„Nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę” – opowiedz o „człowieku w niewoli formy” na podstawie „Ferdydurke” W. Gombrowicza.(matura ustna)

Bohater powieści W. Gombrowicza, Józio Kowalski, jest 30-letnim mężczyzną, pisarzem, autorem „Pamiętnika z okresu dojrzewania”. Ni to na jawie, ni we śnie pojawia się prof. Pimko i „na siłę” bohater wtłoczony jest do szkoły, i musi poddać się zniewoleniu określonych zachowań. Okazuje się, że szkoła to wielka „Forma” – „pupa”, a w niej funkcjonują kolejne: forma belfra, wieszcza, kujona. Na lekcji j. polskiego dowiadujemy się, że musimy kochać słowackiego, „bo wielkim wieszczem był”. Nauczyciele wobec uczniów stosują „pupią” pedagogikę, czyli wtłaczają gotowe schematy, które należy bez sprzeciwu przyjąć. Pensja u państwa Młodziaków, to kolejne źródło, w którym przebywa Józio. Jego oczyma obserwujemy formę pensjonarki, panienki wysportowanej, niejakiej Zuty oraz nowoczesnej, pełnej swobody obyczajów, mamusi Młodziakowej. Sport, swoboda, naturalność, nowoczesność są cechą tej rodziny. Józio organizuje sprawdzian tej nowoczesności i okazuje się, że reakcja państwa Młodziaków nie jest postępowa. Józio zdemaskował pozę. Kolejne środowisko, w które wpada Józio, to dwór, także środowisko formy: parobka, cioci, wujka, kamerdynera, panienki Zosi. W dworu ziemiańskim słyszymy schematy rozmów, schematy w interpretacji zachowań. Oto, według odwiecznych schematów powinien nawiązać romans i nawiązuje, powinno być porwanie i Józio porywa panienkę Zosię, powinien nastąpić szereg pocałunków, więc następuje: „a więc przycisnąłem swoją gębę do jej gęby” powiada Józio. W środowisku mieszczańskim formę symbolizuje łydka – symbol erotyzmu - w środowisku ziemiańskim – gęba – symbol prostactwa. Rzeczywiście przed formą nie ma ucieczki, tak naprawdę sobą jest się tylko w łazience, powiedział Gombrowicz.