrzeć, jest jak sprawca przed sędziami, który nie chce się usprawiedliwiać, ale czeka na sprawiedliwy wyrok; zwraca się do wszystkich (lekarze, referenci, sędziowie); czuje się winny, jak miecz w ręku kata "Okaleczony nie widziałem ani drzew, ani ptaka ani róży"; to, co przeżył tkwi w nim, utracił wrażliwość, wyszedł z wojny okaleczony, ma poczucie winy, czuje się zagubiony, jakby był dalej w świecie ciemności, samooskarżenie, poczucie własnej słabości i bezsilności; wiersz kończy się zaprzeczeniem, nie wierząc we wszystkie wartości; lament nad nim i wszystkimi jemu podobnymi."Ocalony" - wyeksponowane "widziałem", "ocalałem"; to, co przeżył tkwi w nim, był świadkiem okropności, dewaluacja pojęć, nazwy puste, pojęcia stały się wyrazami; topos biblijny rozdzielenie światłości i ciemności; świat po wojnie znajduje się w chaosie, należy pozbierać wartości, jak kawałki, odbudować świat wartości, dlatego szuka nauczyciela i mistrza
"Powrót" - podmiot liryczny wraca do rodziców, jest zmieniony, nie wie, w jaki sposób przekazać to, co przeżył, odróżnia się, wchodzi do innego świata, gdzie wszystko jest uporządkowane, jasne, "wejdę do nieba w zabłoconych butach", przychodzi z piekła, niebem jest zwyczajny świat, codzienny dzień, zaznaczone jest to zwykłymi przedmiotami;
dla człowieka, który przeżył wojnę niebem jest normalne życie, zwykły dzień, to staje się niebem w konfrontacji z piekłem; nie wyobraża sobie tego powrotu, nie potrafi z nimi rozmawiać: "przecież nie mogę im powiedzieć, że człowiek człowiekowi skacze do gardła; inne ujęcie motywu nieba i piekła po doświadczeniu wojennym
"Odwiedziny" - jakby spotkanie po latach dwojga bliskich sobie niegdyś ludzi, nie mogą się porozumieć, sytuacja jest męcząca dla obojga, rozmowa, dziewczyna chroni się, jego głaskania po głowie nie odbiera jako oznaki miłości, ale litości, zamyka się w sobie, to, co powinni byli sobie powiedzieć zostało niewypowiedziane; wojna zniszczyła najkruchsze więzi
"Zaraz skoczę szefie" - scenka, zwroty z języka potocznego, chłopcy są okaleczeni, mają drewniane protezy nóg, dialog, brak komentarza, szef ich wysyła, oni próbują się bronić (pogoda, mokro, błoto), niedojrzali, krzyk, nie byli przygotowani do walki, była taka konieczność, okaleczeni psychicznie, narasta w nich nienawiść i niechęć do szefa, jakby chcieli wrócić do świata w którym mamusia przyniesie rogaliki z masłem, konieczność heroizmu, "skondensowana proza", poetyckość nadana przez układ graficzny, metafora pochodzenia awangardowego. Różewicz boryka się z koszmarem wojennym, to powraca w jego wierszach, poezja zdeterminowana przez doświadczenie wojenne, bliska temu co tu i teraz, wiersze próbują określić prawdziwe oblicze współczesnego człowieka, odartego ze złudzeń co do siebie; tworzy swój własny język poetycki, wiersze mają wywołać wstrząs moralny, dawać świadectwo prawdzie; mówi o prawdzie brutalnej i groźnej, poezja ma mieć wyraz etyczny, katharsis, poeci nie maja dostarczać wzruszeń estetycznych, ogranicza wyszukaną metaforykę, wiersz ma sprowokować do myślenia, rzeczowniki, charakter wyliczenia, język konkretny i rzeczowy ma bezpośrednio docierać do czytelnika; filozofia, religia i sztuka w konfrontacji z wojną przegrały, nie uchroniły człowieka; poczucie dezintegracji świata, kryzysu wartości, rozpad kultury; swoją poezja stawia pytania jaki ten świat być powinien, sprawdza postawy, poezja wstrząsu; kompozycja sprawia, że to co niepoetyckie staje się poetyckie, występuje przeciwko zastanym konwencjom sztuki, bo nie przystają do rzeczywistości, nowej sytuacji człowieka; skondensowanie treści - poezja ściśniętego gardła, antyliryczność; wiersz wolny, retoryczny monolog, motywy katastroficzne, niemożność porozumienia się między ludźmi, dramatyczne próby nawiązania dialogu, protest przeciwko okrucieństwu i przemocy; niepokój, wyobcowanie człowieka
Temat poety i poezji:
"Od jakiegoś czasu" - nowe wiersze, które powstają ulegają rozkładowi w ciągu dwóch, trzech godzin, są złe, poezja umiera bo nie ma czytelników, jest martwa, jałowa
"Zdjęcie ciężaru" - odpowiedzialność poetów za wartości świata, poezja walką o oddech, o życie, o to, aby zaistnieć, poezja bez odpowiedzialności nie jest poezją, jest pusta, dawanie etycznego wstrząsu jest obowiązkiem
"Kto jest poetą" - poezja nie jest tajemniczym, natchnionym improwizowaniem, poeta nie jest kimś wyjątkowym, "wszystko jest poezją i każdy jest poeta" (Stachura), doznaje wszystkiego, pogłębione doświadczenie, poezja jest protestem przeciw okrucieństwu wojny, musi uporać się z tym, co przeżył
"Moja poezja" - wyraz kryzysu, poszukiwań i zwątpień, wyliczenia, paralelizmy, poezja niczego nie wyjaśnia, nie tłumaczy, nie można odbudować dawnego ładu, nie da się zbudować nowych kanonów poezji, ma wiele zadań, którym nie podoła, artysta współczesny ma świadomość własnych ograniczeń
bez tytułu ("Wygaśniecie Absolutu niszczy jego sferę przejawiania się") - wszystko niszczeje, wymiera, rozpad dotyczy języka i kultury, motyw śmierci poezji, problematyka moralna
CECHY POEZJI RÓŻEWICZA:
- forma wiersza wolnego
- forma prosta, powściągliwa (poezja skondensowana, ściśniętego gardła)
- pozbawiona ozdobności i metaforyki
- metafory awangardowe
- brak tradycyjnej wersyfikacji
- użycie elipsy (kondensacja wypowiedzi)
- kompozycja wspierana przez układ graficzny
- specyficzny rytm (powtórzenia)
- kontrast
- brak symboli
- wielość rzeczowników
- stworzenie czwartego systemu wersyfikacyjnego
- wyodrębnione słowo ma znaczenie
- motyw wojny
- próba określenia człowieka w nowej sytuacji
- swoją poezją proponuje i sprawdza postawy moralne
- pytania jaki powinien był świat
- potrzeba poezji przy jednoczesnej niemożności jej zaistnienia
- poezja walką o oddech