Konstytucja królestwa polskiego
27 listopada 1815 car Aleksander I nadaje królestwu konstytucje opracowaną przez Adama Jerzego Czartoryskiego (syn Adama Kazimierza Czartoryskiego).
najbardziej liberalna konstytucja
zakłada unię personalną z Rosją – władca – Aleksander I
władza wykonawcza w ręku króla królestwa polskiego
- pełnia władzy administracyjnej i wykonawczej
- inicjatywa ustawodawcza – władza ustawodawcza to król + senat + izba poselska
- prawo weta wobec uchwał
- zwołuje i rozwiązuje Sejm i Senat
- może zmieniać konstytucję
- stoi na czele Armii
- mianuje namiestnika i innych wyższych urzędników
- !! nie był odpowiedzialny za swoje decyzje – jego osoba jest święta i nietykalna
Namiestnik:
- II organ władzy wykonawczej – zastępuje w królestwie cara
- nie jest odpowiedzialny za swoje decyzje
- pierwszym namiestnikiem był gen. Zajączek – jeden z największych patriotów w Polsce, później był ślepo zapatrzony w cara
Rada Stanu:
- organ doradczo konsultacyjny
- w skład jego wchodzi rząd
- jest 5 ministerstw
Cenzus majątkowy, wieku, status społeczny – od tego zależy udział w wyborach.
Chłopi i wojsko nie mają praw politycznych.
Kadencja Sejmu – 6 lat.
Równorzędne stanowisko izb:
- decydują o ustroju konstytucyjnym państwa i o ustroju władz administracyjnych państwa
- ustawodawstwo – karne, administracyjne, itp.
- decyduje o podatkach i budżecie państwa
- ogłasza pobór do wojska
- petycje i wnioski przekazuje monarsze
- Nie ma inicjatywy ustawodawczej
Senat – w skład wchodzą biskupi, wojewodowie, kasztelanowie, senatorów 64
Izba poselska – wybierani posłowie 122-128
Sądownictwo – włączony kodeks Napoleona
Prawa obywatelskie nie obejmują Żydów (100 tys. osób otrzymuje prawa obywatelskie)
- równouprawnienie wyznania
- wolność prasy
- równość wobec prawa
- nietykalność osobista i majątkowa
- nie wolno odbywać kar poza królestwem
- język polski językiem urzędowym (w kontaktach z królem – j. francuski
- stanowiska wyższe – książęta krwi cesarskiej, Polacy
Armia:
- 28-30 tys. osób
- na czele – Wielki Książę Konstanty
Królestwo ma mieć własny skarb, system monetarny, szkolnictwo, wrócono do województw – 8 województw, które dzielą się na obwody
Łamanie konstytucji przez cara Aleksandra I:
- sejm nie jest zwoływany na czas i jest rzadko
- zniesiona jawność obrad sejmu
- jawność w głosowaniu
- car rozbudował tajną policję
- naruszanie podstawowych praw obywatela
- Polacy zgłaszający sprzeciw byli aresztowani
- zakaz wyjazdów młodzieży bez zgody władz (skutek: stworzenie opozycji)
- cenzura
Łamanie konstytucji przez cara Mikołaja I:
- próba użycia wojska polskiego do stłumienia powstania w Belgii w 1830 r.
- cenzura
- represje wobec środowisk patriotycznych
Kultura w królestwie polskim
Rozbiory – powodują zahamowanie rozwoju kulturowego, krótki okres załamania, działalność kulturalna jest jedynym wyjściem sprzeciwu wobec wynaradawiania – duża rola szkolnictwa!
Polskość rozbudowana też w zaborach:
SZKOLNICTWO:
- Akademia w Wilnie – silny ośrodek naukowy i kulturalny, duże znaczenie moralne
- Liceum krzemienieckie – ukończył je Juliusz Słowacki
Ministerstwo wyznań religijnych i oświecenia królewskiego zarządzane przez Stanisława Kostkę Potockiego – kontynuuje dzieło Komisji Edukacji Narodowej, tworzy wiele szkół, utworzył Uniwersytet Warszawski w 1816 r., który kształci wielu lekarzy, prawników, głównie szlachta i mieszczanie – wielkie zasługi, szkoła górnictwa w Kielcach, Politechnika w Warszawie, zwiększenie inteligencji, zakłada wiele szkół elementarnych, zawodowych, wyższych, zwiększenie inteligencji, podwyższenie poziomu.
Rosja usuwa go z ministerstwa:
- zahamowanie rozwoju kulturalnego
- wkracza cenzura
Powstaje Towarzystwo Przyjaciół Nauk – 1800 w zaborze Pruskim. Długi czas prezesem był Stanisław Staszic, po nim – Julian Ursus Niemcewicz.
- zbiory muzealne
- biblioteka
- posiedzenia z pracami naukowymi
- wielki słownik języka polskiego stworzony przez Samuela Linde’go
- rozwój nauk, badań historycznych, matematycznych, geograficznych
- Joachim Lelewel, Jan i Jędrzej Śniadeccy – duże zasługi
- Powstaje muzeum Księżnej Izabeli Czartoryskiej w Puławach
- wydanie ballad i romansów – koniec oświecenia
Gospodarka królestwa polskiego
1. Handel
2. Rolnictwo – kryzys
3. Przemysł
Gospodarka intensywna – przemysł
Gospodarka ekstensywna – rolnictwo
Kryzys rolnictwa – osunięcie wszelkich reform włościańskich, odsunięcie cła, spadek cen zboża, duża część szlachty obstaje przy uprawie zbóż, odrzucono zasadę trójpolówki, ciężkie położenie chłopów – byli usuwani ze swoich ziem - przenoszono ich na gorsze ziemie.
Przemysł rozwija się – państwo otacza przemysł opieką protekcyjną, inwestorem w przemyśle jest państwo. Rozbudowa przemysłu ciężkiego.
Stanisław Staszic i Franciszek Ksawery Drucki Lubelski – doprowadzają w 1822 do otwarcia rynków rosyjskich, zmniejszenie cła obustronnie.
!! Dzięki Druckiemu Lubelskiemu dochodzi do założenia banku polskiego, 1828 r. zakłada bank polski – instytucja państwowa, stały kredyt na rozwój przemysłu i handlu
1817 – utworzenie korpusu górniczego:
- trzeba zapewnić stały dopływ robotników
- organizacja skupia wszystkich pracowników kopalń, chut, przygotowanie kadry, zmilitaryzowanie w 50%
- przywileje – zwolnienie z podatków i służby wojskowej ALE NIE MOŻNA ZMIENIAĆ PRACY
Rozbudowa przemysłu – maszyny parowe wprowadzane bardzo powoli, mechanizm I poł. XIX wieku, manufaktury
Zagłębie staropolskie i dąbrowskie – przemysł ciężki
- żelazo, miedź, cynk – 8% wzrost wydobywania
- stosuje się węgiel – ożywienie górnictwa węglowego
Przemysł włókienniczy
- woj. kaliskie i mazurskie
- Łódź, Ozorków, Pabianice
- produkcja drobnotowarowa
przemysł tekstylny i bawełniany
- fabryka maszyn na Solcu
- usprawnienia w komunikacji
- rozwój handlu
- jest równowaga importu i eksportu
- rozwój dróg bitych – 1000 km
- wybudowano kanał Augustowski
- towarzystwo żeglugi parowej na Wiśle
Opozycja w królestwie polskim
Łamanie konstytucji:
- Polacy zgodzili się niepotrzebnie na stanowiska pozakonstytucyjne
- komisarz carski
- naczelny wódz
gen. Józef Zajączek – na starość skrajny wyznawca cara
opozycja jawna (legalna) – „Kaliszanie”:
na czele: Wincenty i Bonawentura Niemojowscy, jawnie na forum Sejmu krytykują rząd i łamanie konstytucji
chcą oczynszować chłopów, uwłaszczyć ich, odrzucają projekty rządowe, które miały ograniczać konstytucję,
areszt domowy i rozwiązanie sejmu przez Aleksandra I – konsekwencje opozycji „kaliszan”
opozycja tajna (nielegalna)
środowiska studenckie i wojskowe, tajne organizacje, cel: niepodległość, przestrzeganie konstytucji przez cara.
filomaci, filareci:
- cele kształcenia, szerzenie polskości
- przede wszystkim magnaci
Studenci w Wilnie:
- towarzystwo filomatów
- później przekształca się w towarzystwo filaretów – Tomasz Zan i Adam Mickiewicz – dyskusje literackie, rozwijanie wiedzy o historii i geografii w Warszawie
- związek Wolnych Polaków
- związek przyjaciół „Pana Koina” – Wiktor Heltman, Maurycy Mochnacki, Tadeusz Krępowiecki
- w 2 związkach w Warszawie – poglądy narodowo-wyzwoleńcze
Aleksander I – 1822
- zakaz tajnych organizacji
- cały ruch studencki zniszczony
- Mickiewicz zesłany na Krym
Wojsko
1818 – org. „wolnomularstwo narodowe” – założone przez tajną organizację Waleriana Łukasińskiego (wykorzystał konflikt w lożach masońskich) cel: zjednoczyć wszystkie ziemie Polski i uniezależnić je. Nie myślą o szybkim powstaniu, chcą się dobrze przygotować, sprawy społeczne są drugorzędne.
1821 – Walerian Łukasiński przekształca „Wolnomularstwo narodowe” w towarzystwo patriotyczne. Te same cele.
1822 – aresztowanie Łukasińskiego, śmierć 1868
- kierownictwo towarzystwem przejmuje Seweryn Krzyżanowski – kontrakt z rewolucjonistami rosyjskimi (zgodność chęci)
1825 umiera Aleksander I
- powstanie Dekabrystów – klęska, Mikołaj I przejmuje władzę, rozprawia się ze spiskowcami, Rosjanie – oskarżeni o zdradę – kara śmierci, zesłanie na Syberię, Polacy – oskarżenie o przynależność do tajnych organizacji
1826- rozwiązanie stowarzyszenia
1828 – sprzysiężenie podchorążych/spisek Piotra Wysockiego
- grupowanie wojskowych
- naczelnik P. Wysocki
- najważniejszy cel – wywołanie powstania – jedyny cel
1829,1830 – widnieje groźba wykrycia spisku – szybkie działanie ku powstaniu.