Przyczyny agresji w okresie dorastania

Temat: Uwarunkowania agresji w okresie dorastania.
„Dzieci nigdy za bardzo Nie słuchały starszych,
Ale nigdy nie przestały Ich naśladować”
James Baldwin
James Baldwin (ur. 2 sierpnia 1924 w Nowym Jorku, zm. 1 grudnia 1987 w Saint-Paul) – afroamerykański powieściopisarz i eseista. Pochodził z wielodzietnej rodziny. Wychował się pod okiem surowego ojczyma, który sprzeciwiał się jego literackim aspiracjom. Znalazł jednak wsparcie u swego nauczyciela. Pomógł mu także burmistrz Nowego Jorku, Fiorello LaGuardia, a później inny czarnoskóry pisarz, idol Baldwina, Richard Wright. Baldwin, podobnie jak wielu innych amerykańskich pisarzy tego okresu, przeniósł się na jakiś czas do Europy – w 1948 r. zamieszkał w Paryżu. Po powrocie do Ameryki zaangażował się w Civil Rights Movement (Ruch praw obywatelskich) i aktywnie wspierał działalność Martina Luthera Kinga. Tematyka utworów Baldwina dotyczy głównie problemów rasizmu i prześladowania homoseksualizmu, widzianych z perspektywy osobistych doświadczeń (sam był homoseksualistą).

1.Pojęcie agresji.
Agresja oznacza zamierzone działanie w celu sprawienia drugiemu człowiekowi przykrości lub bólu. Działanie to może być fizyczne lub werbalne, skuteczne lub nieskuteczne, lecz w dalszym ciągu pozostaje agresją /np. jeżeli ktoś rzuca w Ciebie butelką a Ty się uchylasz i butelka nie trafia – czyn ten w dalszym ciągu pozostaje agresją/.
2.Rodzaje agresji
Uwzględniając sposób manifestacji wyróżnia się: agresją słowną i fizyczną oraz agresję bezpośrednią i pośrednią.
Agresja słowna wyraża się w formie wypowiedzi poniżających, grożenia, wprowadzania w błąd, co pociąga za sobą szkodliwe konsekwencje dla osoby, na którą jest ona skierowana. Agresja fizyczna wyraża się natomiast w biciu, gryzieniu, szarpaniu, karaniu, itp.
Agresja bezpośrednia polega na ataku skierowanym wprost na określoną osobę lub rzecz. Przy agresji pośredniej zachowania powodują szkodę lub przykrość osobie, na którą skierowana jest agresja, nie przybierają jednak formy bezpośredniego ataku na nią.

3.Czynniki sprzyjające powstawaniu agresywnych zachowań u dzieci i młodzieży
Przyczyny zachowań agresywnych u dzieci i młodzieży są różne. Najogólniej można powiedzieć, że zachowania agresywne są następstwem zablokowania podstawowych potrzeb: bezpieczeństwa i zbliżenia uczuciowego.
Czynniki, które mają wpływ na postawy młodych ludzi to niewątpliwie: środowisko rodzinne i szkolne, grupy rówieśnicze oraz środki masowego przekazu.


a)środowisko rodzinne
Dla wielu osób dom rodzinny stanowi istotne oparcie w procesie kształtowania się osobowości, świata myśli, dążeń, uczuć, jest ostoją życia psychicznego. Ale też dla wielu dzieciństwo nie jest najpiękniejszym i beztroskim okresem w życiu. Jest okresem paraliżującego strachu i bólu.
Główna przyczyna agresywnego zachowywania dzieci tkwi w dezorganizacji życia rodzinnego. Pogoń współczesnych rodziców za dobrami materialnymi sprawia, że dziecko w przytłaczającej masie przedmiotów żyje osamotnione, pozostawione same ze swoimi problemami. Rodzice w wirze codziennych zajęć oddalają się od siebie i swoich dzieci, coraz mniej dostrzegają i rozumieją ich rzeczywiste potrzeby. W związku z tym trudne staje się zaspokojenie podstawowej potrzeby emocjonalnej - potrzeby miłości. To, że rodzice z dzieckiem za mało rozmawiają, że nie rozmawiają o jego problemach, że ignorują jego radości i kłopoty, powoduje, że zostaje niezaspokojona kolejna potrzeba emocjonalna - potrzeba bezpieczeństwa. "Prawidłowo zaspokojona potrzeba akceptacji i uznania tworzy w świadomości dziecka trwałą podstawę do poczucia własnej wartości."
Często jednak zdarza się tak, że ci najbliżsi, a więc rodzice, bezmyślnie upokarzają dziecko, ostro wytykając błędy. Staje się to źródłem bólu, żalu, poczucia odrzucenia. Dziecko niedoceniane czuje się samotne i nieszczęśliwe.
Posiadanie odrzucających rodziców, częste frustracje, niekonsekwencja wychowawcza, okazje do manifestowania gniewu, obserwowanie zachowań agresywnych u rodziców oraz korzyści uzyskiwane w wyniku agresji, przez jej akceptację, sprzyjają znacząco rozwojowi agresji. Również codzienne trudności, bezrobocie, bieda, niepewna perspektywa na przyszłość, brak poczucia stabilizacji, stanowią ogromne obciążenie dla psychiki dziecka. W dobie przemian społecznych i obyczajowych rodzinie towarzyszą ogromne lęki, przeważnie o utrzymanie pracy i godziwego statusu materialnego. Dzieci nasiąkają tą atmosferą niepokoju i przenoszą ją do szkoły, szukając nieraz możliwości odreagowania swojej frustracji. Wiadomo też, że niekorzystny wpływ wywiera zarówno nadmierna surowość, znaczny rygoryzm, stosowanie licznych kar, zakazów i nakazów, jak też wychowanie zbyt tolerancyjne, pobłażanie wybrykom dziecka, przesadna opieka i troskliwość połączona z ograniczaniem jego samodzielności.
U dziecka, które w domu nie ma żadnych praw, tylko wykonywanie obowiązków bez żadnego sprzeciwu, będzie nagromadzony gniew i złość. Nie należy więc zapominać o tym, że dziecko nie żyje w próżni, że jego osobowość kształtuje się pod wpływem rodziny.
Do często popełnianych błędów należy nieświadome uczenie agresji poprzez przekazywanie dzieciom poleceń w rodzaju: "bądź mężczyzną", "pamiętaj, że masz łokcie", "jak cię szturchają oddaj". Rodzice w ten sposób pochwalają przemoc, oczekują jej i nagradzają za nią, co w rezultacie prowadzi do utrwalenia negatywnego wzoru zachowania.

b)środowisko szkolne
Wpływ na poziom agresji u młodzieży ma także szkoła. Nauka w szkole przestaje być powodem satysfakcji, za to coraz częściej jest źródłem ogromnej frustracji. Szkolne porażki łatwo rodzą poczucie upokorzenia. "Szkoła jest źródłem zaburzeń w zachowaniu uczniów. Sytuacje szkolne są dla uczniów sytuacjami trudnymi, odczuwają wtedy stan wewnętrznego napięcia, które muszą odpowiednio rozładować, często zachowaniem agresywnym".
Nieatrakcyjność szkoły wyraża się coraz mniejszym zaspokojeniem potrzeb uczniów - potrzeby aktywności poznawczej i twórczej, przeżyć, przygody, rozrywki, uznania społecznego oraz szacunku. Niepokojącym zjawiskiem w obecnej szkole jest coraz większa liczba dzieci przejawiających zaburzenia zachowania, dzieci agresywnych, nadmiernie aktywnych lub biernych społecznie, nerwowych, z którymi nauczyciele nie mogą sobie poradzić. Uczniowie zachowujący się agresywnie są jednocześnie drażliwi, wybuchowi, impulsywni. Manifestuje się to jawnie w formie aroganckich zachowań wobec nauczycieli, lekceważeniem obowiązków szkolnych oraz pod postacią aspołecznych wybryków.
Do czynników, które sprawiają, że szkoła może stać się pierwotną przyczyną zaburzeń nerwowych człowieka zalicza: nieprawidłowe warunki życia szkolnego (przeludnienie klas, złe warunki lokalowe, braki w wyposażeniu), niedostosowany do możliwości dziecka system wymagań i nieprawidłowy sposób ich realizacji. Wiadomo też, że na terenie szkoły prowadzi się głównie nauczanie a pomija wychowanie.

c)grupy rówieśnicze
Rodzina i szkoła bardzo często nie spełnia swych naturalnych funkcji. Młodzież poszukując zasad, norm czy reguł postępowania, nie znajdując ich ani w szkole ani w domu - sama wyznacza sobie te cele i zasady. Szuka akceptacji członków grupy, nawet za cenę przekroczenia prawa. Tak rodzą się warunki do pojawienia się przemocy. Grupa nieformalna (np. przestępcza) jako środowisko, w którym przebiega socjalizacja uczy, iż agresja jest trwałym sposobem radzenia sobie w świecie, wpaja przekonanie o skuteczności posługiwania się agresją jako emocją i postawą.

d)środki masowej komunikacji (telewizja, video, komputer , Internet)
Gwałtowny wzrost agresywności młodzieży zbiega się z upowszechnieniem elektronicznych środków przekazu przede wszystkim telewizji, technik wideo oraz komputerów i Internetu. Badania pokazują, że obserwowanie agresji na ekranie powoduje istotny wzrost agresji dzieci i młodzieży.
Wybitny agreosolog Rowell Huesmann potwierdził znaczenie przemocy ekranowej w rozwijaniu stałych dyspozycji do zachowań agresywnych. Związek między oglądaniem programów telewizyjnych, zawierających sceny przemocy, w wieku 8 lat a agresywnością w wieku 18-19 lat był bardzo wysoki. Osoby, które w dzieciństwie oglądały przemoc w TV były wieku 30 lat nie tylko agresywne wobec małżonków ale też częściej popełniały przestępstwa i inne formy naruszania norm.
Częste oglądanie scen przemocy sprzyja przejawianiu się podobnych zachowań w rzeczywistości. Dokonują się istotne i trwałe zmiany w procesach poznawczych jednostek. Najbardziej niebezpieczne jest to, że dla dzieci filmy i gry z elementami przemocy są bardzo atrakcyjne. Problemem jest to, że często rodzice nie kontrolują tego co ogląda dziecko w pokoju obok. Wprawdzie nie ma pewności, że każde dziecko uczestnicząc w ekranowej przemocy będzie naśladować i przenosić swoje doświadczenia z rzeczywistości filmowo - komputerowej do realnie istniejącej, to jednak niekwestionowany jest pogląd, że pozostają one w pamięci dziecka i mogą prędzej czy później dać o sobie znać.

4.Agresja jako sposób rozwiązywania problemów własnej tożsamości.
Chaos normatywny i wzrost brutalności środków przekazu są najczęściej wskazywanymi przyczynami agresywności młodzieży w ostatnim czasie. Ale jak to się dzieje, że nie dla wszystkich dzieci takie modele są atrakcyjne? Odpowiedzi należy szukać w problemach adaptacyjnych okresu dorastania. Dojrzewanie jest momentem krytycznym dla kształtowania się tożsamości człowieka. Tożsamość wyrażana w poczuciu własnego istnienia jako jednostki spójnej wewnętrznie a jednocześnie jednostki odrębnej od otoczenia.
W tym burzliwym okresie na plan pierwszy wysuwają się następujące potrzeby:
• Potrzeby zdefiniowania siebie
• Posiadania spójnego logicznie obrazu świata,
• Kształtowania się norm osobistych,
• Samosterowności, samodzielności.
Wielu psychologów okres dojrzewania nazywa „kryzysem dojrzewania” w którym wzrastają postawy buntownicze i agresywne związane z próbą rozwiązywania własnej tożsamości.