Filozofia starożytnej Grecji - jej narodziny i rozwój!

Słowo filozofia jest wyrazem pochodzenia greckiego, które oznacza miłość - phileo i mądrość - sofia. W starożytnej Grecji termin ten był tłumaczony jako mądrość w ogóle.Dopiero Platon rozdzielił wiedzę na dwa nurty: wiedzę o zjawiskach i wiedzę o bycie. I właśnie to drugie nazwał mianem filozofii. Arystoteles - następca Platona wyodrębnił w filozofii wiedzę ogólną i nauki. Odtąd nazwa filozofii była juz ściśle określona i odgraniczona wyraźnie od innych dziedzin. Filozofia powstała w Starożytnej Grecji w VI w.p.n.e. na bazie działalności mędrców. Starzec ten posiadał wiedzę i pełnił bardzo ważną rolę, był wyrocznia i fachowcem w każdej dziedzinie. Czerpał swoją wiedzę z tradycji, doświadczeń, licznych podroży oraz z religii. W Grecji mieli dwie formy religii: "popularną" dla wszystkich wierzących oraz dla wierzących. Powszechnie za twórcę tej dziedziny nauki oraz za pierwszego filozofa, zaliczany jest do "siedmiu mędrców", uznawany jest za twórcę podstaw nauki i filozofii europejskiej. Żył w czasach Solona. Zalicza się go do szkoły jońskiej. Jego uczniem był Anaksymander. Przebywał jakiś czas w Egipcie, gdzie zapoznać się mógł z tamtejszą geometrią.

Archaiczny, naiwny materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu ok. VI-IV w.p.n.e. zwany był jońską filozofią przyrody. Pierwsze niemitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury będące punktem wyjścia dla rozwoju filozofii i nauki europejskiej. Świat ma jednorodną, materialną strukturę, jest zbiorem konkretnych ciał. Początkiem i zasadą świata, a zarazem właściwą naturą rzeczy jest przenikająca wszystko, wieczna pramateria (prasubstancja, prapierwiastek, pierwotny żywioł), która ulegając nieustannej przemianie - ożywia i różnicuje byt. Na tej zasadzie z jedności (pierwotnego żywiołu) powstaje różnorodność. Według Talesa promaterią jest woda. Wysnuł ten wniosek na podstawie obserwacji, według których woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie. Anaksymenes uważał natomiast, że promaterią jest powietrze, bowiem przenika wszystko wypełniając bezkres. Zaś Hylozoizm miewał, iż atrybutem materii jest ruch, wszystko co jest - jest w ruchu, rozwija się, co jest objawem życia.

Sofiści nie byli z zawodu filozofami, lecz nauczycielami i wychowawcami, przygotowującymi do życia publicznego. Spełniali więc funkcję, którą w dzisiejszych czasach pełni publicystyka i szkolnictwo. Początkowo wyraz „sofista” miał zabarwienie dodatnie i oznaczał uczonego. Z czasem, wraz ze zmianą stosunku Greków do sofistów, zyskał sens pejoratywny i zaczął oznaczać pseudouczonego, zaś sofistyka stała się synonimem rozumowania, które dla fałszywego twierdzenia stwarza pozory prawdy. Dopiero w XIX w. podjęto rehabilitację sofistów.

Sokrates wzywał nie wprost do cnoty, lecz do zastanawiania się nad cnotą Jego teoria wiedzy była teorią poszukiwania wiedzy, czyli jej metodologią. Metoda, jaką się posługiwał, była metodą dyskusji, współpracy umysłowej. Składała się z dwóch części, negatywnej i pozytywnej: pierwsza uczyła, jak usuwać fałszywe przekonania, druga - jak zdobywać prawdziwe.Odpowiedź na proste pytania etyczne musiała wypadać trafnie, nie wymagała bowiem żadnych specjalnych wiadomości, lecz tylko rozsądku, który każdy posiada. „Dwie są rzeczy, które każdy musi sprawiedliwie przyznać Sokratesowi: rozumowanie indukcyjne i definicję Cel jego był praktyczny: szukał pojęć, bo kto ma pojęcia, ten ma wiedzę, a kto ma wiedzę, ten ma cnotę. Cel był praktyczny, ale dał wynik, który był i teoretycznie ważny: wynikiem tym były doniosłe metody logiczne sofiści uważając prawdę za względną i umowną chcieli uczyć nie tego, co prawdziwe, lecz tego, co skuteczne; Sokrates zaś uczył tylko tego, co prawdziwe, w przekonaniu, że jedynie prawda jest skuteczna dla celów, które stawiał: dla poprawy moralnej ludzi. Sofiści byli utylitarystami, a Sokrates moralistą, oni byli relatywistami, on uznawał wiedzę powszechną i bezwzględną.

Platon, tak jak inni filozofowie greccy odznaczał się realizmem. Toteż, rozważając teorię pojęć doszedł do wniosku, że jeśli zawierają one wiedzę, to jest oczywiste, że posiadają jakiś rzeczywisty przedmiot. Skoro cechą pojęć jest stałość oraz jedność, to przedmioty według których powstają pojęcia także muszą posiadać te własności. Jednak wszystkie istniejące rzeczy nie posiadają tych własności, gdyż są zmienne oraz złożone. Wynikało więc z tego, że stałe własności posiadają wyłącznie pojęcia, nie zaś rzeczy. Przedmiotem pojęć nie mogą więc być zmienne rzeczy, lecz jakiś byt, który jest niezmienny. Byt ten, stwierdził Platon, nie jest człowiekowi bezpośrednio dany, jest bytem idealnym. O rzeczach, które są zniszczalne, zmienne i realne nie można powiedzieć, że istnieją, ale że co najwyżej się stają. Istnieją tylko idee, które są wieczne, niezmienne i doskonałe.Obok nowego pojęcia idei stworzył też nowe pojęcie ludzkiej duszy. Uznał, jak to twierdzili dawniejsi myśliciele, że dusza jest czynnikiem życia, dzięki niej ciało żyjei może się samoczynnie poruszać. Przestał jednak dusze pojmować, jak to się działo dotychczas, w sposób materialny. Będąc czynnikiem życia dusza stanowi przeciwieństwo materii, gdyż materia jest bezwładna ze swej natury, zaś dusza powoduje ruch, jest więc realna a nie materialna. Platon przeciwstawił się też starożytnej teorii poznania, które przypisywały jedynie ciału, zmysłom. Filozof stwierdził, że dusza, nie posiadając narządów zmysłowych poznaje samodzielnie. Dusza posiadała dwa różne pojęcia, jedno opierało się na rozważaniach psychologicznych oraz biologicznych, drugie zaś na religijnych.

W zoologii Arystoteles głosił pogląd teleologii, czyli celowości natury, to znaczy uważał, że organizmy rozwinęły się w taki a nie inny sposób z powodu wyznaczonego przez naturę celu (telos), który można by też określić mianem funkcji. Twierdził, że aby wyjaśnić jakieś zjawisko, trzeba odkryć jego cel, czyli zrozumieć, w jakim celu zachodzi. Twierdził, że naturalnym celem istoty ludzkiej jest życie w społeczności polis i że ta forma ustrojowa powstała właśnie po to, by zaspokoić ludzką potrzebę życia we wspólnocie, jako że jednostki nie są na tyle samowystarczalne, by żyć w izolacji.

Filozofia tego okresu przestała być jedyną nauką i uległa podziałowi na trzy części: logikę, fizykę i etykę. Etyka uzyskała w całym okresie pozycję dominującą.
Rozwój filozofii skoncentrował się w szkołach, wśród których dominowały: Platońska Akademia i Arystotelesowski Likeion, czynne już w poprzednim okresie. Na początku hellenizmu powstały trzy szkoły: stoicka, epikurejska i sceptycka.

Stoicyzm to kierunek filozoficzny zapoczątkowany w III wieku przed narodzeniem Chrystusa. W Atenach przez Zenona z Kition, doprowadzony do ostatecznej formy przez Chryzypa i kontynuowany przez całą starożytność. Wywarł znaczny wpływ na rozwój chrześcijaństwa, w pewnym stopniu oddziaływał na myśl średniowieczną, odżył w nowej formie w filozofii nowożytnej.Modelem człowieka był mędrzec, który żył w zgodzie z naturą, kierujący się rozumem.

Zapoczątkowany w starożytności przez Epikura, w ok. 306 r. p.n.e. kierunek filozoficzny-Epikureizm, kontynuowany także w czasach nowożytnych. Podobnie jak w większości kierunków filozoficznych hellenizmu dla epikurejczyków najważniejszą dziedziną filozofii była etyka – uważali oni, że podstawowym zagadnieniem filozoficznym jest szczęście, które upatrywali w przyjemności.

Sceptycyzm filozoficzny to pogląd filozoficzny, podważający pełną wiarygodność ludzkiego poznania. Należy odróżnić współczesny sceptycyzm filozoficzny od sceptyków, szkoły filozoficznej starożytnej Grecji, założonej przez Pyrrona z Elidy.Sceptycyzm jest mylony z cynizmem. Postawa sceptyczna zakłada zawsze pewne obiektywne kryteria, za pomocą których można rozróżnić prawdę i fałsz. Cynicy programowo odrzucali rozważanie zagadnień z teorii bytu i teorii poznania, zakładając, że nie ma obiektywnych kryteriów prawdy.