Przedstaw cechy eposu antycznego na przykładzie “Iliady” Homera.

Wstęp, czyli co to jest Iliada i kim był Homer
Homer żył na przełomie IX i VII wieku p.n.e. Był najwybitniejszym epikiem helleńskim, o którego pochodzenie sprzeczało się siedem miast. Homer był ślepcem, wędrownym śpiewakiem. Jego eposy krążyły w formie ustnej, aż w VI w p.n.e., zostały spisane na rozkaz tyrana Pizystratesa.

W czasach nowożytnych powstała “kwestia homerycka”, czyli spór o autorstwo Iliady i Odysei. W XIX wieku trwały spory czy dzieła te są zbiorami poematów różnych autorów, czy też napisał je jeden poeta. Dziś uważa się, że autorem obu dzieł jest Homer a przemawiają za tym:
- ukazywanie świata typowo dworskiego,
- ogromna dojrzałość artystyczna obu dzieł,
- podobieństwo w zwartości kompozycyjnej.

“Iliada” dotyczy czterdziestu dni ostatniego, dziesiątego roku wojny trojańskiej. Rozpoczyna się od konfliktu Achillesa z Agamemnonem o brankę, w wyniku czego Achilles odmówił udziału w wojnie. Utwór zaczyna się inwokacją do muzy Kaliope z prośbą o poetyckie natchnienie. Składa się z 24 pieśni, które kończą się śmiercią, pogrzebem Hektora.

Cechy eposu i jak to widać w Iliadzie.

Epos – (zwany inaczej epopeją), najstarszy, wierszowany gatunek epicki, którego tematem są losy zbiorowości i jej reprezentatywnych przedstawicieli, zwykle jednostek o cechach heroicznych, ukazane w bardzo ważnych momentach dziejowych na tle tradycji, kultury i obyczajów.
Wzorem eposu jest właśnie Iliada, skąd wziął się wzorzec tego gatunku wykorzystany następnie np. u Wergiliusza, w “Eneidzie”.

Główne cechy eposu:

Akcja rozgrywa się na dwóch płaszczyznach, boskiej i ludzkiej. W Iliadzie widać to na przykładach ingerencji boskich w akcję. Część bogów staje po stronie Troi, część po stronie Greków. Toczą oni między sobą bój tak jak ludzie.

Motywacja wszystkich wydarzeń ma charakter mitologiczny, to znaczy życie człowieka zdeterminowane jest wolą bogów. Na przykład mierzenie losów walki Achillesa z Hektorem, na przykład to, że Grekom miało się nie wieść dopóki Achilles nie pogodzi się Agamemnonem,

Pozycja narratora jest wyeksponowana, jest on wszechwiedzący i wszechobecny; rzadko zabiera głos we własnym imieniu, na pierwszy plan wysuwa się fabuła. Narratora widać w inwokacji, a później zabiera nas w miejsca dziania się akcji,

Fabuła eposu jest rozległa, zawiera wiele wątków i obejmuje wydarzenia na przestrzeni dłuższego okresu czasu. Fabuła Iliady zawiera wiele wątków, a każda pieśń jest w zasadzie utworem, który może być śpiewany recytowany oddzielnie.

Występuje duża ilość opisów: opis tarczy Achillesa, opis zabicia Hektora i bardzo szczegółowy opis przebicia mu nóg i wleczenia go za wozem,

Podniosły i uroczysty styl, zgodny z zasadą decorum obfitujący w inwokacje, apostrofy oraz inne figury stylistyczne, zwłaszcza w tzw. porównania homeryckie np.:
"Jak nie masz między ludźmi i lwami przymierza,
Jako nigdy wilkowi baran nie dowierza,
Lecz w wiecznej żyją wojnie: tak nie masz sposobu,
By jaki węzeł zgody połączył nas obu.”

Miarą wierszową jest heksametr (12-17 sylab i 6 akcentów w wersie).
Zakończenie, czyli co działo się z eposem.
W każdej epoce historycznej wykształciły się odmiany eposu charakterystyczne dla swoich czasów np. Pan Tadeusz.

Popularność eposu skończyła się w XVII wieku, a jego miejsce zajęła powieść. Pewne właściwości eposu zachowała powieść przedstawiająca losy całych grup społecznych, np.: “Nad Niemnem” E. Orzeszkowej – epopeja zaścianka, “Chłopi” Wł. Reymonta – epopeja chłopska, “Lalka” B. Prusa – epos mieszczański, “Noce i dnie” M. Dąbrowskiej – epos polskiego losu i polskiej inteligencji.