„Romantyczność” Adama Mickiewicza - interpretacja.

Ballada Adama Mickiewicza rozpoczyna się mottem:

„Zdaje mi się, że widzę... gdzie?/ Przed oczyma duszy mojej.”

Jest to kwintesencja utworu, jego myśl przewodnia. Motyw ten często pojawia się w epoce romantyzmu, a najpopularniejszym artystą, z którego czerpano cytaty był William Szekspir. Myśl ta mówi o odejściu od racjonalizmu i skłania się do poglądów romantycznych.

Ponieważ utwór Mickiewicza jest balladą, charakteryzuje go synkretyzm. Miejsce akcji nie jest skonkretyzowane, najprawdopodobniej to jakieś miasteczko. Całość rozgrywa się nad ranem, kiedy zaciera się granica między nocą a dniem – to niesamowita pora doby, w której dzieją się rzeczy zagadkowe i tajemnicze, co wzmaga nastrojowość ballady. Kolejną cecha utworu charakterystyczna dla tego gatunku jest dualizm świata przedstawionego – obok postaci rzeczywistych, jaką jest na przykład Karusia, występują także postacie fantastyczne – zjawa Jaśka. Narrator posługuje się językiem prostym, potocznym, odchodzi od stylu patetycznego.

Utwór nie jest jednolity – składa się z dwóch części: pierwsza to historia dziewczyny, Karusi, która nie może pogodzić się ze śmiercią swojego ukochanego, Jaśka, co trwa już dwa lata, a druga to polemika na temat uczuć i rozumu.

Karusia to prosta dziewczyna, miłość jest dla niej najwyższą wartością i uważa, że śmierć nie jest w stanie jej rozłączyć:

„Ach! I po śmierci kocha!”

Nie jest racjonalistką, to osoba wrażliwa i uczuciowa, ale także irracjonalna i rozchwiana emocjonalnie – raz płacze, potem się śmieje, wręcz popada w obłęd:

„To strzela wkoło oczyma,/ To się łzami zaleje;/ Coś niby chwyta, coś niby trzyma; Rozpłacze się i zaśmieje.”

Nie zważa na tłum i jego uwagi, mówi chaotycznie, jej język jest silnie nacechowany emocjonalnie, występują liczne wykrzyknienia oraz pytania retoryczne:

„Ty już umarłeś? Ach! Ja się boję!”

Bohater zbiorowy, jakim jest tłum towarzyszy Karusi, chociaż sama dziewczyna czuje się przez niego odrzucona i niezrozumiana przez niego. Zebrani ludzie pomimo spychania Karusi na margines społeczny, solidaryzują się z nią i szanują jej uczucia:

„Mówcie pacierze! – krzyczy prostota-/ Tu jego dusz być musi./ Jasio być musi przy swej Karusi,/ On ją kochał za żywota!”

Kolejnym bohaterem ballady jest Starzec – Mędrzec, przedstawiciel starego świata, prezentuje racje umysłu. Atakuje on lud, nazywa go głupim, zacofanym i wierzącym w zabobony. Traktuje rozum jako życiowy drogowskaz:

„Ufajcie memu oku i szkiełku,/ Nic tu nie widzę dokoła.”

Starzec bardzo krytykuje Karusię, postrzega ja negatywnie i uważa za szaloną:

„Dziewczyna duby smalone bredzi.”

Zupełnie inne stanowisko przyjmuje Poeta, pełniący również funkcje narratora w utworze. Poeta jest przedstawicielem programu romantyzmu i wierzy Karusi:

„I ja to słyszę, i ja tak wierzę,/ Płaczę i mówię pacierze.”

Narrator rozwija i przedstawia konflikt między rozumem, a sercem, osobiście opowiada się za tym drugim, traktuje uczucia jako najważniejsze:

„Czucie i wiara silniej mówi do mnie/ Niż mędrca szkiełko i oko.”

Negatywnie wyraża się o Mędrcu (racjonalistach), uważa jego wiedzę za typowo podręcznikową, a nie zaczerpniętą z doświadczenia:

„Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,/ Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce./ Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!”

Według Poety ludzie powinni starać się zrozumieć innych, ich uczucia i przeżycia. Sądzi, że Karusia kierując się sercem wie o życiu o wiele więcej niż racjonaliści. Jego zdaniem wszyscy ludzie powinni przyjmować taka postawę i zaufać swoim emocjom:

„Miej serce i patrzaj w serce.”