Skanseny i Muzea etnograficzne w Polsce

SKANSEN W KLUKACH

Do XX wieku zachowały się tylko niewielkie grupki ludności kaszubskiej w kilkunastu wsiach nad jeziorami Gardno i Łebsko. Powoli zanikała też mowa słowińska. Obecnie o Słowińcach możemy mówić tylko w czasie przeszłym. Zachowało się jednak trochę dawnego sprzętu oraz zabudowa, która jest dowodem ich zamieszkiwania terenów pomorza.
W 1963 roku otwarto w Klukach muzeum - zagrodę słowińską. W latach 80 i 90 skansen powiększono o inne zachowane w pobliżu zabytkowe zagrody. Najstarszym obiektem w muzeum jest chałupa Charlotty Kluck, pochodzi ona z XVIII wieku. W budynku tym przygotowano wystawę "Wokół kuchennego pieca" która pokazuje nam wszystko to, co związane było z przygotowaniem pożywienia, czy tez robieniem zapasów.
Chałupa Alberta Klucka pokazuje wystrój międzywojenny. Zgromadzone rekwizyty świadczą o tym, że rozwój techniczny i postęp dał sie odczuć również na słowińskiej ziemi (radio, barometr, maszyna do szycia itp.)
Stojąca nieopodal zagroda Keitschicków obrazuje lata czterdzieste po wojnie, kiedy to do Kluk i okolic zaczęli napływać ludzie z innych regionów, przede wszystkim z Wileńszczyzny. Do zastanej kultury słowińskiej migracje te wniosły bardzo wiele. Nastąpiło wówczas zderzenie dwóch kultur co da się zauważyć zwiedzając muzeum. Na terenie muzeum można podziwiać magazyn rybacki z łodziami, sieciami, siekierami do rąbania przerębli, kotwicami, i innymi rybackimi przyrządami. Niedaleko magazynu znajduje się szałas rybacki. Muzeum ogranizuje dla zwiedzających liczne pokazy i imprezy plenerowe, by przybliżyć kulturę, klimat i tryb życia dawnych mieszkańców. Sezon otwiarany jest imprezą "Czarne Wesele", jest ona związana z tradycją pozyskiwania torfu. Latem ponadto często można obejrzeć występy zespołów folklorystycznych, obserwować wypiek chleba a następnie zakupić go ze smalcem przygotowywanym w/g miejscowego przepisu. Odbywa sie też impreza "Dni Rzemiosł i Technik" która pozwala poznać dawne techniki szycia i naprawy sieci, kopania torfów, wyplatania koszy itp. Sezon kończy się imprezą "Pożegnanie lata, jesień sie pyta co lato zrobiło" :) Ceny wstępu - jesień 2002 - bilet ulgowy 3 zł, normalny 5 zł, mozliwość fotografowania - 8 zł, parking 3-5 zł. Niewątpliwie Kluki są miejscem wartym odwiedzenia, choćby po to by wzbogacić swoją wiedzę o dawnej ludności zamieszkującej tereny naszrgo kraju. Skansen jest malowniczo położony nieopodal jeziora Łebsko, oczy same się śmieją na widok malowniczych scenerii. Należy jednak oszczędzać siły by następnie udać się do latarnii morskiej Czołpino i na Czołpińską wydmę. To jest poważny test kondycji;)

Legenda jak powstały Kluki

Pewien chłop o nazwisku Grzenałta wędrował po świecie szukając pięknego, ustronnego miejsca na chatę, w której mógłby zamieszkać. Długo wędrował aż doszedł do brzegów jeziora Łebsko. Wody, wydmy, lasy, łąki tak go zauroczyły, że tu postanowił założyc gniazdo rodzinne. Na łące blisko rzeczki zbudował checz i osiadł w niej wraz z żoną. To miejsce wszyscy nazywali Grzenałtą. Wody rzeki jednak często wzbierały i podmywały chatkę. Pewnego razu wylały tak mocno że zalały cały dom i Grzenałta został bez dachu nad głową. Nie chaił jednak opuszczac tego pieknego miejsca i nieopodal na wzgórzu wybudował kolejną Checz. Ten dom i całe gospodarstwo nazwano górnym. Dobytek Grzenałty rósł. Wrac z żoną ciężko pracowali a ich córka pomagała im jak mogła, ale rąk do pracy i tak było za mało. Wzięli więc do pomocy chłopaka o imieniu Kleka. Został z nimi kilka lat i pracował w gospodarstwie. Potem ożenił się z córką Grzenałty. Miał z nią aż siedmiu synów, których wychował na dobrych i pracowitych ludzi. Najstarszy syn dostał chate po ojcu, położoną na górze. Drugi zbudował dom na piaszczystej polanie, dlatego też gospodarstwo nazywano piaskowym. Trzeci syn Kleki mieszkał obok dębu w drewnianym domku. Czwarty syn osiedlił sie na mokradłach. Chaty piątego z synów strzegła sięgająca nieba chojna. Gospodarstwo szóstego syna znajdowało się na pustej łące. Najmłodszy syn Kleki zamieszkał w miejscu w którym wiele lat później była karczma. Tak więc wszyscy chłopi którzy mieszkali niegdyś wśród drzew, łąk i piasków nad południowym brzegiem jeziora Łebsko nosili nazwisko Kleka. Dlatego osadę nazywano Klekami a później Klukami.

SKANSEN W OLSZTYNKU

Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku należy do najsłynniejszych w Polsce i jednocześnie najstarszych w Europie skansenów (etnograficznych muzeów na wolnym powietrzu). Jego początki sięgają 1909 roku, kiedy to na obrzeżach Ogrodu Zoologicznego w Królewcu zgromadzono pierwsze kilkadziesiąt obiektów architektury ludowej (20) oraz dwa obiekty archeologiczne. Brak dalszej możliwości rozwoju Muzeum w Królewcu, a ponadto chęć podniesienia turystycznej atrakcyjności Olsztynka (istniał tu okazały zespół pomnikowy "Tannenberg" z Mauzoleum Hindenburga), sprawiły iż ówczesne władze prowincji wschodniopruskiej rozpoczęły w latach 1938-42 przenoszenie Skansenu z Królewca do Olsztynka. Nie udało się im jednak przenieść wszystkich obiektów, nie wszystkie też przetrwały do naszych czasów.
Bezpośrednio po II wojnie światowej Skansen pozostawał przez kilka lat bez stałej opieki. Pod koniec lat czterdziestych przystąpiono do prac zabezpieczających i remontowo - konserwatorskich. W 1962 roku utworzono Park Etnograficzny - Oddział Muzeum Mazurskiego w Olsztynie, który w 1969 roku został przekształcony w autonomiczną placówkę pod nazwą Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku. W 1985 roku włączono w skład Skansenu dwa obiekty staromiejskie Olsztynka - tzw. Dom Mrongowiusza oraz Salon Wystawowy, mieszczący się w odbudowanym na cele muzealne dawnym kościele parafialnym. Obecnie Muzeum zajmuje tereny o obszarze ponad 50 ha, na których zgromadzono 58 obiektów głównie drewnianego budownictwa ludowego z rejonu Warmii, Mazur i Powiśla, powstałych od końca XVIII w. do początku XX w. We wnętrzach znajdują się autentyczne sprzęty i domowe warsztaty pracy. Organizowane są też na terenie Muzeum wystawy współczesnej sztuki ludowej i imprezy folklorystyczne.

SKANSEN W NOWOGRODZIE

Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie został otwarty 19.06.1927 r. jako Muzeum Kurpiowskie. Należy do dwóch najstarszych muzeów budownictwa ludowego w Polsce. Zbiory, w liczbie około 3000 eksponatów, pochodziły głównie z zasobów prywatnych Adama Chętnika i związane były z Kurpiowską Puszczą Zieloną. Podczas drugiej wojny światowej Muzeum, podobnie jak cały Nowogród, zostało zniszczone. Ocalały tylko, stojące do dziś, dwa odrzynki pni kilkusetletnich drzew bartnych oraz brama z kłód sosnowych stanowiąca wejście do ówczesnego Muzeum od strony rzeki. Początek odbudowy skansenu przypada na 1956 r. kiedy po zamknięciu Wystawy Rolniczej w Łomży przeniesiono do Nowogrodu rekonstrukcję zagrody kurpiowskiej. W 1958 r. zagrodę udostępniono zwiedzającym, a w październiku 1963 r. otwarto dział bartniczo - pszczelarski. Przekazane muzeum w latach 60 - tych, przez Miejską Radę Narodową w Nowogrodzie, wzgórze Ziemowita umożliwiło dalszą rozbudowę i rozwój Skansenu. Obecnie na powierzchni około 3,5 ha znajdują się 23 budynki mieszkalne i gospodarcze z odpowiednim wyposażeniem oraz kilkadziesiąt obiektów tzw. małej architektury: barcie, kapliczki, studnie, bróg itp. Wszystkie budynki są konstrukcji zrębowej, z okresu od końca XVIII w. do I połowy XX w. z terenu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Jest to obszar o specyficznej, tradycyjnej kulturze ludowej z charakterystycznym kurpiowskim ubiorem, rzeźbą, zdobnictwem i budownictwem drewnianym. Kurpiowskie chaty z ozdobnymi szczytami, śparogami, nadokiennikami, a także budynki gospodarcze m.in. spichlerze z podcieniami, ustawione na kamieniach czy "grzybkach" reprezentują niemal klasyczne formy w drewnianym budownictwie ludowym. W okresie letnim na terenie Skansenu odbywają się imprezy folklorystyczne prezentujące bogatą kulturę kurpiowszczyzny Skansen Kurpiowski położony jest na wysokiej skarpie nadnarwiańskiej na wprost ujścia Pisy do Narwi. Ze Wzgórza Ziemowita, kryjącego resztki średniowiecznego zamku, rozciąga się wspaniała panorama na Kurpiowską Puszczę Zieloną.

MUZEUM WSI MAZOWIECKIEJ W SIERPCU

Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu to usytuowany poza miastem skansen (park etnograficzny) oraz znajdujący się w centrum miasta XIX-wieczny ratusz. Skansen zajmuje powierzchnię 60,5 ha pięknie położonego terenu nad rzeką Sierpienicą tuż przy jej ujściu do Skrwy
parku zgromadzono ponad 80 obiektów architektury drewnianej z regionu Mazowsza Północno-Zachodniego. Ponadto zrekonstruowano dwór murowany; odtworzono budynki przydworskie, wyremontowano murowany budynek młyna wodnego. W skład ekspozycji wchodzi: 11 zagród chłopskich (budynki mieszkalne, stodoły, obory, spichlerza, chlewy), karczma, kuźnia, olejarnia, wiatrak, kaplica. Zagrody prezentują budownictwo ludowe z II połowy XIX w. oraz pierwszego ćwierćwiecza XX w.
Wnętrza budynków są wyposażone stosownie do ich funkcji i miejsca pochodzenia. Dają także obraz rozwarstwienia społeczno - ekonomicznego ludności wiejskiej, od lat międzywojennych do lat 50-tych XX w. Wygląd izb chłopskich związany jest z kalendarzem dorocznym prezentowanym w formie wystaw okolicznościowych: Boże Narodzenie na Mazowszu, Wielkanoc na Mazowszu i Rok Polski w tradycyjnych zajęciach codziennych.
Od kwietnia do czerwca udekorowane barwnymi palmami, kwiatami z bibuły, pająkami i pisankami zapraszają do wielkanocnego śniadania czy psikusów dyngusowych. Od grudnia do lutego wieś żyje świętami Bożego Narodzenia. W izbach „rozsiadają” się snopy zbóż i choinki ozdobione ręcznie wykonanymi zabawkami, jabłkami i piernikami. Na gospodarzy czekają nakryte sianem i białym obrusem stoły lub ławy, zastawione wigilijnymi potrawami. Pozostałą część roku w izbach prezentowane są zajęcia codzienne: wyrób i wypiek chleba, wyrób twarogu, suszenie ziół, pranie i prasowanie bielizny, kiszenie ogórków i kapusty.
Bielone wapnem i kryte strzechą chałupy otoczone warzywnikami, sadami i ogródkami kwiatowymi, miedze z pasącymi się zwierzętami, sprawiają wrażenie wsi wciąż tętniącej życiem. Tworzą naturalną scenerię dla pokazów tradycyjnych prac, zajęć codziennych i rzemiosła wiejskiego prezentowanych podczas imprez plenerowych. Imprezy organizowane są z myślą o gościach indywidualnie odwiedzających skansen jak i na zamówienie.
Cykl imprez inauguruje Niedziela Palmowa w skansenie. Głównym punktem jest uroczysta msza święta połączona z poświeceniem palm i procesją. Ponadto zwiedzający mogą podziwiać palmy wielkanocne wykonane przez uczestników konkursu plastycznego „Tradycyjna palma wielkanocna” a także wybrać najładniejsze. Od maja do końca września w każdą niedzielę i święto odbywają się imprezy plenerowe Niedziela w skansenie. Ożywają warsztaty twórców (kowala, tkaczki, hafciarki, rzeźbiarza, plecionkarza), przygrywa wiejska kapela, pali się ognisko. Ponadto w pierwszą niedzielę maja, czerwca, lipca, sierpnia i września organizujemy tzw. niedziele miesiąca poświęcone wybranym zagadnieniom. Gotowanie na polanie to impreza plenerowa adresowana do miłośników kuchni regionalnej.
Jej celem jest popularyzowanie tradycji kulinarnych Mazowsza w samym regionie jak i wśród mieszkańców innych regionów Polski. Zlokalizowana jest na polanie i ma charakter biesiady. Dzień Dziecka w skansenie to piknik dla dzieci i rodziców. Celem imprezy jest zaprezentowanie podstawowych form aktywności dziecka wiejskiego z XIX/XX wieku: zabawy, nauki i pracy.
Święto Miodobrania nawiązuje do tradycji pszczelarskich na Mazowszu. Stanowi kontynuację lipcowego podbierania miodu w pasiekach. Przybliża pracę pszczelarza oraz popularyzuje lecznicze właściwości miodu. Celem imprezy Żniwa w skansenie jest przybliżenie dawnych prac związanych ze zbiorem zbóż oraz zaprezentowanie tradycyjnych metod ich przetwarzania na produkty niezbędne w gospodarce chłopskiej.
Impreza plenerowa Wykopki w skansenie prezentuje jesienne prace polowe, wykonywane na wsi w XIX i na początku XX wieku: zbiór ziemniaków motykami i za pomocą kopaczki konnej, gręplowanie wełny owczej i przędzenie wełny na kołowrotku, międlenie lnu, kiszenie kapusty w drewnianej beczce. Niedziele miesiąca wzbogacają występy i koncerty zespołów ludowych prezentujących folklor całej Polski.
Na terenie skansenu realizowane były zdjęcia do wielu programów edukacyjnych, krajoznawczych, rozrywkowych a także filmów, z których najbardziej znane to: „Szwadron”, „Ogniem i mieczem”, „Pan Tadeusz”, „Przeprowadzki”.
W XVIII - wiecznej karczmie - „Pohulance” mieści się sklepik z wyrobami sztuki i rękodzieła ludowego oraz część gastronomiczna serwująca potrawy kuchni regionalnej m.in.: wiejski chleb ze smalcem, kluski kartoflane z twarogiem, pierogi, żurek staropolski, zupa grzybowa na kwasie z kapusty, bigos.

SKANSEN W WOLSZTYNIE

Skansen położony jest przy zachodnim brzegu Jeziora Wolsztyńskiego, około 800 m od centrum Wolsztyna. Jest on oddziałem Muzeum Regionalnego im. Marcina Rożka. Jego budowę rozpoczęto w 1976r., natomiast do zwiedzania został udostępniony w 1986r. Zajmuje obszar 3,3 ha, łagodnie opadajścego w stronę jeziora terenu. W skansenie zgromadzono 14 zabytkowych obiektów architektonicznych, pochodzących głównie z zachodniego krańca Wielkopolski. W zagrodzie karczemnej stoi karczma z 1706r. z Nowego Solca, stodoła z końca XVIII w. z Solca, stajnia z wozownią i komorą z 1 poł. XIX w. W wozowni zaprezentowano dwa warsztaty rzemieślnicze: kołodziejski i bednarski. W warsztacie bednarskim do najciekawszych narzędzi należą: ława bednarska, strugi, świder, przyrząd do ściągania beczek, narzędzie do naciągania obręczy.
Ponadto na terenie skansenu znajdują się: wiatrak "Koźlak" z 1603r. (po wiatraku ze skansenu nad jez. Lednica drugi najstarszy w Wielkopolsce), sprowadzony w 1902 r. ze Sławy śląskiej do Wronia i przeniesiony do Wolsztyna w 1998 r.,

SKANSEN W ŁOWICZU

Położony w odległości ok. 7 km od Łowicza, przy trasie Warszawa - Poznań. Od końca l. 70. gromadzi zabytki architektury z terenu dawnego Księstwa Łowickiego. Udostępniony do zwiedzania w połowie lat 80.
Obecnie w skansenie znajduje się blisko 40 obiektów, które zlokalizowane są według planu zakładającego ukazanie dwóch układów przestrzennych: tzw. starej wsi występującej do poł. XIX w., o kształcie zbliżonym do owalnicy z centralnym placem wioskowym oraz nowej wsi - ulicówki, powszechnej w II poł. XIX w.
Według tych założeń usytuowano gospodarstwa (budynki mieszkalne oraz inwentarskie), prezentując w nich charakterystyczne dla wspomnianych okresów wyposażenie wnętrza i sposoby jego dekoracji.
W obrębie starej wsi znajdują się trzy gospodarstwa. Pierwszym z nich jest zagroda zamknięta - tzw. okólnik, typowy dla wsi łowickiej od poł. XIX w. W skład zagrody wchodzi budynek mieszkalny z II poł. XIX w., przeniesiony ze Złakowa Borowego. Mieszkała w nim słynna wycinankarka łowicka, Justyna Grzegory.
Chałupa posiada zrębową konstrukcję ścian, krokwiowy dach czterospadowy kryty strzechą. Składa się z przelotowej sieni, dwóch izb i jednej komory szczytowej. Izba mniejsza jest ekspozycją wnętrza roboczego, wyposażonego w warsztat tkacki, zaś izba większa - lewa - reprezentuje wnętrze odświętne z zaaranżowanym miejscem pracy wycinankarki (stolik z nożycami, kolorowymi papierami oraz wycinankami).
Równolegle do chałupy usytuowana jest obora kamienna, będąca rekonstrukcją obiektu znajdującego się w Złakowie Kościelnym. Stanowi ona północną pierzeję zagrody. Po stronie wschodniej - wjazdowej znajduje się drewniany lamus ze wsi Boczki Chełmońskie, zaś po stronie zachodniej - otwarty od strony podwórza bróg.
Siedlisko zamyka stojąca w odległości kilkunastu metrów stodoła ze wsi Wicie (pocz. XX w.) o konstrukcji zrębowej, czterospadowym dachu wspartym na krokwiach, krytym strzechą.
W jej prawym sąsieku prezentowane są chłopskie pojazdy wyjazdowe oraz wiejski wóz strażacki, natomiast w lewym - maszyny do obróbki ziarna.
Obok tej zagrody znajduje się chałupa z poł. XIX w., przeniesiona ze wsi Skowroda, o podobnym układzie wnętrza, lecz bez komór szczytowych. Obok niej usytuowana jest zagroda otwarta, w skład której wchodzi chałupa ze Złakowa Borowego z I poł. XIX w., stodoła ze Złakowa Kościelnego z pocz. XX w., lamus ze Złakowa Kościelnego z poł. XIX w. i rekonstrukcja XVIII-wiecznej drewnianej obory.
Budynek mieszkalny o zrębowej i sumikowo - łątkowej konstrukcji ścian składa się z dwóch izb oraz 1 komory szczytowej. Scenariusz zagrody opracowany został pod kątem zaprezentowania obróbki lnu i powstawania tkanin samodziałowych.
"Nową wieś" reprezentuje 5 gospodarstw i 3 wolnostojące budynki mieszkalne. Pierwszy budynek od strony wejścia do skansenu to XIX-wieczna, szerokofrontowa chałupa ze wsi Złaków Borowy. Urządzono w niej szkołę wiejską i mieszkanie nauczycielki z okresu międzywojennego.
Obok szkoły znajduje się zagroda, którą tworzą: budynek mieszkalny ze Złakowa Borowego z poł. XIX w., stodoła ze Złakowa Kościelnego z pocz. XX w., lamus z Radziejowic z XIX w., obora kamienno - ceglana z 1930 r. oraz zlokalizowany po przeciwnej stronie drogi piec chlebowy. Szerokofrontowa, kryta strzechą chałupa o zrębowej i sumikowo - łątkowej konstrukcji ścian, reprezentuje powszechny w XIX w. podział wnętrza na izbę świąteczną i roboczą, z dwiema komorami szczytowymi.
Na uwagę zasługuje tu oryginalna stolarka okienna oraz drzwiowa, będąca naturalnym uzupełnieniem dekoracji budynku oraz tradycyjne zdobnictwo szczytowych ścian zewnętrznych tzw. "fiory". Siedlisko to zostało zrekonstruowane na podstawie gospodarstwa znajdującego się niegdyś w Złakowie Borowym.
W następnym siedlisku znajdują się 2 obiekty XX-wieczne: dwutraktowy budynek mieszkalny tzw. czworak, zaadoptowany na cele administracyjne i stodoła z Boczek Chełmońskich drewniana z dwuspadowym, krytym strzechą dachem.
Tuż obok posadowiono szalowany budynek mieszkalny z kon. XIX w., przeniesiony ze wsi Bogoria, który w sezonie pełni rolę karczmy.
Następny, wkomponowany w ulicówkę obiekt to chałupa ze Złakowa Borowego, przeniesiona i zestawiona w 2007 r. Obok niej znajduje się tworzone gospodarstwo otwarte z chałupą z Chlebowa z pocz. XX w. i stodołą ze Złakowa Borowego z tego samego okresu.
Budynek mieszkalny wyposażony jest w meble i sprzęty gospodarstwa domowego z lat 60. XX w., zakupione i podarowane w całości z gospodarstwa w Rząśnie.
Następną zagrodę tworzą: chałupa z Łaguszewa z kon. XIX w., stodoła z Otolic z pocz. XX w. oraz lamus z Niedźwiady z I poł. XX w.
Tradycyjny układ wnętrz w chałupie został zmieniony - pierwotnie istniejąca komora po lewej stronie została powiększona i zaadaptowana na kolejną izbę. Siedlisko zamyka stodoła o konstrukcji zrębowej i sumikowo - łątkowej, z dachem dwuspadowym, wspartym na sochach. Oba budynki wykorzystywane są obecnie do organizowania różnego rodzaju imprez okolicznościowych, prezentacji artystów ludowych i pokazów wesela łowickiego.
Kolejnym gospodarstwem, które ilustruje przemiany, jakie zachodziły w budownictwie wiejskim, jest gospodarstwo, w skład którego wchodzą: drewniany budynek mieszkalny z kon. XIX w. ze Złakowa Borowego, stodoła z ok. 1948 r., przeniesione z tego samego siedliska co chałupa, obora kamienno - ceglana z 1928 r. ze wsi Mastki oraz bróg.
Wnętrze dwutraktowej chałupy podzielone zostało na część starą z pocz. XX w. z dekoracją popularną wcześniej (nawiązuje ona do wspomnianych chałup w nowej wsi) oraz część nową z wyposażeniem popularnym w okresie międzywojennym. Znajdują się tu meble pochodzące z miejskich pracowni (komoda, szafa, łóżko drewniane) oraz wykonane przez wiejskich stolarzy (kredens i ława z oparciem). Stodoła składa się z szerokiego klepiska z podwójnymi wrotami, dwóch sąsieków oraz szopki szczytowej z oddzielnym wejściem. Budynek obory krytej blachą podzielony jest na cztery pomieszczenia.
W jednym z nich znajduje się ekspozycja sprzętów do ochrony roślin używanych w gospodarstwach wiejskich do poł. XX w. Pod brogiem zgromadzono narzędzia i pojazdy rolnicze.
Uzupełnieniem gospodarstw w skansenie są przykłady tzw. małej architektury (studnie, kapliczki przydrożne) oraz budynki związane z wiejskimi rzemiosłami: kuźnia i wiatrak.
Wiatrak - "koźlak" reprezentuje typ powszechny w XIX i na pocz. XX w.
Jego część napędową stanowiły śmigi osadzone pod dachem.
Trzon budynku stanowił tzw. kozioł, dzięki któremu w zależności od kierunku wiatru, wiatrak można było nastawiać za pomocą "dyszla" i kołowrotu. Prezentowany w skansenie budynek jest częściową rekonstrukcją wiatraka z II poł. XIX w. ze Świeryża.
W skansenie znajdują się także budynki związane ze strażą pożarną: zrekonstruowana kamienno - ceglana strażnica ze Złakowa Borowego oraz bróg, gdzie przygotowano ekspozycję sprzętu strażackiego.
W 2005 r. rozpoczęły się prace nad przeniesieniem kościoła z Wysokienic, wsi położonej na południowych terenach Księstwa Łowickiego. W 2007 r. zakończono I etap translokacji tej drewnianej świątyni datowanej na 1758 r. - wykonano jej demontaż i przewieziono na teren Skansenu w Marzycach.
Zadanie finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego "Rozwój infrastruktury kultury i szkolnictwa artystycznego".

SKANSEN W HOLI

Skansen powstał w 1985 roku, jest placówką prowadzoną społecznie przez Towarzystwo Miłośników Skansenu Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia. W skansenie gromadzone są obiekty budownictwa ludowego: wiatrak "koźlak" z początku XX wieku z Wołoskowoli, chałupa z końca XIX wieku z Wyryk, stodoła z XIX wieku z Okczyna, kapliczka przydrożna z XIX wieku z Wyryk,krzyż z XIX wieku z Holi, piec garncarski, ule "kołody" z XIX wieku, żuraw. Na terenie skansenu znajduje się stanowisko ornitologiczne. Obok skansenu usytułowana jest cerkiew prawosławna pw. św. Antoniego Peczerskiego z 1702 roku wraz z dzwonnicą, które udostępnione są do zwiedzania - jest ona świątynią filialną parafii prawosławnej w Horostycie. Każdego roku, pod koniec lipca, w niedzielę przed Anną odbywa się impreza folklorystyczna „Jarmark Holeński”. Rozpoczyna się liturgią świętą w cerkwi pw. Św. Antoniego Peczerskiego, w czasie trwania imprezy odbywa się kiermasz sztuki ludowej, na którym można kupić prace artystów ze słomy i suchych kwiatów, garncarzy, tkaczy i pszczelarzy, rzeźbiarzy.
Impreza folklorystyczno-etnograficzna „Jarmark Holeński”, ma na celu kultywowanie tradycji ludowych i poznanie sztuki ludowej Chełmszczyzny i Podlasia. W pierwszym dniu Jarmarku odby­wają się warsztaty prowadzone przez twórców ludowych, drugi dzień to odpust ku czci św. Antoniego w cerkwi prawosławnej w Holi oraz kiermasz sztuki ludowej, występy ze­społów i kapel ludowych.

MUZEUM WSI LUBELSKIEJ

Obejmuje swoim zasięgiem działania w przybliżeniu obszar dawnego województwa lubelskiego (w granicach sprzed reformy podziału administracyjnego Polski w 1975 r.). Zawiera on w całości lub części takie krainy geograficzne jak: Wyżyna Lubelska, Roztocze, Polesie Lubelskie, Podlasie, Mazowsze i Kotlina Sandomierska, które są wyraźnie zróżnicowane pod względem fizjograficznym i etnograficznym. Dlatego też ekspozycja skansenowska MWL została podzielona na siedem sektorów - Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Powiśla, Podlasia, Nadbuża oraz sektor dworski i miasteczkowy.
W chwili obecnej udostępnione dla publiczności są: w całości sektor Wyżyny Lubelskiej, część sektora Roztocza z cerkwią greckokatolicką z Tarnoszyna, sektor dworski z otwartą w styczniu 2001 r. ekspozycją dworu średniozamożnego ziemianina we dworze z Żyrzyna z połowy XVIII wieku. Od czerwca 2001 r. można również odbyć spacer po niezwykle malowniczym sektorze Powiśla, gdzie wprawdzie nie są urządzone jeszcze wnętrza obiektów skansenowskich, ale można odbyć za to "rejs" po stawie dawnymi wiślanymi jednostkami pływającymi - pychówką, batem i promem. Równolegle z sektorem Powiśla oddano do zwiedzania pierwszy obiekt w sektorze Podlasia - remizę strażacką z Bedlna. Ekspozycja tzw. rekwizytu odzwierciedla wyposażenie OSP w Bedlnie w 1936 r., zaś w drugiej części obiektu, świetlicy - funkcjonuje teatr wiejski, gdyż taka działalność kulturalno-oświatowa na wsi wynikała często z założeń statutowych OSP. 8 września 2002 r. miała miejsce konsekracja XVII-wiecznego kościoła z Matczyna, który wraz ze plebanią z Żeszczynki i spichlerzem z Wrzelowca jest zaczątkiem muzealnego sektora Miasteczko.
Od 2005 roku wejście do Muzeum prowadzi przez nową recepcję, której architektura wzorowana jest na nieistniejącym stylowym budynku z Kazimierza Dolnego.
Na terenie MWL składowanych i oczekujących na posadowienie jest jeszcze ponad pięćdziesiąt obiektów architektonicznych, które ze względu na szczupłość środków finansowych jakimi dysponuje Muzeum, muszą jeszcze czekać na "lepsze czasy". Nie znaczy to jednak, że na terenie skansenu niczego się nie buduje - przykładem jest choćby kapliczka Bożej Męki przy okólniku z Ostrowa Lubelskiego, lapidarium cmentarne przy kościele z Matczyna, woliera dla ptactwa ozdobnego... Od kwietnia 2007 roku pracownicy Muzeum z pomocą doświadczonego młynarza wiatracznego przywrócili do pracy zabytkowy wiatrak z Zygmuntowa.
Muzeum Wsi Lubelskiej obok ekspozycji stałych organizuje wystawy czasowe, imprezy nawiązujące do roku gospodarsko-obrzędowego na wsi, imprezy patriotyczne, pokazy zanikających rzemiosł, zajęcia edukacyjne i inne imprezy kulturalne.

SKANSEN W OPOLU

Skansen Opole Bierkowice to rozłożony na 10ha park etnograficzny, założony w 1961 r. Zwiedzający ma wrażenie przeniesienia się w czasie do dawnej epoki, a często organizowane imprezy folklorystyczne, połączone z ludowym tańcem, śpiewem, muzyką i wyśmienitymi daniami kuchni śląskiej tworzą niezapomnianą atmosferę dla licznych turystów.
Wejście do skansenu prowadzi przez oryginalną drewnianą bramą, za którą kryje się inny świat - świat, w którym zatrzymał się czas. Świat sprzed ponad dwustu lat.
Na terenie pięknego parku zgromadzonych jest około 50 wiejskich drewnianych budowli, które zostały przeniesione tutaj z terenu Śląska Opolskiego. Większość to budynki XIX-wieczne, ale są tutaj można także domy z XVIII wieku.
Urocze, kryte strzechą chałupy, spichlerze, stodoły, obórki, piwniczki oraz budynki takie jak wiatraki, drewniany kościółek, szkoła, karczma, kapliczka, dzwonnica, pasieka, kuźnia i młyn wodny. Jest także wiele zabytków małej architektury takie jak studnia z żurawiem, ubikacja zwana haźlikiem, gołębnik, a nawet buda dla psa.
Eksponaty te są malowniczo wkomponowane w otoczenie, a przy każdej z nich uprawiany znajdziemy ogródki, na płotach suszą się gliniane garnki, a na podwórkach stoją gotowe do zaprzęgania drabiniaste wozy.
Zaskakująca jest niezwykła dbałość o szczegóły o które dbają etnografowie przy odtwarzaniu umeblowania i sprzętów gospodarstwa domowego.
Zobaczyliśmy wiele ciekawych, a już dzisiaj zapomnianych sprzętów - „pieska” do zdejmowania butów, stępy do tłuczenia kaszy, prasy do sera, formy na chleb, a także drewniane niecki, które służyły do przygotowania ciasta oraz... kąpieli dzieci.
Każde gospodarstwo jest inne i inaczej są urządzone domy - w jednym z odtworzono dawną karczmę z wyszynkiem i bilardem, w innym sklep czy też szkołę. Duże wrażenie robi młyn wodny.
Znajduje się tutaj ciekawa wystawa sprzętu rolniczego do uprawy ziemi i zbioru plonów.
Na terenie skansenu odbywają się liczne wystawy czasowe (teraz obejrzeć można kroszonki opolskie) oraz niezwykle ciekawe imprezy plenerowe:
- Jarmark Wielkanocny (w kwietniu),
- Festyn dziecięcy z okazji Dnia Dziecka (1 czerwca)
- Piknik Ekologiczny (11 czerwca)
- Festyn Rycerski (5-6 sierpnia)
- Festiwal Folklorystyczny (14 sierpnia)
- Jesienne Targi Sztuki Ludowej
- Targi Pszczelarskie (1 października).
Na imprezach tych można zobaczyć, jak wyglądały w minionych czasach prace gospodarcze takie jak wypiek chleba, tkanie na krosnach, wyrabianie masła, wyplatanie koszy z wikliny, a podczas imprez artyści ludowi prezentują i sprzedają swoje prace, można także pooglądać dawno zapomniane obrzędy, tańce oraz posłuchać pieśni.
16 kwietnia został zorganizowany kolejny Jarmark Wielkanocny na terenie Przy okazji zwiedzenia Skansenu można było kupić wszystko to co na świątecznym stole stanąć powinno: wypieki, pisanki, stroiki i koszyki, oraz ręcznie wyszywanych i haftowanych serwet, bukietów z suszonych kwiatów, rzeźb, malarstwa, ceramiki, miodów i kutych z żelaza ozdób.
Organizatorzy zadbali również o ciepłe posiłki i napoje. Na scenie zaprezentowały się amatorskie zespoły ludowe z rejonu całej Opolszczyzny, Można było zobaczyć artystów ludowych przy pracy min zobaczyć różne sposoby ozdabiania jajek ozdobiają jajka. Na różnych wystawach można było pooglądać i kupić wyroby ludowych artystów.

SKANSEN W PSZCZYNIE

Zagroda Wsi Pszczyńskiej powstała w 1975 roku i jest jedną z wielu atrakcji Zabytkowego Parku Pszczyńskiego. Skansen mieści się na terenie o powierzchni 2 ha na terenie Parku Kolejowego (dziś zwany Dworcowym). W skład ekspozycji wchodzą m.in.: szopa na siano z Frydku (kasa), brama wejściowa z Gołkowic (dawniej brama kościelna), stodółka z Kobielic, masztalnia z Wisły Wielkiej, spichlerz dworski z Czechowic, wozownia z Miedźnej, stodoła z Kryr, pasieka, studnia z Łąki, spichlerz z Dębiny, młynek wietrzny z Zebrzydowic, chałupa z Grzawy, kuźnia z Goczałkowic, neogotycka kapliczka słupowa z Poręby. Wewnątrz budynków zgromadzono dawne narzędzia, urządzenia, np. kolekcję dawnych narzędzi kowalskich, młockarnie, urządzenia do wiązania słomy, młynek do mielenia zboża oraz narzędzia rzemieślnicze, kilka wialni do czyszczenia zboża, żarna, sitka do przesiewania ziarna.
Tuż obok skansenu w XIX wiecznej karczmie Stary Młyn (dawny młyn wodny z Bojszów) można odpocząć i spróbować regionalnych potraw. W środku warto zobaczyć kilka urządzeń młynarskich, np. do mielenia ziarna z dozownikami, a także piec i drewnianą, ręcznie malowaną skrzynię

HISTORIA SKANSENU W KOLBUSZOWEJ

Od lat pięćdziesiątych naszego wieku entuzjaści ochrony budownictwa ludowego w południowo - wschodniej Polsce podejmowali próby zorganizowania skansenu na tym terenie. Zaowocowało to utworzeniem Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Placówka objęła zasięgiem swojej działalności obszar obecnego woj. krośnieńskiego, a także części województw ościennych: przemyskiego, rzeszowskiego, tarnowskiego i nowosądeckiego. Przy tak określonym zasięgu działania, nie zostały nim objęte tereny środkowej i północnej części ówczesnego województwa rzeszowskiego. Koncepcja budowy skansenu eksponującego budownictwo Lasowiaków i Rzeszowiaków - grup etnograficznych zamieszkujących wymienione tereny - narodziła się jeszcze w końcu lat pięćdziesiątych. W 1961 roku Franciszek Kotula zaproponował lokalizację skansenu w Głogowie Małopolskim oraz opracował wstępną jego koncepcję. Proponowano także zorganizowanie placówki tego typu w Przemyślu. Istniał również projekt eksponowania budownictwa Lasowiaków i Rzeszowiaków na terenie Muzeum w Sanoku, ale zrezygnowano z niego m. in. ze względu na obcość krajobrazową terenów południowych w odniesieniu do północnej części woj. rzeszowskiego oraz z uwagi na różnice w wielu aspektach kulturowych, zauważalne na wyżej wymienionych obszarach. Ostatecznie dzięki zabiegom regionalistów i pracowników kultury, ówczesna Wojewódzka Rada Narodowa w Rzeszowie uchwaliła konieczność opracowania konkretnej koncepcji utworzenia skansenu. W 1970 roku została przeprowadzona wizja lokalna w Kolbuszowej. Pomysł zlokalizowania tu skansenu został z entuzjazmem przyjęty przez ówczesne władze lokalne. Za takim właśnie umiejscowieniem parku etnograficznego jako pierwszy oficjalnie opowiedział się Krzysztof Ruszel z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie w publikacji określającej założenia programowe i zasięg terytorialny projektowanego skansenu. Następnie Stefan Lew opracował szczegółowe założenia etnograficzne oraz wykaz zespołów obiektów przeznaczonych do przeniesienia.
Zorganizowanie skansenu powierzono Muzeum Regionalnemu Lasowiaków, funkcjonującemu w Kolbuszowej od 1959 roku. Była to wówczas placówka prowadzona społecznie, powołana do życia przez grono miejscowych działaczy - regionalistów, skupionych w Towarzystwie Opieki nad Zabytkami Kultury i Przyrody im. J. Goslara. O prężnym działaniu tego muzeum świadczą zorganizowane liczne wystawy, konkursy o tematyce ludowej oraz dość duża ilość zebranych eksponatów z zakresu etnografii, archeologii i historii (później przejęte do zbiorów obecnego Muzeum). Z chwilą przystąpienia do organizacji skansenu Muzeum upaństwowiono (1 stycznia 1971r.) i nadano nazwę Muzeum Regionalnego w Kolbuszowej, a w 1974 roku po raz kolejny zmieniono nazwę na Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Po zatwierdzeniu statutu przez Wojewodę Rzeszowskiego Muzeum stało się ponadregionalną instytucją, a zasięgiem swojego działania objęło teren województwa rzeszowskiego oraz części województw tarnobrzeskiego i przemyskiego.
Naczelnym jego zadaniem stało się zorganizowanie i udostępnienie skansenu. Podjęto i sfinalizowano działania mające na celu wykup gruntów należących do okolicznych chłopów, które znajdowały się w obrębie planowanego parku etnograficznego. Od 1973 roku rozpoczęto przenoszenie wytypowanych wcześniej obiektów. Uroczyste otwarcie skansenu nastąpiło 4 maja 1978 roku, podczas zorganizowanej wówczas w Kolbuszowej Ogólnopolskiej Konferencji Parków Etnograficznych. Od tamtego momentu Muzeum funkcjonuje do dziś jako placówka eksponująca i udostępniająca zabytki budownictwa i kultury Lasowiaków i Rzeszowiaków.
Przenoszenie i wyposażanie budynków obecnie zlokalizowanych w skansenie poprzedza wiele innych prac. Konieczne jest przeprowadzenie badań terenowych i archiwalnych uwzględniających pełną gamę tematów dotyczących kultury materialnej, duchowej i społecznej wsi lasowiackiej i rzeszowiackiej. Wymaga to sporządzenia całego szeregu inwentaryzacji architektonicznych i to nie tylko budynków wytypowanych do przeniesienia do skansenu, ale także wszelkich innych obiektów zabytkowych oraz przeprowadzenia badań nad wyposażeniem wnętrz i otoczeniem budynków (ogrody, sady, obejście itp.). Niezbędne jest gromadzenie i opracowanie wszelkich informacji dotyczących rzemiosła, przemysłu ludowego, rolnictwa. Słowem, dokumentowanie całości życia wsi w szerokim przekroju przestrzennym i chronologicznym.
Większość obiektów aktualnie znajdujących się na terenie ekspozycji skansenowskiej była użytkowana aż do chwili przejęcia przez Muzeum. W wielu przypadkach udało się pozyskać je razem z inwentarzem ruchomym. Jest to bardzo istotne, gdyż umożliwia wierne odtworzenie nie tylko architektury budynków i struktury całych "obejść", ale także rekonstrukcję wnętrz zgodnie z ich charakterem in situ, przy wykorzystaniu oryginalnych sprzętów. Nie wszystkie jednak przedmioty stanowiące inwentarz danego obiektu w terenie trafiają do Muzeum, często wyposażenie uzupełniane jest innymi, podobnymi, pozyskanymi podczas penetracji najbliższych zagród czy też wsi.
Zgromadzone zabytki pokazywane są w ich właściwym miejscu z dbałością o realistyczne odtworzenie życia i pracy konkretnej rodziny w oparciu o wszystkie zgromadzone informacje.
Ekspozycja we wnętrzach obiektów znajdujących się w Parku Etnograficznym ukazuje zróżnicowanie wyposażenia zagród rodzin wiejskich o różnym statusie majątkowym, w jednym okresie i z jednego obszaru a także pozwala porównać inwentarze zagród w różnych okresach chronologicznych i różnych miejscach terenu objętego zainteresowaniem Muzeum. Pokazuje również różnice w wyposażeniu, wynikające z wykonywanych przez mieszkańców prac pozarolniczych.
Lokalizowane w skansenie zagrody często kompletowane są z budynków należących do różnych właścicieli lub pochodzących z różnych, oddalonych od siebie wsi. Nie przeszkadza to jednak w wiernym odtworzeniu wyglądu pewnych typów siedlisk, gdyż bardzo często architektura budynków, ich rozmieszczenie w obrębie działki oraz same wymiary działki są powieleniem określonego schematu wynikającego z wykorzystania szeregu uwarunkowań geograficznych, historycznych i prawnych.
Jednym z warunków eksponowania i udostępniania zabytków jest ich gromadzenie. Mimo tego, że Muzeum Kultury Ludowej jest placówką młodą, może poszczycić się bogatym zbiorem przedmiotów zabytkowych, liczącym ponad 20 tysięcy eksponatów.
Udało się zebrać bardzo ciekawe kolekcje np. strojów ludowych, wyrobów fajansowych i miedzianych, oleodruków, rzeźby ludowej dawnej i współczesnej, malarstwa polskiego, a także mebli z nielicznymi co prawda, ale cennymi meblami kolbuszowskimi (z wyrobu których Kolbuszowa niegdyś słynęła). Warto również nadmienić, że w posiadaniu kolbuszowskiego Muzeum są dość pokaźne zbiory związane z pożarnictwem, które w znacznej mierze zostały przekazane przez miejscowe Regionalne Muzeum Pożarnictwa.
Od momentu utworzenia Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej na terenie skansenu zorganizowano szereg imprez cieszących się dużą frekwencją i zainteresowaniem m. in. konkursy i kiermasze sztuki ludowej, występy ukazujące obrzędy ludowe, pokazy pracy tradycyjnych rzemieślników wiejskich, wystawy czasowe o różnorodnej tematyce. Ponadto sceneria parku etnograficznego często służy jako tło przy filmowaniu występów prezentujących pieśni, muzykę i obrzędy ludowe. Należy także wspomnieć o kilkakrotnie organizowanych konferencjach etnograficznych, odczytach i wykładach oraz o obozach naukowych, z których zebrane materiały złożono do archiwum Muzeum.

MUZEA ETNOGRAFICZNE:

MUZEUM KASZUBSKIE W KARTUZACH

Historia Muzeum Kaszubskiego związana jest z osobą jego twórcy i pierwszego kustosza Franciszka Tredera oraz jego pasją kolekcjonerską i naukowo-badawczą. Ten wielce zasłużony Syn Ziemi Kaszubskiej urodził się w 1903 r. w Łączyńskiej Hucie k. Kartuz, a zmarł w 1980 r. w Gdyni. Już od młodych lat brał Treder udział w życiu społecznym i kulturalnym Regionu. Jako słuchacz Seminarium Nauczycielskiego pisał wiersze kaszubskie i polskie, czym żywo interesował się znany działacz, pisarz kaszubski i twórca herbu miasta Kartuz dr Aleksander Majkowski. Przez szereg następnych lat młody Treder pozostawał pod jego wpływem i pod jego to namową rozpoczął gromadzenie zabytków kultury materialnej i sztuki ludowej Kaszub. Realizacja w końcu lat dwudziestych wcześniejszych zamierzeń wykazała, że idea w samej rzeczy była trafna i pożyteczna. Był to bowiem okres, w którym zabytki kultury materialnej i duchowej były osiągalne ze względu na długowiekowe kultywowanie przez Kaszubów własnych tradycji narodowościowych. W 1932 r, w rodzinnym Borzestowie zorganizował Treder pierwszą wystawę zebranych przez siebie zabytków, która cieszyła się ogromnym powodzeniem wśród ludzi nauki. Oni to doceniając zasługi Tredera nazwali go później "Faustem Kaszubskim". Krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej władze powiatowe w Kartuzach dyskutowały o utworzeniu w mieście Muzeum Kaszubskiego. 29 października 1938 r. dodatek regionalny "Gazety Kartuskiej" "Kaszuby" nr 10 redaktora Stanisława Bielińskiego opublikował artykuł dyskusyjny "O Muzeum Kaszubskie w Kartuzach", w którym czytamy: "... Niechże więc powiększa się grono osób, owianych duchem ratującym skarby ginących form kultury ludowej, a zarazem duchem twórczym, budzącym w dzisiejszych warunkach stokroć korzystniejszych nowe zdobycze kultury rodzimej, mające ukwiecić i upiększyć naszą szarą, codzienną walkę o byt. Atmosfera dla takiej pracy wydaje się być szczególnie w Kartuzach bardzo korzystna. Nasz dodatek regionalny "Kaszuby" umożliwia przeprowadzenie odpowiedniej wymiany zdań i propagandy. Z drugiej strony ruch turystyczny do Kaszubskiej Szwajcarii, stale się wzmagający, tworzy konieczne i stale się rozrastające pole zbytu. Potrzebne jest jednakże jeszcze dla możliwie skutecznej i trwałej działalności takiej pewne ognisko, skupiające te wszystkie wysiłki ratownicze i twórcze. Tym ogniskiem stać się powinno jak najprędzej Muzeum Kaszubskie w Kartuzach, dla którego rozwoju jest tu i potrzeba rzeczywista i klimat odpowiedni naturalny i duchowy. Zagadnienie konieczności powstania takiego muzeum poruszano już kilkakrotnie. Poruszano je m. in. kilka lat temu na zjeździe delegatów Związku Muzeów w Polsce. Stwierdzono wtenczas, że powinno ono powstać w centrum kaszubszczyzny, sięgającej od Chojnic, aż po wybrzeże morza naszego. Takim centrum nie tylko geograficznym, ale zarazem centrum kaszubskiego ruchu kulturalnego i turystycznego są bezsprzecznie Kartuzy...". W konkluzji "Kaszuby" pisały: `... Dotąd, jak widać o siedzibę Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach 'walczą', że się tak wyrazimy, ludzie spoza regionu kartuskiego. Czas najwyższy, żebyśmy i my sami w sprawie tej zabrali głos. Do sprawy tej wrócimy jeszcze w następnym numerze "Kaszub", ale dziś już wzywamy nasze czynniki samorządowe i społeczne, żeby jak najprędzej sprawie tej poświęciły swoją uwagę, swe wpływy i swe środki, żeby jak najprędzej doszło do realizacji tego planu...". W następnym numerze "Kaszub" były starosta powiatu kartuskiego Leon Kowalski pisał o własnej wizji Muzeum Kaszubskiego konkludując: "... Niechże więc powstanie to muzeum regionalne i niech zsumowane w nim uczucia, przywiązania i tradycje regionu kaszubskiego przekazuje z pokolenia na pokolenie jako cząstkę wspólnej, coraz głębszej kultury polskiej...". W efekcie prowadzonej dyskusji władze miasta przydzieliły Trederowi i jego eksponatom budynek przy ulicy Jeziornej w Kartuzach z przeznaczeniem na potrzeby Muzeum. Wybuch drugiej wojny światowej udaremnił jednak te plany i budynek przejęła Obrona Narodowa. Część zbiorów Tredera przejęło Muzeum Etnograficzne w Toruniu, a pozostałość przetrwała w Borzestowie. Po powrocie z prac przymusowych w Rzeszy niestrudzony zbieracz zabrał się ponownie do pozyskiwania eksponatów. Z pomocą Trederowi pośpieszyli działacze w osobach siostry dr A. Majkowskiego Franciszki Majkowskiej, mecenasa Wiktora Hirscha, dr Henryka Kotowskiego, Roberta Komkowskiego, Aleksandra Arendta, Feliksa Marszałkowskiego (sekretarza dr Majkowskiego), którzy w 1947 r. utworzyli Towarzystwo Miłośników Muzeum Kaszubskiego im. dr Aleksandra Majkowskiego w Kartuzach. Z inicjatywy i usilnych starań Towarzystwa Urząd Ziemski w Kartuzach przydzielił Muzeum Kaszubskiemu budynek poniemiecki opuszczony przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. W nim to do dziś mieści się Muzeum Kaszubskie. Oficjalne otwarcie Muzeum Kaszubskiego nastąpiło w dniu 1 maja 1947 roku. Zwiedzającym udostępniono eksponaty etnograficzne i archeologiczne. W 1949 r. zorganizowana została pierwsza wystawa sztuki ludowej Kaszub. Z dniem 01 stycznia 1950 r. Muzeum Kaszubskie zostało upaństwowione, a Towarzystwo zlikwidowane. Treder został mianowany kierownikiem i pracownikiem merytorycznym Muzeum. Z okazji XXX-lecia działalności w 1979 r. Muzeum zostało odznaczone medalem "Zasłużonym Ziemi Gdańskiej". Natomiast jego założyciel otrzymał w roku następnym najwyższe wyróżnienie Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Gdańsku Medal "Stolema" za "zorganizowanie Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach i długoletnie gromadzenie eksponatów etnograficznych". Dodać należy także i fakt, że Treder był twórcą Wytwórni Pomocy Naukowych w Kartuzach, Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego "Cepelia" w Kartuzach oraz współzałożycielem kartuskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Dla turystów i mieszkańców Kaszub stał się człowiekiem-legendą, gawędziarzem i badaczem kaszubszczyzny.
W 1998 r. Muzeum Kaszubskie zostało laureatem medalu Antoniego Abrahama "Srebrna Tabakierka Abrahama" i Medalu 75-lecia Kartuz. W 1999 r. Muzeum Kaszubskie uhonorowane zostało dyplomem zasłużony dla Kartuz przez Towarzystwo Miłośników Kartuz.
Z dniem 22.02.2000 Agencja Turystyczna została zlikwidowana a jej majątek został przekazany Muzeum Kaszubskiemu z przeznaczeniem na informację turystyczną, która działa w strukturze muzeum.
W 2001 r. Muzeum przyznano Medal Międzynarodowych Targów Łódzkich.
Ze względu na wysoki poziom pracy merytorycznej oraz znaczenie zbiorów z dniem 25 stycznia 2001 r. Muzeum Kaszubskie im. F.Tredera w Kartuzach decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów.


MUZEUM ETNOGRAFICZNE - SPICHLERZ OPACKI ODDZIAŁ MUZEUM NARODOWEGO W GDAŃSKU

Dział Etnograficzny, początkowo funkcjonujący w ramach Muzeum Pomorskiego, w 1979 r. przeniesiony został do Pałacu Opatów w Gdańsku-Oliwie jako samodzielny Oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku, w 1988 r. uzyskał nowe pomieszczenia w XVIII-wiecznym budynku Spichlerza Opackiego i został przemianowany na Muzeum Etnograficzne - Oddział Muzeum Narodowego.
Zbiory obejmują obszar Pomorza Wschodniego (grupy etniczno-kulturowe: kociewska, kaszubska, borowiacka, Dolnego Powiśla i Żuław) oraz, w mniejszym stopniu, tereny krain sąsiadujących: Wielkopolski, Kujaw, Warmii i Mazur. Stale uzupełniana jest też kolekcja pozaeuropejska, której zalążkiem były ocalałe po II wojnie światowej eksponaty z Muzeum Miejskiego (Staatliches Museum) w Gdańsku. Unikatowe w skali kraju są zbiory: mebli ludowych z Pomorza Wschodniego (skrzynie, kredensy, szafy, zydle z XVIII-XX w.), przedmiotów dokumentujących kulturę osadników fryzyjskich zamieszkujących deltę Wisły od XV w., ceramiki, tkanin i mebli przywożonych przez osadników przesiedlanych tu II po wojnie z terenów wschodnich (głównie z Wileńszczyzny).
Ekspozycje stałe: "Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego" mieści się w Spichlerzu Opackim, natomiast wystawy czasowe organizowane są w dawnej siedzibie Muzeum - Pałacu Opatów (skrzydło gotyckie).

MUZEUM ETNOGRAFICZNE W WĘGORZEWIE

Muzeum prowadzi terenowe badania naukowe z zakresu etnografii, historii, archeologii; współpracuje z instytucjami i muzeami w kraju i za granicą. Od 1996 roku wydaje rocznik naukowo-popularny „Studia Angerburgica”, w którym znajdują się artykuły poświęcone tematyce regionalnej, ze szczególnym uwzględnieniem Węgorzewa i Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Są to materiały uzupełniające informacje znajdujące się w przewodnikach i dawnych monografiach gmin
i powiatów.
W Muzeum działa otwarta dla wszystkich zainteresowanych Biblioteka, gromadząca księgozbiór regionalny oraz specjalistyczny (etnografia, geografia, historia, archeologia ...).
W Muzeum znajduje się sklepik, w którym sprzedawane są wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego, wydawnictwa regionalne, pocztówki ...
Do budynku przylega park etnograficzny, w którym znajdują się już trzy obiekty tradycyjnego budownictwa ludowego z końca XIX stulecia: drewniana remiza strażacka z Ołownika, szachulcowa kuźnia z Zabrostu Wielkiego oraz chałupa podcienioa z Krzyżewa. Teren parku etnograficznego, przy którym przepływa Węgorapa, stanie się żywym skansenem, kultywującym dawne rzemiosło: kowalstwo, ciesielstwo, wikliniarstwo.
Obok budynku głównego mieści się pracownia garncarska czynna w dni powszednie od poniedziałku do piątku w godz. 800 - 1800.
W budynku Muzeum mają swoje siedziby:
1. Towarzystwo Miłośników Ziemi Węgorzewskiej,
2. Towarzystwo Ratowania Dziedzictwa Kulturowego Kresów Dawnych
i Obecnych „Ojcowizna”,
3. Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Empatia”,
4. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”,
5. Towarzystwo Przyjaciół Grodna i WilnA
WYSTAWY:
Sałe:
- Dawne gospodarswo wiejskie.
- Park Etnograficzny nad Węgorapą.
- Historia Kolei (Budynek dawnego Dworca Kolejowego, ul. Jaracza, 11-600
Węgorzewo)
Czasowe: etnograficzne, archeologiczne, historyczne, artystyczne itp.


MUZEUM ETNOGRAFICZNE W OLSZTYNIE

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie znajduje się w gotyckim zamku kapituły warmińskiej.
Pierwsze muzeum w Olsztynie zostało otwarte w lipcu 1921. Było to wówczas muzeum regionalne o charakterze plebiscytowo-etnograficznym. Kierownictwo ówczesnego muzeum znajdowało się w rękach nauczycieli olsztyńskich: Leonarda Fromma - archeologa i Hugo Hermanna Grossa - nauczyciela przyrody w Luisenschule.
Za datę założenia Muzeum Warmii i Mazur przyjmuje się 29 marca 1945, tzn. dzień przybycia Hieronima Skurpskiego do Olsztyna. Początkowo istniało ono pod nazwą „Muzeum Mazurskie”, a od roku 1975 już jako „Muzeum Warmii i Mazur”. Hieronim Skurpski był dyrektorem muzeum do 1964[2]. Następni dyrektorzy to: Józef Fajkowski, Bogusław Kopydłowski, Władysław Ogrodziński, Jerzy Sikorski i od 1987 Janusz Cygański.
Muzeum prezentuje zabytki z regionu Warmii i Mazur z zakresu archeologii, historii, numizmatyki, sztuki, rzemiosła artystycznego, piśmiennictwa, kultury ludowej. Zawiera zbiory pochodzące w dużej mierze z muzeów z terenu byłych Prus Wschodnich m.in. z Heimatmusem w Olsztynie. Charakter zbiorów tworzą m.in. kolekcje: rzeźby gotyckiej, malarstwa religijnego Warmii, portretu holenderskiego, wyrobów konwisarskich i ludwisarskich, grafiki współczesnej. Kolekcje te pięknie prezentują się we wnętrzach, które niegdyś służyły administratorowi dóbr kapituły warmińskiej. W latach 1516-1521 funkcję tę pełnił Mikołaj Kopernik. Do dziś na ścianie krużganka pozostała unikalna pamiątka po jego pobycie - własnoręcznie wykonana doświadczalna tablica astronomiczna z roku 1517, a w zbiorach biblioteki przechowywany jest jedyny w Polsce inkunabuł medyczny z kbiblioteki Mikołaja kopernika.

MUZEUM ETNOGRAFICZNE W BIAŁYMSTOKU

Muzeum Podlaskie w Białymstoku jest największą placówką muzealną województwa podlaskiego. Zostało powołane w 1949 dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki jako muzeum regionalne - pierwsze w dziejach miasta.
Jego siedzibą stało się odbudowane prawe skrzydło Pałacu Branickich. W marcu 1950 r. muzeum przeniesiono do pałacyku gościnnego z II połowy XVIII wieku przy ul. Kilińskiego. 1 stycznia 1952 r. placówka została upaństwowiona, a nadzór merytoryczny nad nią objęło Muzeum Narodowe w Warszawie. Po ośmiu latach istnienia, 27 lipca 1957 r. Muzeum Regionalne uzyskało rangę muzeum okręgowego i objęło opiekę merytoryczną nad muzeami regionalnymi w Łomży i Suwałkach.
13 września 1958 r. muzeum przeniosło się do odbudowanego ratusza z połowy XVIII wieku. W związku z powiększeniem się powierzchni powołano nowe pracownie - obok już istniejących, historycznej i archeologicznej, powstała w 1958 r. pracownia sztuki, w 1962 r. pracownia etnograficzna a w 1965 r. naukowo-oświatowa.
W 1973 roku nastąpił gwałtowny rozwój muzeum, przekazany mu został pałac w Choroszczy, gdzie utworzono ekspozycję wnętrz i w utworzono Punkt Muzealny w refektarzu i kaplicy dawnego Pałacu Opatów w Supraślu. Dwa lata później pracownia historyczna przeniosła się z pałacyku gościnnego przy ul. Kilińskiego do zabytkowej kamienicy przy ul. Warszawskiej 37 oraz powołano nowy oddział w Tykocinie z siedzibą w odbudowanej synagodze i domu talmudycznym.
W roku 1982 powstało Białostockie Muzeum Wsi na terenach położonych przy szosie do Augustowa, a w 1984 roku, w odrestaurowanym ratuszu w Bielsku Podlaskim, powstało Muzeum w Bielsku Podlaskim. Przełom wieków przyniósł kolejne zmiany nazw, 27 kwietnia 1998 r. na Państwowe Muzeum w Białymstoku, a 25 kwietnia 2000 r. na Muzeum Podlaskie w Białymstoku.

MUZEUM ETNOGRAFICZNE W TORUNIU

Muzeum powstało w 1959 roku z inicjatywy prof. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej. W 1999, w 40-lecie istnienia nadano mu imię profesor dla uhonorowania jej zasług jako inicjatorki powołania instytucji i pierwszego, wieloletniego dyrektora.
Muzeum zajmuje kompleks zabytkowych budynków w centrum miasta - klasycystyczny Arsenał Artyleryjski z 1824 roku, budynek poforteczny twierdzy Toruń z lat 1871-1873 oraz dwa spichlerze z XV i XVI wieku przy ul. Rabiańskiej 19 i 21. Posiada także dwie ekspozycje budownictwa ludowego na wolnym powietrzu.
W muzeum znajduje się największy zbiór zabytków etnograficznych z terenów Polski północnej, szczególnie cenny z zakresu rybołówstwa śródlądowego - jeziornego i rzecznego - i pobrzeża morskiego. Zbiory obrazują zdobywanie żywności i surowców - zbieractwo, łowiectwo, hodowlę i uprawę roślin. Eksponowane są techniki rzemieślnicze, narzędzia, sprzęty i meble, wyroby garncarskie, tkaniny, hafty, odzież i koronki, w tym ogólnopolska kolekcja strojów i rekwizytów kolędniczych. Ponadto muzeum prezentuje zbiór zabytkowego sprzętu pożarniczego, współczesną sztukę ludową i nieprofesjonalną, eksponaty z zakresu literatury ludowej i teatru, muzyki i tańca, wróżbiarstwa, wierzeń, magii oraz obrzędów i zwyczajów ludowych, współczesnego folkloru, a także kolekcję dewocjonaliów.
Ekspozycja skansenowska na obszarze 1,2 ha utrzymana w charakterze Parku Etnograficznego prezentuje różnorodne obiekty architektury ludowej pochodzące głównie z XVIII i XIX w., które zostały przeniesione z terenu Kujaw, Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej. Jej uzupełnieniem są obiekty małej architektury - przybudówki, piwnice, ziemianki, studnie, gołębnik, różnorodne ogrodzenia oraz przydomowe ogródki warzywne, kwiatowe i poletka uprawne a także krzyże i kapliczki. Typ i kształt zagród oraz mała architektura odtwarzają obraz wiejskich obejść z przełomu XIX i XX wieku.
Wystawy stałe znajdują się we wnętrzach kilkunastu obiektów architektury, a ekspozycja "Tradycyjne rybołówstwo ludowe w Polsce" to interesująca kolekcja łodzi, sieci i narzędzi rybackich oraz bardzo cenny zbiór narzędzi kolnych i szelek do wyciągania niewodu. W zagrodzie skansenowskiej w Kaszczorku (dzielnica Torunia) na obszarze ok. 2 ha prezentowane jest budownictwo wiejskie z terenu ziemi chełmińskiej, a w przyszłości na większym obszarze planuje się ekspozycję budownictwa kolonizacyjnego doliny Dolnej Wisły od Włocławka do Żuław gdańskich.


MUZEUM ETNOGRAFICZNE W ŻNINIE

Muzeum Ziemi Pałuciej w Żninie zostało utworzone w 1963 roku z inicjatywy miejscowych regionalistów - głównie działaczy Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego. Przez minione dziesięciolecia zgromadzone zostały tysiące eksponatów, pamiątek i dokumentów świadczących o bogatej historii Żnina i Pałuk. Muzeum posiada status placówki samorządowej i mieści się w zabytkowych obiektach centrum Żnina - gotyckiej wieży ratuszowej z XV wieku oraz budynku nagistratu wzniesionego na początku XX wieku. Oddziałem Muzeum Ziemi Pałuckiej jest pierwsze w Polsce Muzeum Kolei Wąskotorowej założone w 1972 roku u podnóża ruin XIV wiecznego zamku Mikołaja Nałęcza w Wenecji - malowniczo położonej miejscowości na trasie turystycznej Żnin - Biskupin.
Zbiory i kolekcje muzealne
Magistrat - siedziba Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie
"Etnografia Pałuk" wystawa stała prezentująca rzeźbę, hafty ludowe, plecionkarstwo, zdobnictwo wnętrz oraz różne sprzęty i narzędzia używane w przeszłości w gospodarstwach pałuckich. Zbiory etnograficzne gromadzone były zarówno w okolicach Żnina, jak i innych pałuckich miejscowości: Kcyni, Szubina, Damasławka, Wągrowca, Rogowa i Gąsawy.
"Historia żnińskiego drukarstwa" wystawa stała maszyn i urządzeń poligraficznych używanych w XIX i XX wieku nawiązuje do bogatej historii "Koncernu Wydawniczego
Anny i Alfreda Krzyckich" działającego w Żninie w okresie
międzywojennym. Eksponowane są zabytkowe maszyny drukarskie, monotyp, linotyp, odlewarka linii topograficznych, kaszty zecerskie, prasy introligatorskie, zszywarki, złociarka do zdobienia okładek książek, gilotyna do cięcia papieru itp. Wystawę uzupełniają wydawnictwa wspomnianego koncernu Krzyckich - "Moja Przyjaciółka", "Pałuczanin", "Ilustrowany Kurier Polski", "Moje Powieści", "Orędownik Powiatu Żnińskiego" i inne.




MUZEUM ETNOGRAFICZNE W POZNANIU

Muzeum Etnograficzne w Poznaniu - oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu. Mieści się w budynku dawnej loży masońskiej na ul. Grobla 25. Budynek muzeum wzniesiony został na początku XIX wieku. W muzeum zgromadzono zabytki wielkopolskiej kultury ludowej. Ekspozycja stała to: Sztuka ludowa w Wielkopolsce - rzeźba, malarstwo, stroje, hafty, zdobnictwo (ceramika, drewno) oraz rekwizyty obrzędowe i instrumenty muzyczne z XIX i XX wieku.

MUZEUM ETNOGRAFICZNE ŁOWICZ (MAZURZY)

Historia zbiorów muzealnych w Łowiczu sięga przełomu XIX i XX wieku i jest związana z postacią Władysława Tarczyńskiego (1845 - 1918), kolekcjonera i społecznika, który tworzone przez siebie zbiory udostępnił w 1905 r. publiczności pod nazwą "Zbiorów Starożytności".
W roku 1907 kolekcja Władysława Tarczyńskiego została przekształcona w "Muzeum Starożytności i Pamiątek Historycznych" otrzymując własny statut, zatwierdzony przez władze administracyjne. Jednocześnie ekspozycja została przeniesiona z prywatnego mieszkania do pomieszczeń przekazanych na ten cel przez Zarząd Straży Ogniowej Ochotniczej, której W. Tarczyński był aktywnym działaczem. Muzeum rozwijało się szybko, do wybuchu I wojny światowej posiadało ponad 3200 eksponatów wraz z biblioteką. Do kolekcji o charakterze historyczno-artystycznym W. Tarczyński włączał również przedmioty i narzędzia z dziedziny etnografii.
Muzeum Starożytności, kilkakrotnie niszczone przez okupujące Łowicz wojska niemieckie, utraciło bezpowrotnie część cennych zbiorów. Przekazane miastu i utworzone ponownie po odzyskaniu niepodległości, rozpoczęło działalność w 1927 r,. jako Muzeum Miejskie im. Władysława Tarczyńskiego. Dzięki staraniom Emila Balcera, kolejnego opiekuna zbiorów, Muzeum zdobywało uznanie środowisk kulturalnych i naukowych, stając się atrakcją turystyczną. W takim kształcie organizacyjnym Muzeum funkcjonowało do wybuchu II wojny światowej.
Działalność Muzeum Miejskiego uzupełniało funkcjonujące od 1910 r. Muzeum Etnograficzne Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego powstałe w oparciu o kolekcję wybitnej działaczki społecznej, Anieli Chmielińskiej (1868 - 1936).
Zbiory Muzeum Miejskiego i Muzeum Etnograficznego pierwotnie mieszczące się wspólnie w budynku zakupionym na cele muzealne przy Starym Rynku 16, udostępniano publiczności do 1939 r. Okres II wojny światowej spowodował kolejne straty w kolekcjach muzealnych.
W roku 1948 kolekcje obu muzeów zostały przejęte przez Muzeum Narodowe w Warszawie tworząc jego Oddział (do 1 kwietnia 1995 r.).
Połączone zbiory otrzymały nową siedzibę w odbudowanym gmachu pomisjonarskim fundacji Kardynała Michała Radziejowskiego z 1689 r.



MUZEUM ETNOGRAFICZNE W WARSZAWIE

Warszawskie Muzeum Etnograficzne - jedno z najstarszych muzeów tego typu w Polsce mieszczące się w Warszawie przy ulicy Kredytowej 1.
Muzeum powstało w 1888 roku i mieści około 74 tysiące obiektów eksponowanych na 6 wystawach stałych. Co roku organizowanych jest 12 wystaw czasowych.
Historia [edytuj]
Muzeum Etnograficzne powstało z inicjatywy mecenasa J.M. Kamińskiego oraz Jana Karłowicza, którzy zainicjowali komitet organizacyjny. W roku 1888 powstała, przy Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym, placówka gromadząca zbiory etnograficzne. W 1896 za sprawą Grona Miłośników Etnografii, zbiory zostały przeniesione do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, mającym swoją siedzibę przy Krakowskim Przedmieściu 66.
W 1921 roku pieczę nad zbiorami etnograficznymi przejął muzeolog i znawca etnografii Europy Eugeniusz Frankowski, który przekształcił placówkę w nowoczesne muzeum prowadzące działalność naukową i wystawienniczą. Zbiory muzealne liczące w 1922 roku 8954 eksponatów szybko powiększały się by w roku 1939 liczyły ok. 30 000. Zbiory podzielono na trzy podstawowe grupy: pochodzące z ówczesnych terenów Polski, w tym cenne stroje i tkaniny ludowe oraz kolekcja huculska licząca 3000 okazów; zbiory ze Słowiańszczyzny i zbiory z innych krajów stanowiące ponad 50 procent całości zasobów.
Wiele eksponatów pochodziły z prywatnych kolekcji polskich etnografów np. Leopolda Janikowskiego, Jana Kubarego, Bronisława Piłsudskiego, unikatowe zbiory indochińskie, pochodzące od Ignacego Zaremby Belakowicza oraz zbiory pochodzące z Chin, Japonii, Bliskiego Wschodu, Australii i innych rejonów świata.
Przed wojną Biblioteka Muzeum Etnograficznego należała do najbogatszych bibliotek etnograficznych w kraju. W wyniku wybuchu wojny i bombardowań Warszawy Muzeum uległo całkowitemu zniszczeniu, a zbiory zostały zniszczone lub zaginęły.
W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie występowała pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych a jej tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny pałac Brühla na Młocinach przy ul. Muzealnej.
W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę "Polski strój ludowy". W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę - zniszczony XIX-wieczny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę finansowaną z kredytów Ministerstwa Kultury i Sztuki zaplanowano na lata 1962-1972.
W dniu 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum.


MUZEUM ETNOGRAFICZNE W LUBLINIE

Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie gromadzi zabytki architektury drewnianej, murowanej i zbiory etnograficzne z rejonu dawnego województwa lubelskiego; wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów.
Historia [edytuj]
W 1960 roku utworzony został w Muzeum Okręgowym w Lublinie Oddział Budownictwa Ludowego. 1 stycznia 1970 oddział został przekształcony w autonomiczne Muzeum Wsi Lubelskiej.
Pierwotnie skansen miał być usytuowany w dzielnicy Kalinowszczyzna na obszarze o powierzchni 12 ha. Jednak ze względu na różne trudności z przejęciem terenu do zagospodarowania w 1975 muzeum otrzymało nowe tereny o powierzchni ok. 27 ha w dzielnicy Sławin przy trasie Lublin - Warszawa.
W maju 1976 rozpoczęte zostały prace przy wiatraku z Zygmuntowa - pierwszym obiekcie przeniesionym na teren muzeum. Otwarcie pierwszego sektora, Wyżyny Lubelskiej, nastąpiło 27 września 1979.
Ze względu na gromadzone zbiory, które pochodzą z różnych krain i są wyraźnie zróżnicowane pod względem fizjograficznym i etnograficznym ekspozycja skansenowska została podzielona na siedem sektorów: Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Powiśla lubelskiego, Podlasia, Nadbuża oraz sektor dworski i miasteczkowy.
W sektorze Roztocza można podziwiać między innymi cerkiew greckokatolicką z Tarnoszyna zaś w sektorze dworskim od stycznia 2001 we dworze z Żyrzyna z połowy XVIII wieku uruchomiona została ekspozycja dworu średniozamożnego ziemianina. Od czerwca 2001 w sektorze Powiśla można odbyć rejs po stawie dawnymi wiślanymi jednostkami pływającymi: pychówką, batem i promem. W sektorze Podlasia dostępna jest remiza strażacka z Bedlna. Ekspozycja odzwierciedla wyposażenie Ochotniczej Straży Pożarnej w Bedlnie z 1936.
8 września 2002 na terenie skansenu konsekrowany został XVII-wieczny kościół z Matczyna, który wraz ze plebanią z Żeszczynki i spichlerzem z Wrzelowca jest zaczątkiem muzealnego sektora Miasteczko.
11 października 2005 roku w wyniku podpalenia spłonęła część zabytkowej zabudowy skansenu.


MUZEUM ETNOGRAFICZNE W KRAKOWIE

Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Plany założenia Muzeum Etnograficznego narodziły się w 1902 r. i związane były z wystawą o sztuce ludowej ze zbiorów Seweryna Udzieli, którą zorganizowało Towarzystwo Polskiej Sztuki Stosowanej. Muzeum Narodowe w 1904 r. utworzyło dział etnograficzny oraz otwarta została stała ekspozycja etnograficzna w Sukiennicach. Znajdowały się tam zbiory między innymi Stanisława Udzieli, Stanisława Witkiewicza, Tadeusza Estreichera.
W 1910 r. powstało Towarzystwo Muzeum Etnograficznego, które przejęło zbiory od Muzeum Narodowego. W 1911 r. powstała oddzielna placówka przy ulicy Studenckiej, której dyrektorem został Seweryn Udziela. W rok później zbiory eksportowano na Wawel. Po II wojnie światowej siedziba Muzeum Etnograficznego zmieniła miejsce na plac Wolnica 1, a po jakimś czasie również na ulicę Krakowską 46. Główny gmach stanowi Ratusz Kazimierski. Zbiory liczą ponad 80 tysięcy zabytków i związane są z polską kulturą (folklor, sztuka, życie codzienne...) jak i z innymi kulturami Europy i Świata.

MUZEUM ETNOGRAFICZNE W RZESZOWIE

Od 1989 roku w wyremontowanej kamienicy rzeszowskiego Rynku znajduje się siedziba Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli.
Liczące ponad 10 tys. eksponatów zbiory Muzeum Etnograficznego gromadzone były w ciągu 60 lat istnienia Muzeum w Rzeszowie. Przeważają w nich muzealia dotyczące wytwórczości i sztuki ludowej. Bogaty jest zbiór rysunków Józefa Rysia z Łąki, przedstawiający charakterystyczne typy mieszkańców i sceny z ich życia. Do najcenniejszych należy kolekcja dawnej rzeźby i malarstwa ludowego oraz strojów i haftów będących wyróżnikiem dwóch grup etnograficznych: Rzeszowiaków i Lasowiaków. Muzeum posiada duży zbiór zabawek wykonanych po II wojnie światowej, bogatą kolekcję rzeźb i naczyń ceramicznych, pełny zestaw narzędzi kowalskich, a także narzędzia rolnicze używane w XIX i na początku XX wieku jak: sochy, radła i drewniane pługi. W latach osiemdziesiątych zgromadzono ludowe instrumenty muzyczne: skrzypce, basy oraz cymbały. Plastykę obrzędową reprezentują ubiory i akcesoria kolędnicze związane ze zwyczajami okresu Bożego Narodzenia oraz mundury wraz z przybraniami wielkanocnych straży grobowych. Wśród eksponatów znajdują się także naczynia do przechowywania ziarna i innych produktów, dłubane w drewnie i plecione z wikliny czy korzeni.
W Muzeum Etnograficznym znajduje się również archiwum dziejów kultury ludowej ze sprawozdaniami z badań terenowych, prowadzonych podczas organizowanych obozów naukowych, a ponadto: kroniki, pamiętniki, monografie, opracowania obrzędów i teksty folklorystyczne.
Archiwalną dokumentację zabytków kultury ludowej stanowi kilkanaście tysięcy negatywów fotograficznych, ok. tysiąca starych fotografii, blisko 10 tys. rysunków, taśmy z nagraniami wywiadów terenowych i folklorem muzycznym oraz rejestracje wideo tradycyjnych obrzędów. Odrębny dział stanowi Archiwum Franciszka Kotuli zawierające opracowania etnografa, jego korespondencję a przede wszystkim materiały z badań terenowych wraz z kasetami nagrań folkloru.

MUZEUM ETNOGRAFICZNE W WIERZCHOSŁAWICACH

Muzeum Wincentego Witosa mieści się w domu rodzinnym z 1814 r., w którym Witos się urodził. W skład muzeum wchodzą również budynki gospodarstwa wybudowanego w latach 1905 - 1913 przez samego Witosa (stajnia, dwie stodoły i piwnica). W "starym domu'' zgromadzono eksponaty etnograficzne pochodzące z chłopskich gospodarstw w Wierzchosławicach i ukazujące warunki życia na wsi w XIX w. Wnętrze domu mieszkalnego w nowej zagrodzie zachowało autentyczny charakter z okresu życia Witosa, z meblami, dokumentami. Izba pamięci umieszczona w budynku dawnej stajni przedstawia dokładną biografię W. Witosa poprzez ikonografię, przedwojenne kroniki filmowe itp. W spichlerzu znajduje się wystawa sztandarów organizacji ludowych z różnych okresów. Najcenniejszy jest sztandar tarnowskiej PSL z 1928 r. Oryginalne wnętrze stodoły wyposażono w narzędzia rolnicze, jakich używał Witos.
Muzeum zostało powołane staraniem działaczy ludowych i rodziny W. Witosa w 1971 r.


MUZEUM ETNOGRAFICZNE W SZCZAWNICY

Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya w Szczawnicy zajmuje piętro zabytkowej XIX-wiecznej willi "Pałac". Muzeum jest placówką regionalną o charakterze etnograficzno-historycznym. W części etnograficznej prezentowane jest życie górali pienińskich w okresie pierwszej połowy XX wieku, w zakresie architektury regionalnej, wyposażenia wnętrz, pasterstwa, rolnictwa, łowiectwa, rybołówstwa, tkactwa. Uzupełnieniem tej części wystawy jest strój regionalny, sztuka ludowa regionu pienińskiego oraz godła góralskich rodów szczawnickich. Ekspozycja historyczna obejmuje tematy: "Szczawnica częścią Starostwa Czorsztyńskiego", "Józef Szalay twórcą i organizatorem kurortu", "Krakowska Akademia Umiejętności właścicielką Szczawnicy", "Szczawnica własnością Adama Stadnickiego w latach 1909-1948", "Druga wojna światowa na terenie Pienin".
W Muzeum udostępniona jest także "Izba Jana Wiktora", miłośnika i piewcy Pienin, z autentycznymi pamiątkami, pochodzącymi ze szczawnickiego mieszkania pisarza.