Sposoby kreowania świata przedstawionego w literaturze „fantasy”. Omów temat odwołując się do wybranych przykładów

Praca oceniona na 95% . Jest ona nie poprawiona i jest dużo błędow stylistycznych jednak tą prace się mówi a nie czyta więc to nie ma większego znaczenia :

BIBLOGRAFIA :

TEMAT: Sposoby kreowania świata w literaturze fantasy. Omów na wybranych przykładach.

1. BIBLIOGRAFIA
LITERATURA PODMIOTU
Terry Goodkind, Miecz Prawdy, T. 1-11, przekład Lucyna Targosz, Poznań: Wydawnictwo REBIS, 2007, ISBN 978-83-7120-843-0
Andrzej Sapkowski, Saga o wiedźminie, T. 1-5, Warszawa: Wydawnictwo SuperNOWA, 2001, ISBN 83-7054-150-X
Andrzej Sapkowski, Miecz Przeznaczenia , Warszawa: Wydawnictwo SuperNOWA, 2006
,ISBN 83-7054-037-6
Andrzej Sapkowski, Ostatnie Życzenie , Warszawa: Wydawnictwo SuperNOWA, 2005
,ISBN 83-7054-061-9
LITERATURA PRZEDMIOTU
Miecz Prawdy(serial telewizyjny), reż. Sam Raimi, USA: Disney-ABC Domestic Television, 2008
Andrzej Sapkowki, Rękopis znaleziony w Smoczej Jaskini. Kompendium wiedzy o literaturze fantasy, Warszawa: Wydawnictwo SuperNOWA, 2008,
ISBN 978-83-7578-008-6


PLAN RAMOWY

RAMOWY PLAN PREZENTACJI
Temat: Sposoby kreowania świata w literaturze fantasy. Omów na wybranych przykładach.

Teza: Świat fantasy, otwiera przed czytelnikiem zupełnie nowe i niewyobrażalne światy.
1. Wstęp: Wyjaśnienie pojęcia fantasy i świata przedstawionego
- Podział na podgatunki.
- Geneza i cele fantastyki
2. J.R.R Tolkien – ojciec fantasy
- Śródziemie - zupełnie nowa rzeczywistość
- Walka dobra ze złem
3. A.Sapkowski – mistrz polskiej fantastyki
- Wydarzenia i alegoryczność w „Wiedźminie”
- Mniejsze lub większe zło
4. T.Goodkind – nowatorski twórca fantasy
- Moralne rozterki bohaterów
- Ustrój świata
5. Zakończenie : Różne rodzaje światów fantasy


PRACA

Tematem mojej prezentacji są sposoby kreacji świata przedstawionego w literaturze fantasy.
Zainspirowany powieściami Tolkiena , Sapkowskiego i Goodkinda postaram się omówić i przeanalizować elementy składające się na świat fantasy i charakterytyczne spoboby opisu świata przez ww. wymienionych autorów.
Przy omawianiu tego tematu dobrze było by wyjaśnić czym tak naprawdę jest literatura fantastyczna a fantasy. Literatura fantastyczna jest ciężka do jednoznacznego zdefiniowania jednak najlepszym wyjaśnieniem tego terminu może być to że fantastyka jest to literatura którą cechuje duża swoboda w zakresie konstrukcji świata przedstawionego i postaci bohaterów, przeciwstawna do literatury realistycznej.
Jednym z gatunków literatury fantastycznej jest fantasy który to termin też wymaga lepszego wyjaśnienia. Jest to gatunek literacki który używa magicznych i innych nadprzyrodzonych form, motywów, jako pierwszorzędnego składnika fabuły, myśli przewodniej najczęściej czerpiąc z baśni,mitów i sag różnych ludów i wierzeń. W języku angielskim termin fantasy oznacza „wyobraźnię” bądź „ wytwory wyobraźni”. Do polskiej teorii literatury termin ten wprowadził Stanisław Lem i przyjął się on niemal powszechnie.
Drugim godnym uwagi pojęciem jest świat przedstawiony. Można nazwać tak wszystko, co składa się na fabułę i tło utworu. Świat przedstawiony to przede wszystkim z następujące elementy: czas i miejsce akcji, bohaterowie oraz wydarzenia.
Sam gatunek fantasy dzieli się jeszcze na podgatunki do których zaliczamy min.
dark fantasy, high fantasy, urban fantasy, space fantasy, heroic fantasy (magia i miecz).
Granice mędzy tymi podgatunkami są bardzo płynnę i często się one przenikają . I tak np. hight fantasy jest to podgatunek w którym akcja rozgrywa się w wymyślonym lub równoległym świecie , urban fantasy akcja rozgrywa się w realiach wielkomiejskich czy w low fantasy charakteryzująca się realizmem zbliżonym do świata rzeczywistego . Do swojej prezentacji wybrałem utwóru które reprezentują głównie high fantasy jednak można także w nich znaleźć elementy heroic fantasy, dark fantasy i low fanasy.
Reprezentują także najbardziej rozpowszechnioną odmiane fantasy : mediewistyczną czyli taką w której poziom technologiczny świata, przedmioty, ubiór sposób myślenia postaci pasuje do epoko średniowiecza w naszym prawdziwym świecie.

<opcjonalnie>Cele i popularnośc fantastyki może wyjaśnić nam krótka historia powstania tego gatunku:Początek fantasy to lata dwudzieste i trzydzieste XX wieku. W amerykańskich magazynach pojawiły się opowieści o walecznych rycerzach, czarnej magii i fantastycznych krainach. Triumfu tej literatury można upatrywać w odnalezieniu odskoczni od zracjonalizowanego, coraz bardziej technicyzującego się świata . Świat przedstawiony w fantasy oferował nowe krainy, w których najtrudniejsze problemy można było rozwiązać w cudowny sposób, przy użyciu magii.
Podczas drugiej wojny światowej fantastyka przestała być popularna. Przyczyny tego należy zapewne szukać w zbyt rzeczywistych problemach.
Renesans fantasy przypada dopiero na lata sześćdziesiąte, kiedy to nieoczekiwany sukces odniósł „Władca Pierścieni” Tolkiena . Natomiast od lat dziewięćdziesiątych fantasy zaczęła być modna na całym świecie. Każdy kraj zaczął mieć swoich pisarzy – każdy z nich – jak twierdził – nawiązywał do korzeni własnego kraju. <opcjonalnie>

Chciałbym teraz przedstawić trzech moim zdaniem najwybitniejszych pisarzy fantasy i przeanalizować w jaki sposób kreują świat fantasy w swoich książkach.
Pierwszym z nich jest J.R.R Tolkien którego można uważac za ojca współczesnej fantasy. Wydana w 1937 r powieść „Hobbit, czyli tam i z powrotem” prolog do Władcy Pierścieni oraz w 1954r . „Drużyna Pierścienia” pierwsza część tryligi Władca Pierścieni dały podwaliny i pokazał jak powinna wyglądać klasyczna powieść fantasy. Można by powiedzieć że na Tolkienie wzorowali się praktycznie wszyscy współcześniu twórcy fantasy i jest to ksiązka według której ocenia się współcześnie pisane książki o podobnej tematyce . Tolkien wykreował w swoich powieściach zupełnie nową rzeczywistość. Stworzył na potrzeby dzieła literackiego całą historię, mitologię, geografię nowego świata(opisał nawet stworzenie świata ktróre było interpretacji biblijnej wizji stworzenie świata). Opisał specjalną rachubę czasu, języki, plemiona go zamieszkujące, dzieje władców. Tryligia pierścienia to jedynie maleńki fragment tolkienowskiej rzeczywistości Czytając powieść, odbiorca wchodzi w zupełnie nowy, fantastyczny świat .Tolkien ustanowił kanon
fantasy dotyczący magi i magicznych istot i np. przyjeło się że istoty magiczne żyją różną ilośc czasu: elfy i magowie są nieśmiertelni, krasnoludy, nisiołki , hobbici są długowieczni ząś ludzie żyją przeciętną ilość czasu. Tolkien przydzielił każdej rasie charakterytyczne cechy. Ludzie to najczęściej istoty szybko rozmnażające się żyjące chwilą ze względu na krótki okres życia . Elfy to istoty niemal doskonałe , są prkatycznienie nieśmiertelne , mocno związane z magią . Krasnoludy i nizziołki to istoty którym przypsuje się za sprawą Tolkiena najczęściej niski wzrost, uważa się ich za doskonałych rzemieślników i wytwórców broni , mieszkają głęboko w górach. Każda rasa ma także swoją osobną mowę jednak dla uproszczenie narracji przyjmuje się że wszsysct mówią wspólnym językiem. Jest więc to jeden ze sposobów kreowania świata jakim posłóżył się Tolkien czyli wymyślenie świata szczegółowego i spójnego a zarazem innego od realnego który będzie atrakcyjny dla czytelnika.
Innym sposobem na który postawił Tolkien jest epickość wydarzeń rozgrywającym się w powieści. Jest to odwieczna walka dobra ze złem. Wszystkie istoty muszą wybrać po której stronie chcą stanąć, nie można być neutralnym . I tak elfy,krasnoludy, ludzie a nawet hobbici jednoczą się przeciwku wielkiemy złu kórego uosobieniem jest Sauron, po którego stronie stoją orkowie i trolle .
Tolkien w swym dziele ukazuje ważną prawdę: nawet istoty niepozorne, nie liczące się w świecie wielkiej polityki mogą wpływać na oblicze rzeczywistości. Zachęca tym samym do podejmowania nieustannych działań w imię dobra.
Następnym autorem który w mistrzowski sposób kreuje świat fantasy jest Andrzej Sapkowski. Sapkwoski jednak w przeciwieństwie do Tolkiena nie stworzył nowego świata tylko czerpal już z instniejących wzrorców. Spakowski w kreacji świata przedstawionego postawił już na sprawdzone metody które wymieniłem wcześniej ale też do sagi o wiedzminie dołozyl kilka swoich
orginalnych pomysłów. Jak sam Sapkowski stwierdził świat wiedzmina przypomina ogromniasty gulasz, w którym mieszają się wątki zaczerpnięte z najróżniejszych mitologii, historii starożytnej i najnowszej, literatury.
Moim zdaniem o ile Tolkiena można porównać do murarza samodzielnie budującego dom od fundamentów własnoręcznie wypalonymi cegłami, o tyle Sapkowski buduje na fundamentach postawionych przez kogoś innego, czerpiąc budulec z najróżniejszych innych domów. Na potwierdzenie moich słow przytocze kilka przykladów i porównam szybo tych dówch autorów.
Języki: Tolkien tworzy je od podstaw. U Sapkowskiego Starsza Mowa jest połączeniem przeinaczonych (lub nie) wyrazów angielskich, francuskich, włoskich, irlandzkich, łacińskich.
Nazwy własne i imiona: U Tolkiena silnie związane z językami, również wymyślane od podstaw. U Sapkowskiego są to z reguły już istniejące nazwy geograficzne i inne (np. Cintra - miasto w Hiszpanii, Calanthe - łacińska nazwa jednego z gatunków storczyka, itp.)
Wydarzenia i alegoryczność: Sapkowski, jak już wyżej pisałem,, czerpie z naszego świata pełnymi garściami i większości wydarzeń lub elementów przedstawionego świata da się przyporządkować jakiś odpowiednik. Cykl opowiadań to nasze poczciwe, przerobione baśnie (np. "Piękna i Bestia", "Królewa Śnieżka i 7 krasnoludków"), a w Sadze widzimy takie znajome nam elementy, jak: rezerwaty dla elfów (rezerwaty dla Indian), Dobra Księga (Biblia), uniwersyteckie miasto Oxenfurt (Oxford), Non possumus!, wysiedlenia, najazdy jako "bratnia pomoc", te same prawa i terminy ekonomiczne.
Świat Sapkowskiego to nasz świat, w którym ktoś zamieszał gigantycznym mikserem, tak że elementy przeszłości, legend, geografi i języków utworzyły nowy misz-masz, w którym poruszają się bohaterowie. I właśnie bohaterowie ci są najbardziej oryginalnym tworem AS-a i począwszy o tytułowego Wiedźmina na postaciach drugoplanowych kończąc. Przechodzimy tu do nastepnego sposóbu kreacji świata przedstawionego czyli bohaterów A.Sapkowski bardziej niż Tolkien skupił się na konstrukcji samych postaci, a nie na samej rzeczywistości ich otaczającej. Dodał im cechy, które spowodowały, że stały się one niejednowymiarowe, bardziej realne, a przez to wydźwięk całej książki zmienił się. Dołożył "szarość" postaci (czyli nie tylko postaci "czarne" i "białe" jak w przypadku Tolkiena) . Szarość ta polega na tym że nie ma bohaterów tylko dobrych i tylko złych lecz są to postacie o złożonej osobowości które podejmują różne decyzje i zależą one często od punktu siedzenia . Przykładem może być Geralt-wiedzmin główny bohater który jest jak gdyby błędnym rycerzem, który zabija potwory, lecz pobiera za to opłatę by się utrzymać. Ludzie uważają wiedzmina za bezwzględnego morderce i odmieńca jest on jednak bardzo ludzki ze swoimi problemami i dylematami(np. Czy zabijanie rozumnych istot, odmieńców, coś czego ludzie nie znają czyni cię mordercą czy powinno się je zabijać bo zagrażają ludzią?) . Kieruje się swoimi zasadami i kodeksem , wiele razy pokazuje że nie tylko umie zabijać ale jest też wrażliwą kochającą osobą. Wiedmin jest wiele razy stawiany w sytuacjach w których musi dokonywać wyborów i jak sam stwierdza istnieje tylko zło i większe zło między którymi trzeba wybierać a więc nie ma sytuacji w których wybór jest prosty. Drugoplanowe postacie także posiadają złożone charaktery co też składa się na świat przedstawiony.
Przykładem może być wampir który jest abstynentem i nie pije ludzkiej krwi z pobudek moralnych lub czarodziej domagający się wprowadzenia demokracji(powieś mediewistyczna , gdzie panowały dynastie któlów a czarodzeje byli szarymi eminencjami).
Następnym autorem którego sposób kreacji świata chciałbym przeanalizować jest T.Goodkind. Jest to współczesny twórca fantasy jednak w przeciwieństwie do sapkowskiego nie mixuje otaczającej go rzeczywistości jednak tworzy zupełnie nowy świat ze swoimi istotami i magią . Nie można go jednak porównać do Tolkiena gdyż goodkind jak sam stwierdza jego książki nie są stricte fantasy. Goodkind sięga po zupełnie inną metodę kreacji świata przedstawionego a mianowicie po filozofię i idee jakimi kierują się bohaterowie oraz po siłę miłości, przyjaźni i o tym jak kamyk rzucony w staw pobudza kręgi wody. Jedenaście tomów toczy się wokół historii wojny z tyranią, jednak każdy z nich zawiera kończące się opowieści. Łączą je nie tylko skutki wydarzeń, czy decyzji bohaterów, ale także przekazywane w każdym tomie Prawa Magii - ponadpodziałowe dewizy, skierowujące uwagę na rozum i możliwości człowieka. Choć nazwane przez Goodkinda prawami MAGI tak naprawdę z magią nie mają nic wspólnego. I na tym polega duża róznica między goodkindiem a sapkowskim i tolkienem . T.G nie skupia się wyłącznie na akcji ale jest moralizatorem i uświadamia czytelnika że tak naprawdę to nie magia rządzi światem(chociaz ma ona duźy wpływ na wydarzenia w powieści). Są to prawa które działają w prawdziwym świecie , a w serii Miecz Prawdy ubrane w otoczkę fantasy magi i miecza np.
1)Ludzie są głupi: niemal we wszystko uwierzą, bo chcą, żeby  to była prawda, lub dlatego, że się obawiają, iż może to być  prawda. 2)W rzeczywistości nie może być antynomii. 3)Najlepsze intencje mogą spowodować największe szkody.
Goodkind świadomie także porusza tematy społeczne tj. czy możliwe jest istnienie utopi ( w mieczu prawdy są to ludzie niezdolni do zła , którzy nie znają zła) lub potepia ustrój komunustyczny w którym Richard Cypher – główny bohater miecza prawdy(wyznawca obiektywizmu) próbuje nie dać się systemowi.
<opcjolanie> obiektywizm - uznaje wybitne jednostki uznające racjonalność za najwyższą wartość, ludzi niemających wątpliwości co do słuszności swoich przekonań, odważnie postępujących zgodnie z nimi. cztery główne założenia:
1Istnieje obiektywna rzeczywistość.
2. Przy podejmowaniu decyzji powinniśmy kierować się rozumem.
3. Najważniejsze jest nasze własne dobro.
4. Najracjonalniejszym systemem politycznym jest kapitalizm.<opcjonanie>
Goodkind w swoim świecie stawia także na emocje. Przedstawia jest w sposób wyrazisty i z dużym kontrastem . Miłośc(silna , od pierwszego wejrzenia , do śmierci) – nienawiść(z całego serca, do śmierci) , zaciera się granica między tymi dwoma pojęciami.
Podsumowując świat przedstawiony w literaturze to głównie złożonośc kreowanaego świata , nieszablonowi bohaterowi i ich uczucia i idee. Każda powieśc czy to trylogi władcy pierścieni , wiedzmin czy miecz prawdy oprócz otoczki fantasy posiadają także w sobie to coś co przyciąga czytelnika . Każdy z tych światów jest podobny jednak każdy na inny sposób wciągający co potwierdza moją wcześniej postawioną tezę że świat fantasy otwiera przed czytelnikiem nowe i niewyobrażalne światy.