Powieść historyczna w pozytywizmie

Powieść Historyczna w pozytywizmie.
- cechy powieści historycznej i jej popularność.
- przykłady takich powieści.
- potop jako przykład powieści historycznej pozytywizmu.

Powieść Historyczna zawiera w sobie opis zdarzeń historycznych i ograniczoną fikcję.

Świat przedstawiony został umieszczony w epoce traktowanej przez twórcę i jego odbiorców jako zamknięty okres dziejów przeszłości. Powieść historyczna dąży na ogół do respektowania prawdy historycznej, zmierza do oddania charakterystycznych właściwości epoki i jej problemów. Obok postaci znanych z dziejów występują postacie fikcyjne (często półfikcyjne). W okresie romantyzmu powieść historyczna bardzo się rozwinęła, związane to było z zainteresowaniem romantyków historią. Powieść historyczna dążyła do maksimum wierności wobec realiów historycznych oraz problemów istotnych dla danego czasu, nie jest jednak odizolowana od kwestii literackich, politycznych, okresów, w którym powstała. Często przypisuje jej się określone funkcje (w Trylogii funkcje ideologiczne – ku pokrzepieniu serc). W niektórych powieściach historycznych to rodzaj kostiumu, maski, służącej do zarysowania spraw współczesnych. Powieść historyczna należy także do literatury rozrywkowej, zbliża się do literatury sensacyjnej („Trzej muszkieterowie”). Powieść historyczna próbowała w bardzo dokładny sposób przybliżyć epokę – całkowita archaizacja języka – nadawanie językowi cech języka danej epoki. Czasami zbliża się do eseju. Czasami stanowi swojego rodzaju rekonstrukcję mitu. Powieść historyczna jest wierna formom XIX – wiecznego realizmu, występuje wszechwiedzący narrator, a układ fabularny jest wyraziście zarysowany.

Powieść Historyczna odniosła ogromny sukces czytelniczy, był on z jednej strony potwierdzeniem walorów artystyczny powieści, a z drugiej - dowodem, że powieść spełniła oczekiwania społeczne na optymistyczny mit heroicznej przeszłości narodu.

Jednym z przykładów powieści Historycznej były „Popioły” to powieść historyczna związana z kampanią napoleońską, stanowiącą dyskusję z nienawistną Żeromskiemu ideologia politycznej ugody i służalczej kapitulacji wobec rządów zaborczych. Stąd motywy batalistyczne wysunęły się na pierwsze miejsce. Uwagę pisarza całkowicie pochłonęły zmagania bitewne rycerstwa polskiego na polach bitewnych Europy, jego zwycięstwa i cierpienia.

Kolejnym z przykładów jest twórczość Henryka Sienkiewicza był autorem powieści historycznych pisanych "ku pokrzepieniu serc". W cyklu zwanym "Trylogią" ("Ogniem i mieczem"1884, "Potop” 1886, "Pan Wołodyjowski" 1887-88) zawarł niezwykle barwny i sugestywny, choć wyidealizowany i jednostronny, obraz życia i wydarzeń dziejowych w Polsce XVII w. (w dobie wojen kozackich, najazdu szwedzkiego, wojny z Turcją - 1648-72).

W powieści "Krzyżacy" dał wspaniałą wizję zmagań rycerskiej Polski z zakonem krzyżackim aż do zwycięstwa w bitwie pod Grunwaldem; w powieści z czasów Nerona "Quo vadis" (1896) ukazał duchowy tryumf chrześcijaństwa nad przemocą imperium rzymskiego.
Również „Faraon” Bolesława Prusa był powieścią historyczna. Prus stworzył nowy model powieści historycznej tak zwany model paraboli historycznej, skonstruowanej w takim czasie historycznym, w którym jest luka źródłowa (źródła: Ramzes XII - przerwa - Herkor) i właśnie w tę lukę Prus wstawił Ramzesa XIII. To, co dzieje się w powieści ma miejsce w Egipcie, choć nigdy nie istniał Egipt Ramzesa XIII, a jednocześnie wszędzie i od wieków - bo wszędzie dziać się może. Ponadto "Faraon" jest rzetelnie zgodny z wiedzą historyczną dotyczącą starożytnego Egiptu.

„Potop” jest druga częścią trylogii Sienkiewicza opublikowana w latach 1884-86.
W Potopie przedstawiono wydarzenia historyczne z lat 1655-58.
Autor przedstawia niezwykle trudną sytuację polityczną i militarną Polski. W 1655 Wielkie Księstwo Litewskie opanowane było przez ukraińskich Kozaków. W tym samym czasie Rzeczpospolita została
najechane przez armię szwedzką. Celem najazdu było opanowanie ziem polskich, zyskanie pełnego panowania na Morzu Bałtyckim, rabunek dóbr. W związku ze zdradą magnatów i szlachty polskiej, wróg odniósł wiele sukcesów.

Kroniki opisują dokonujące się rabunki i gwałty okupantów, tworzenie się licznych oddziałów partyzanckich. Jako punkt zwrotny potopu szwedzkiego ukazał Sienkiewicz obronę Jasnej Góry. Wynikiem tego wydarzenia była konfederacja tyszowiecka - wypowiedzenie posłuszeństwa Karolowi X przez hetmanów polskich, zawiązanie konfederacji w obronie ojczyzny. Król powraca do Polski z wygnania, nawołuje lud do walki.

Była to próba I rozbioru Rzeczpospolitej, w której miały uczestniczyć Szwecja, Prusy i książę Siedmiogrodu, Rakoczy.
„Potop” charakteryzuje się obecnością anonimowego, ukrytego lecz wszystkowiedzącego narratora, występującego w trzech odmianach:
- świadka i obserwatora wydarzeń, często ich uczestnika; opowiada on o zdarzeniach lub przedstawia bohaterów;
- kronikarza, przekazującego wiedzę o kraju i ludziach XVII wieku zgodnie z powszechną opinią;
- historyka, wnoszącego współczesną autorowi wiedzę o minionych czasach (rzadko jednak dochodzi on do głosu).

Dzięki mistrzowskiemu językowi Sienkiewicza wiele realizmu i dramatyczności zyskały także opisy scen batalistycznych.
W „Potopie” Henryk Sienkiewicza najbardziej widoczne jest przeplatanie się historii i fikcji. Przedstawił nam sceny batalistyczne mające odzwierciedlenie w historii, oraz prawdziwe oraz fikcyjne postaci oraz sceny, mające duży wpływ na świat przedstawiony w powieści.