Prezentacja maturalna - Kreacje gangsterów w literaturze i filmie XX wieku. Omów na wybranych przykładach

Kompletna prezentacja maturalna wykorzystana przeze mnie w roku szkolnym 2008/2009
Plik zawiera:
temat maturalny
konspekt
pracę maturalną
kartę z cytatami
przykładowe pytania


1. Określenie problemu
a) Gangsterzy – kreacje a rzeczywistość
Analizując fikcyjne postaci gangsterów stworzone przez filmowców i pisarzy XX-go wieku a następnie zagłębienie się w temat przestępczości zorganizowanej można zauważyć jak bardzo różnili się prawdziwi gangsterzy od ich filmowych interpretacji.

2. Kolejność prezentowanych treści
a) Wprowadzenie pojęcia gangstera
W latach 20. i 30. XX wieku wielkie amerykańskie miasta zostały opanowane przez bandy gangsterów – bezwzględnych przestępców związanych z kręgami przestępczości zorganizowanej – czerpiące ogromne zyski z hazardu, prostytucji, zabójstw na zlecenie, nielegalnych aborcji, korupcji w związkach zawodowych, wymuszeń, łapówkarstwa, a także – w erze prohibicji – z przemytu alkoholu. Gangsterzy działali w strukturze hierarchicznej, przypominającej korporację. Wiele organizacji o charakterze mafijnym powstałych w „złotej erze gangów” przed II wojną światową funkcjonuje do dziś pod innymi nazwami, choć ich sfery oraz metody ich działania się nie zmieniły.
W mojej pracy chciałbym omówić dwie kreacje gangsterów: Tony’ego Montane z filmu pt „Człowiek z blizną” oraz Vita Corleone z pierwszej części „Ojca chrzestnego” i książki pod tym samym tytułem.

b) Charakterystyka Tony’ego Montany
Zacznę od Tony’ego Montany. Jest to postać, która w USA zyskała miano kultowej, mimo, że film, w którym występuje nie zebrał dobrych opinii krytyków.

Tony już samym wyglądem wymuszał u innych ludzi ostrożność. Był to mężczyzna w średnim wieku, raczej niskiego wzrostu, szczupły, o czarnych krótkich włosach. Wyróżniała go jednak blizna, która nadawała jemu twarzy groźny wyraz (zawdzięcza też jej swój pseudonim – Człowiek z blizną) a także więzienny tatuaż na ręce, co pozwalało przypuszczać, że ma kryminalną przeszłość.

Historia Tony’ego zaczyna się w maju 1980 roku na Kubie, kiedy Fidel Castro zezwala na opuszczenie kraju przez 125.000 Kubańczyków.
Tony jest jednym z emigrantów, którzy trafiają do obozu uchodźców w USA. Tam potwierdza przypuszczenia o kryminalnej przeszłości. Dostaje zlecenie na zabicie Emilia Rebengi w zamian za co ma otrzymać zieloną kartę. Tony przyjmuje propozycję wypowiadając słowa "Komucha zabiłbym dla przyjemności, a dla zielonej karty pokroję go na kawałki".
Zlecenie to realizuje bardzo dokładnie, z zimną krwią. Po opuszczeniu więzienia, razem ze swoim przyjacielem Manny'm (w tej roli Steven Bauer) rozpoczyna pracę w barze szybkiej obsługi w Miami.
Niezaspokojone ambicje nie pozwalają mu jednak na marnowanie się w takim miejscu, zaczyna więc pracę u Franka Lopeza - potentata na rynku kokainy.
Montana staje się coraz ważniejszy w półświatku przestępczym. Nie podoba mu się jednak sposób prowadzenia interesów przez Lopeza. Dochodzi między nimi do kłótni, potem do nieudanego zamachu na Tony'ego.
Tony zbiera swoich ludzi i w krwawym odwecie zabija Lopeza i przekupnego policjanta.
Teraz to on jest numerem jeden w mieście nikt już nie stoi mu na przeszkodzie. Zaczyna więc bogacić się, jego imperium się rozrasta, z pomocą przekupnych bankierów pierze brudne pieniądze i inwestuje je w legalne interesy.. Ma wszystko to czego chciał - władzę i pieniądze.
Jego zachłanność zostaje ukarana gdy zostaje nakryty podczas prania brudnych pieniędzy. Z kłopotów uratować go może Sosa - jego wspólnik z Ameryki Południowej, jednak ten stawia warunek - Tony musi zabić dziennikarza działającego na szkodę Sosy.
Tony przystaje na ten warunek. Dziennikarz jednak nie zostaje zabity, bo w jego samochodzie, w którym została podłożona bomba była też jego rodzina a Tony nie chciał zabijać dzieci.
Sosa nie wybaczył błędu Tony'emu i nasyła na niego swoich żołnierzy. W międzyczasie Tony zabija swojego przyjaciela - Manny'ego po tym jak odkrył, że mieszka z jego siostrą.
Ludzie Sosy zabijają siostrę Tony'ego, a następnie jego samego. W chwili śmierci stara się zabić jak najwięcej ludzi, ginie jednak od strzału w plecy i upada do basenu nad którym widniał napis "The World is yours". Scena ta jest bardzo symboliczna, bo Tony w chwili śmierci posiadał wszystko, czego chciał.

Tony Montana miał prosty przepis na życie: zdobycie jak największych wpływów i zarobienie jak najwięcej pieniędzy. Nie uznawał żadnych wartości, żył wg spaczonego przez siebie kodeksu moralnego. To pieniądze były dla niego wartością samą w sobie, powiedział nawet "Jeśli masz forsę, masz władzę".
Jego zachowanie było raptowne a jego wizytówką była bezwzględność, którą okazywał zabijając kolejnych ludzi w drodze do swojej kariery. Nie uznawał sprzeciwów a jego głównym argumentem była przemoc, od której nie stronił.
Tony Montana jest też doskonałym przykładem człowieka zniszczonego pieniędzmi. W chwili, gdy był już na szczycie stał się bardzo arogancki, odnosił się do innych z wyższością, uważał się za kogoś nietykalnego.

Postać Tony'ego znakomicie odegrał Al Pacino. Aktor ten ma na koncie kilka gangsterskich filmów, takich jak „Ojciec Chrzestny”, „Donnie Brasco” czy „Człowiek z Blizną”. Al Pacino w pełni oddaje cechy swojego filmowego bohatera – odpowiednia mimika, energiczną, żywa gestykulacja, która współgra z niepohamowanym zachowaniem Człowieka z blizną. Do tego aktorowi udaje się uzyskać akcent, wskazujący na łacińskie pochodzenie.

c) Charakterystyka Vita Corleone
Vito Andolini (później Vito Corleone, Don Corleone) to jedna z głównych postaci powieści autorstwa Mario Puza pt. „Ojciec Chrzestny” a także jedna z pierwszoplanowych postaci w pierwszej i drugiej części „Ojca chrzestnego”

W powieści jak i pierwszej części filmu „Ojciec chrzestny” Vito Andolini to mężczyzna po 50, masywnej budowy, wyposażony w obwity brzuch, który był częsty u innych głów rodzin mafijnych.
Twarz odznaczała się godnością, była pełna powagi i nie zdradzała żadnych emocji. To właśnie kamienna twarz Dona była jego głównym atutem w prowadzeniu interesów - jego zamiarów czy myśli nie można było odczytać z wyrazu twarzy.

Don to określenie osoby sprawującej najwyższą władzę w rodzinie mafijnej. To Donowi byli podlegli wszyscy caporegimowie (dowódcy grup) i ich żołnierze. Don miał też swojego osobistego doradcę – consigliere. Taka struktura rodziny wzorowana jest na sycylijską Cosa Nostrę (sycylijska mafia).
Zanim Vito Andolini stał się Donem musiał najpierw stworzyć swoją rodzinę mafijną.

Jego historia zaczęła się na Sycylii gdzie się urodził i wychowywał. Jednak gdy jego ojciec zostaje zabity przez szefa mafii krewni młodego Vita wysyłają go do Ameryki gdzie zmienia nazwisko na Corleone (aby utrzymać wieź łączącą go z rodzinną Sycylią) i zaczyna pracę w sklepie spożywczym.
Zostaje jednak zwolniony z tej posady, bo na jego miejsce zostaje zatrudniony bratanek Fanucciego - okolicznego gangstera trudniącego się wymuszeniami. Rodzina Corleone licząca wtedy 4 osoby została bez środków do życia. Vito poznaje wtedy Petra Clemenze i Salvatore Tessi'ego. Wchodzi z nimi w interes, polegający na okradaniu transportów z luksusowymi tkaninami.
Akcja sie udaję, cała trójka zgarnia całkiem niezłe dole. Do Vita przychodzi jednak Fanucci, który chce ściągnąć od nich haracz. Vito nie godzi się z takim stanem rzeczy. Zabija prześladowcę dzięki czemu zdobywa szacunek, bo Fanucci wymuszał pieniądze od wielu okolicznych przedsiębiorców.
Vito zaczyna zaopatrywać lokalne sklepy w oliwę importowaną z Włoch. Z czasem jego przedsiębiorstwo zaczyna się rozrastać a Vito poszerza zasięg swoich wpływów. Clemenza i Tessi dostają funkcję caporegimów a on sam mianuje się Donem. Pod przykrywką firmy importującej towary z Włoch zaczyna zdobywać kontrolę nad grami hazardowymi w Nowym Jorku, które w tamtych czasach były niezwykle dochodowe.
Tak powstaje imperium rodziny Corleone.

Don Corleone nie był typowym gangsterem biegającym z pistoletem i rozlewającym niepotrzebnie krew. Miał daleko rozwiniętą sztukę perswazji, która działała niemal zawsze. Dopiero gdy ta sztuka zawodziła Don uciekał się do innych metod, mianowicie składał wtedy ofertę nie do odrzucenia, która oznaczała albo przystanie na jego warunki, albo śmierć.
Don był biznesmenem dbającym o swoje interesy w zakresie nierzadko łamiącym prawo. Stał jednak ponad prawem, nie znosił żadnych ograniczeń czy narzucania mu swojej woli. Ponad wszystko cenił wolność, we wszystkim co robi.
Corleone żył według swoich zasad. Przede wszystkim uznawał lojalność. Był też słowny. Gdy ktoś poprosił go o wykonanie jakiejkolwiek przysługi i był zaoferował mu swoją przyjaźń, mógł być pewien, że Don odda mu tą przysługę.

Vito Corleone był nie tylko głową rodziny mafijnej, miał również zwykłą rodzinę - żonę i czwórkę dzieci. Zawsze starał się nie mieszać swojej żony i córki w sprawy dotyczące interesów - żona zawsze wiedziała tylko tyle, ile musiała, córka była odizolowana od spraw mafii. Jako, że ktoś musiał przejąć bo nim jego imperium uczył swoich trzech synów jak zarządzać rodziną, jak prowadzić rozmowy, jak być Donem.

W pierwszej części filmowej adaptacji powieści Mario Puza w postać dojrzałego Vita Corleone wciela się Marlon Brando. Aktor doskonale oddaje powagę i godność Vita - jego twarz rzadko pozwala widzowi odczytać jego emocje, a co dopiero myśli. Spokojna gestykulacja podkreślała wolę Dona, którą zawsze wyrażał spokojnym i opanowanym głosem.
Aktor został też bardzo dobrze przygotowany do tej roli w aspekcie wyglądu. Jego twarz pod okiem charakteryzatorów przybrała powagi dzięki uwydatnieniu żuchwy. Jego ubiór był zawsze bardzo elegancki, dopasowany do sytuacji, podkreślał jego pozycję


d) Pierwowzory filmowych postaci
Daje się zauważyć pewne podobieństwa pomiędzy fikcyjnymi postaciami za filmów a prawdziwymi gangsterami, którzy działali w historii.
. Pierwszy z nich, Al Capone podobnie jak Tony Montana nosił bliznę na twarzy (miał też przydomek „Scarface”) przeprowadził równie szybką karierę, tyle że w innej branży. Capone miał podobny tok myślowy do Montany, obaj uważali, że świat jest u ich stóp i można kupić każdego.
Postać Vita Corleone była wzorowana na Josephie Bonanzie, Carlu Gambinie i Franku Costello, którzy podobnie jak Don Corleone byli klasycznymi przywódcami przestępczego świata.

3. Wnioski
a) Środowisko emigrantów w Stanach Zjednoczonych źródłem przestępczości zorganizowanej.
Niemal wszyscy najsłynniejsi gangsterzy działający w XX wieku w Stanach Zjednoczonych byli imigrantami z Europy. Już w punkcie wyjścia znajdowali się w gorszej sytuacji, z jednej strony za sprawą niechęci ich rodziców do zasymilowania się w nowej ojczyźnie, a z drugiej z powodu równie wielkiej niechęci nowej ojczyzny do zaakceptowania obcokrajowców. Slumsy jak Little Italy na Manhattanie czy Little Hell w Chicago, gdzie nowo przybyli tworzyli getta, aby móc poczuć się w nowym otoczeniu „jak w domu”, dodatkowo pogłębiały ich izolację. Nic więc dziwnego, że na tak podatnym gruncie rozwijały się różne pochodzące z Europy organizacje, w tym mafia, oraz że przyłączały się do nich setki młodych ludzi, którzy cenili sobie możliwość łatwego wzbogacenia się oraz podniesienia statusu w lokalnej społeczności, jakie zapewniało członkowstwo w gangu. Przynależność do mafii czy też do gangu dawała nie tylko poczucie koleżeństwa, ale również ten rodzaj władzy, o którym większość nowo przybyłych do Ameryki mogła jedynie pomarzyć.
Jak powiedział John Gotti, Don rodziny mafijnej: ”Życie zmuszało mnie do obrania takiego, a nie innego kierunku. Nie miałem wielkiego wyboru. W tamtych czasach wszystkie drzwi pozostawały zamknięte.”
Nie widząc innej drogi, wielu imigrantów przyczyniło się do powstania przestępczości zorganizowanej w Stanach Zjednoczonych.

b) Złudny obraz gangstera stworzony w literaturze i filmie XX wieku.
Obrazy gangsterów przedstawione w wielu filmach czy książkach są złudne. Prawdziwi gangsterzy mają niewiele wspólnego z ich filmowymi interpretacjami, które można obejrzeć np w „Ojcu Chrzestnym”, kreującym romantyczną wizję gangstera (wzmacnianą poprzez chwytliwy temat muzyczny i przystojnych aktorów). Większość ludzi nie zna żadnego członka mafii i nigdy wżyciu się z kimś takim nie zetknęła. Większość ludzi nie ma pojęcia o gangsterach, a ikoniczny wizerunek, jaki został wykreowany ma niewiele wspólnego z rzeczywistością. Członkowie mafii to nie tragiczni antybohaterowie, fantastyczne postacie ani jakieś znakomitości, które dokonały czegoś wyjątkowego. To zwykli bandyci. Ich fałszywy wizerunek jest jeszcze bardziej idealizowany przez owianą mgiełką tajemniczości subkulturę, wykreowaną przez samych członków mafii. Choć pod pewnymi względami interesująca, w gruncie rzeczy nie różni się niczym od środowiska, w którym działają wszyscy inni pospolici kryminaliści.