"Pan Tadeusz" - jako epopeja narodowa.

Dlaczego Pan Tadeusz jest epopeją?

Adam Mickiewicz napisał,,Pana Tadeusza” z przyczyn moralnych. Chciał wyrazić swoją tęsknotę za ojczyzną oraz uciec z emigracji do,,kraju lat dziecinnych”. Wieszcz przystępując do pracy nad kolejnym utworem, w którym chciał zawrzeć tęsknotę i ból, jaki czuje emigrant, wcale nie zamierzał stworzyć epopei narodowej.,,Pan Tadeusz” miał być oparty na podstawie sielanki Goethego, ale jak powiedział sam Mickiewicz,,Czym innym miał być w trakcie tworzenia, a czym innym stał się w toku tworzenia”. Również przyczyny, dla których powstała późniejsza epopeja zostały wyjaśnione w epilogu i inwokacji. Epopeję cechuje patos, patriotyzm, opisane są dzieje społeczności w danym okresie historycznym, zwykle przełomowym w sposób wszechstronny. Charakterystyczny jest tez realizm, wielowątkowość akcji. Mickiewicz w swoim dziele ujął te najważniejsze i charakterystyczne cechy epopei. W swojej pracy postaram się odpowiedzieć na pytanie zawarte w temacie, posługując się wybranymi cytatami oraz własnymi spostrzeżeniami.

W dużej mierze treść ''Pana Tadeusza” to opisy przyrody, ale nie są to zwykłe opisy. Mickiewicz maluje przed nami obraz ojczyzny, każde drzewo, potok, staw zwierzę jest obdarzone cechami niczym z baśni. Okazuje się, że nawet przyroda ma cechy istoty żywej:,

,Dwa stawy pochyliły ku sobie oblicza,
Jako para kochanków; prawy staw miał wody,
Gładkie i czyste jako dziewicze jagody;
Lewy, ciemniejszy nieco, jako twarz młodziana
Smagława, i już męskim puchem osypana”

Mickiewicz być może poprzez opisy natury chce wyeksponować ludzkie uczucia, zachowania. Porównanie stawów do pary kochanków jest szalenie głębokie i skłania ku refleksjom. Prawy staw odgrywa rolę kobiety, która jest delikatna, czysta, natomiast drugi staw to mężczyzna.

Poeta bardzo często wyraża słowa zachwytu, nie kierując się opisami, np.: a przecież wokoło lasy! Litewskie! Tak poważne i pełne krasy! Tu również dostrzec można baśniowe piękno krajobrazu, który przedstawiony jest jako ponury w opisie zamglonego poranka i jak groźnego- puszczy litewskiej. Mickiewicz potrafił zobaczyć coś pieknego, coś, co by przyciągnęło nasza uwagę, nawet w smętnym krajobrazie czy sytuacji. Tak jak w baśni złe wydarzenia zawsze puszcza się w niepamięć, a dobro ponosi swój triumf.

Autor w swoim dziele zawarł wątki dotyczące społeczeństwa. Zachowania, obyczaje postaci są bardzo realne. Obraz polskiej szlachty, dla której liczyły się własne interesy ukazany został w sposób łagodny. Mickiewicz zdawał sobie sprawę ze wszystkich wad szlachty. Wybaczał je, choć też i pokpiwał. Jednak był obiektywny- zauważał zalety, a wady wybaczał. Kochał naród za jego patriotyzm, męstwo i ofiarność. Przykład przemiany Jacka Soplicy, niegdyś ubogiego szlachcica, którego cechowało pieniactwo, warcholstwo, po czym przeszedł niesamowitą metamorfozę. To on jako pokorny ksiądz Robak nawoływał naród do walki. Ostrzegał przed niebezpieczeństwem. Dla niego ważne było dotrzymanie obietnicy dotyczącej swojego syna. Przejawia się to w rozmowie Jacka z Sędzią;

,,(...)Pamiętasz, że Jacek chciał do wojska słać syna,
Potem w Litwie zostawił: cóż w tym za przyczyna?
Oto w domu Ojczyźnie potrzebniejszy będzie.
Słyszałeś pewnie, o czym już gadają wszędzie,
O czym ja wiadomostki przynosiłem nieraz:
Teraz czas już powiedzieć wszystko, czas już teraz!
Ważne rzeczy, mój bracie! Wojna tuż nad nami!
Wojna o Polskę! Bracie! Będziem Polakami!

Myślę, że w tym fragmencie jest wyraźnie zarysowany akcent polityczny, patriotyzm, chęć odzyskania wolności, narodowości. Mickiewicz nie zadowala się samym opisywaniem uczuć. To naród sam je tworzy. Najbardziej optymistyczny i pełen przekonania jest końcowy fragment dzieła :

,, I z trąb znana piosenka ku niebu wionęła,
Marsz triumfalny: <<Jeszcze Polska nie zginęła!>>
<<Marsz Dąbrowski do Polski!>> - I wszyscy krzyknęli,
I wszyscy <<Marsz Dąbrowski!>> chorem okrzyknęli!” .

Miłość oraz zapał do walki w imieniu Ojczyzny mogą zmienić życie nawet najgorszej szlachty.
Szczególne uznanie należy się mieszkańcom, Soplicowa, którzy mimo waśni i sporów zjednoczyli się i wspólnie przystąpili do walki.

Mam nadzieję, że chociaż pokrótce przedstawiłem powody, dzięki, którym,,Pan Tadeusz” uznany został za epopeję narodową.
Reasumując chciałbym jeszcze dodać, iż wiele pokoleń zostało wychowanych w duchu jedności, siły miłości do kraju, począwszy od powstańców aż do czasów sięgających lat 80-tych i 90-tych. Nawet dziś dla prawdziwego Polaka największą i najwyższą wartością jest Ojczyzna. Dla niej w każdym momencie powinniśmy być gotowi poświecić swoje szczęście prywatne, o jej wolność trzeba walczyć, ją samą należy chronić. Ojczyzna jest jak matka- tylko jedna, i jak bez matki, tak bez ojczyzny człowiek jest sierotą.
,,O Matko Polsko! Ty tak świeżo w grobie
Złożona- nie ma sił mówić o tobie!”

,, Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił.”

,,Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości,
W całej przeszłości i w całej przyszłości
Jedna już tylko jest kraina taka,
W której jest trochę szczęścia dla Polaka:
Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Święty i czysty jak pierwsze kochanie....”

Powyższe cytaty zaczerpnięte z Epilogu, Inwokacji skłaniają współczesnego człowieka do wielu przemyśleń nad własnym życiem. Nie możemy przestać być Polakami, bo Polska jest naszą matką, to w niej zaczęło się całe nasze życie.
Może dzisiaj, gdy słyszymy bluźnierstwa i obelgi, czytamy, nawet tworzymy literaturę, której język ubogi w jakiekolwiek uczucia, wtedy dobrze jest powrócić do treści,,Pana Tadeusza’’, która przemawia do nas swoistością, miłością i otuchą.