Krótka charakterystyka tematu
Cały ciężar interpretacji tematu spoczywa na wyjaśnieniu, w jaki sposób zostało zaprezentowane życie wewnętrzne bohaterów. Projekcja tego, co jest w duszy bohatera, może być przedstawiona przez sen, widzenie, zjawy, ale także przez spotkanie z człowiekiem, który w jakimś stopniu jest podobny do wybranego bohatera. Można, więc przyjrzeć się takim bohaterom jak: Raskolnikow - Swidrygajłow; doktor Judym - Joanna. W związku ze snem, wizją i zjawą można sięgnąć po przykłady z „Makbeta” Szekspira, „Dziadów cz. III” A. Mickiewicza, „Kordiana” J. Słowackiego, „Wesela” S. Wyspiańskiego, „Zbrodni i kary” F. Dostojewskiego. Kompozycja pracy może opierać się na różnych pragnieniach, oczekiwaniach prezentowanych we śnie, wizji, itp. Są bohaterowie, którzy pragną kariery i we śnie taka kariera ukazuje się im, np. sen Senatora z III cz. „Dziadów”.
Plan pracy
1. Wstęp
2. Mit o Narcyzie
- młodzieniec zakochany w samym sobie, w swym źródlanym odbiciu
- uwięziony przez własny obraz
- mit dał początek motywowi sobowtóra. Narcyz i lustro jako sposób pokazania własnego „ja” bohatera
3. Molier „Amfitrion”
- motyw sobowtóra w trochę innej postaci: motyw bliźniąt.
4. William Szekspir „Wieczór Trzech Króli”
- motyw bliźniąt jako sobowtórów
- rozdwojenie ludzkiej natury
- poszukiwanie utraconej połowy egzystencji
5. William Szekspir „Makbet”
- Trzy Czarownice, Duch Banka, Zjawy
- Czarownice zasiewają w duszy Makbeta zło, są uosobieniem istniejących od dawna w duszy bohatera złych skłonności, które skrywa sam przed sobą i przed światem.
- Duch Banka symbolizujący wyrzuty sumienia Makbeta.
- Koszmary, halucynacje, zjawy i przywidzenia towarzyszące Makbetowi wieszczą nadchodzącą zgubę są odzwierciedleniem jego rozterek, a także tego, że w pewnym momencie bohater staje się usposobieniem zła.
6. J. Słowacki „Kordian”
- Strach i Imaginacja jako symbol niemocy, lęków i niedojrzałości wewnętrznej Kordiana
- Doktor-Szatan ukazuje beznadziejność idei bohatera
- Kordian jako marionetka w rękach nieznanych sił
7. I. Krasiński „Nie-Boska Komedia”
- Dziewica-Widmo reprezentująca poezję przeklętą i nieistniejącą wyidealizowaną miłość, za którą podąża Henryk (jego ukryte pragnienia)
- Duchy zamęczonych przodków przepowiadające klęskę Henryka
8. Adam Mickiewicz „Dziady” cz. III
- sny: Senatora, Ewy, Więźnia
- wizje: Księdza Piotra, Konrada, Oleszkiewicza
- proroctwo Anioła przepowiadającego losy głównego bohatera
9. F. Dostojewski „Zbrodnia i Kara”
- 3 sobowtóry Raskolnikowa: Swidrygajłow, Łużyn, Leibiezatnikow (jako głowne podobieństwo nihilizm)
- 3 sny Swidrygajłowa i 3 widzenia Marty
- sen Raskolnikowa
10. B. Prus „Lalka”
- spotkanie Wokulskiego z sobowtórem
- sny Izabeli Łęckiej
- Wokulskiego wizja Paryża, jako labiryntu
11. B. Prus „Faraon”
- nawiązanie do pradawnego egipskiego wyobrażenia ludzkiego „cienia” w kulcie zmarłych
- motyw sobowtóra, wykorzystany w intrydze politycznej (Grek Lyon jako rywal Ramzesa XIII)
12. S. Wyspiański „Wesele”
- spotkania osób dramatu z postaciami dramatu, i demaskowanie w ten sposób konfliktów rozgrywających się w duszach bohaterów, ich kompleksów czy marzeń.
- sen Panny Młodej – pokazanie tego, że Polska wciąż żyje w sercach Polaków
- taniec chocholi - Polska uśpiona, nie gotowa do powstania i walki o wolność
- liczne symbole i znaki magiczne (np. Pojawienie się na niebie Wernychory)
13. W. Gombrowicz „Ferdydurke”
- kreacja bohatera za pomocą sobowtóra
14. T. Konwicki „Kompleks polski”
- kreacja bohatera poprzez opis sobowtóra z lustra
15. Zakończenie