Kornel Makuszyński

KORNEL MAKUSZYŃSKI

Pisarz, publicysta, krytyk teatralny, jeden z najpopularniejszych pisarzy dla dzieci. Urodził się 8 stycznia 1884 w Stryju, a zmarł 31 lipca 1953 roku w Zakopanem. Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Już jako czternastolatek zaczął pisać wiersze, które recenzował Leopold Staff. Jako szesnastolatek opublikował pierwsze wiersze w „Słowie Polskim", a od roku 1904 był członkiem redakcji tego pisma i zajmował się recenzjami teatralnymi. Debiutował tomikiem wierszy „Połów gwiazd" (1908)
Studiował filologię polska i romańską na Uniwersytecie Lwowskim i w Paryżu. W roku 1915 został przeniesiony wraz z innymi mieszkańcami w głąb Rosji. Zatrzymał się w Kijowie, gdzie objął funkcję prezesa Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich oraz kierownikiem literackim kijowskiego Teatru Polskiego.
Po I wojnie światowej w 1918 roku wrócił do stolicy w kraju. Tu został członkiem Polskiej Akademii Literatury. Za swoją twórczość został też uhonorowany Państwową Nagrodą Literacką w 1926 roku za poemat Pieśń o Ojczyźnie (1924) i nagrodą PAL „Złoty Wawrzyn".
Od 1945 roku życie pisarza związane było z Zakopanem. Zjednał sobie sympatię i miłość górali. Dowodem tego, jak bardzo go cenili, jest zarejestrowana przed laty rozmowa zakopiańskich dorożkarzy zapisana gwarą góralską:
„- Hej, bracie! Cy ty wies, wte to Makusyński? -
Może jaki minister z Warszawy? -
Eh, co ta minister. Makusyński wiencyj znacy jako syćka ministry."
Powodów do uznania i wdzięczności było dużo. Z inicjatywy Kornela Makuszyńskiego powstało na stokach Gubałówki sanatorium dla młodzieży. Pisarz inicjował też zbiórki pieniężne na sprzęt narciarski dla najbiedniejszych dzieci. ! 1930 roku odbyły się w Zakopanem pierwsze zawody „O Puchar Kornela Makuszyńskiego". Uczestniczyli w nich tacy późniejsi mistrzowie jak Bronisław Czech i Stanisław Marusarz.
W roku 1929 rada miejska przyznała autorowi „Szatana z siódmej klasy" tytuł Honorowego Obywatela Zakopanego.
Kornel Makuszyński zmarł 31 lipca 1953 roku. Pochowany został na Cmentarzu Zasłużonych. Cmentarz ten zwany jest w góralskiej gwarze od nazwiska fundatora, Jana Pęksy, Pęksowym Brzyzkiem.
W dniu pogrzebu, w imieniu górali tak przemawiał Adam Pach, ludowy poeta i gawędziarz, wnuk sławnego bajarza Sabały: „Do gromady honorowych ludzi, co leżą na Pęksowym Brzyzku schodzi Mistrz Kornel Makuszyński, Honorowy Gazda. Godnie se zasłużył na tym świecie. Swoją gwarą i swoim piórem umilał ludziom życie. Zapatrzył się na Sabałowe powiedzenie: wyzyn ze siebie smentek, a zycie stanie się milse. Jednako dziś nas zasmucił swojom smierzciom".
Na dowód niesłabnącej popularności książek Kornela Makuszyńskiego, młodzież składa na jego grobie i obok popiersia pisarza w muzeum, tarcze szkolne. W Zakopanem znajduje się też jego muzeum. Tam również odbywa się turniej brydża jego imienia.
Kornel Makuszyński pozostawił po sobie liczną spuściznę. Był autorem humoresek i felietonów, zebranych m.in. w książkach: Rzeczy wesołe (1909), Kartki z kalendarza. Recenzje teatralne zawarł w Duszach z papieru (tom 1-2, 1911).
Niezwykle popularne utwory dla dzieci i młodzieży, np. Bardzo dziwne bajki (1916), powieści O dwóch takich, co ukradli księżyc (1928, ekranizacja 1962 w reżyserii Jana Batorego), Przyjaciel wesołego diabła (1930, ekranizacja w reżyserii Jerzego Łukaszewicza w 1986 roku) Panna z mokrą głową (1933, ekranizacja w reżyserii Kazimierza Tarnasa w 1994 roku), Wyprawa pod psem (1936), Awantura o Basię (1937, ekranizacja w reżyserii Marii Kaniewskiej w 1959 roku), Szatan z siódmej klasy (1937, ekranizacja w reżyserii Marii Kaniewskiej w 1060 roku, w reżyserii Kazimierza Tarnasa w 2006 roku), Szaleństwa panny Ewy (1957, ekranizacja w reżyserii Kazimierza Tarnasa w 1984 roku). Ilustrowane Przygody Koziołka Matołka (część 1-4, 1933-1934) i Awantury i wybryki małej małpki Fiki Miki (część 1-2, 1935-1936). Do tej pory liczne wznowienia.
Powieści o życiu cyganerii artystycznej: Perły i wieprze (1915) oraz Po mlecznej drodze (1917). Wspomnienia Bezgrzeszne lata (1925). Poezje wybrane (1988), Utwory wybrane (1980-1991).

Muzeum im. Kornela Makuszyńskiego jest drugim w Zakopanem muzeum biograficzno-literackim po Kasprowiczowskiej Harendzie. Mieści się w willi "Opolanka", gdzie państwo Makuszyńscy mieszkali w czasie niemal corocznych letnich i zimowych pobytów w Zakopanem, a po drugiej wojnie osiedlili się na stałe. Wiele cennych przedmiotów oraz duża biblioteka Makuszyńskich zostały zniszczone w czasie II wojny w Warszawie. To, co dzisiaj znajduje się w Muzeum, jest zaledwie cząstką dorobku pisarza - kolekcjonera dzieł sztuki i przyjaciela wielu wybitnych artystów. Muzeum powstało w roku 1966 ze zbiorów ofiarowanych społeczeństwu przez Janinę Gluzińską-Makuszyńską (1896-1972) wdowę po pisarzu.