Biologia - Ekologia

Czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów:
-abiotyczne- nieożywione –temperatura, światło, wilgotność, kwasowość gleby i wody
-biotyczne –ożywione –grzyby, rośliny, zwierzęta, bakterie (pasożytnictwo, konkurencja )

Prawo minimum Liebieg- wzrost i rozwój zahamowany przez ten czynnik, którego jest najmniej

Prawo tolerancji Shelford- niedobór jak i nadmiar danego czynnika jest szkodliwy

Zakres tolerancji- przedział między minimalną a maksymalną wartością czynnika, są to warunki tolerowane przez organizm

Nisza ekologiczna- wszystkie wymagania, potrzeby życiowe danego organizmu (gatunku)

Siedlisko- miejsce życia organizmu, populacji lub gatunku

Stenobiont- organizm o wąskim zakresie tolerancji, nie znoszący większych zmian w otoczeniu (małpa, palma)

Eurybiont- organizm o szerokim zakresie tolerancji organizm znoszący większe zmiany w otoczeniu (wróbel płetwal)

Tolerancja ekologiczna- zdolność organizmów do przystosowani się do zmian danego czynnika środowiskowego

Zakres tolerancji- zakres zmienności czynnika, w którego obrębie organizm jest zdolny utrzymać wszystkie procesy życiowe Populacja- zespół osobników jednego gatunku zamieszkujących określony teren w tym samym czasie

Cechy populacji
- struktura przestrzenna
-liczebność- ilość osobników w populacji
-rozrodczość- ilość osobników przychodzących na świat w jednakowym czasie
-śmiertelność- ilość osobników umierających w jednakowym czasie, informacja o ilości osobników w trzech okresach rozwojowych
-struktura wiekowa, płciowa- ukazuje w jaki sposób osobniki są rozmieszczone w populacji

Rozrodczość- oznacza wrodzoną zdolność populacji do wzrostu jej liczebności drogą rozrodu

Populacją biologiczna jest zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym śarodowisku i wzajemnie na siebie wpływających

Struktura wiekowa- dzieli się na 3 okresy:
1. przedrozrodczy- młody organizm nie osiągnął jeszcze zdolności do rozrodu
2. rozrodczy- dorosły (dojrzały) organizm jest zdolny do wydawania na świat potomstwa
3. porozrodczy- organizm w wieku starczym utracił zdolność do rozrodu, zazwyczaj okres najkrótszy, wydłużony tylko u człowieka

Rozmieszczenie równomierne spotykane jest na polach uprawnych, w ogródkach działkowych i szkółkach leśnych (jaskier rozłogowy)
rozmieszczenie przypadkowe (fiołek mech)
rozmieszczenie skupiskowe- polega ono na łączeniu się osobników w grupy kolonie i stada (wilki renifery żubry)

Oddziaływania: negatywne – antagonistyczne- konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, populacja jednego gatunku wyrządza krzywdę drugiemu
-pozytywne- nieantagonistyczne- mutualizm, Protokooperacja, komensalizm; obie populacje są że sobą pozytywnie powiązane
-neutralne (obojętne)

Drapieżnictwo- występuje gdy populacja jednego gatunku działa na szkodę populacji drugiego gatunku i nie może bez niego żyć występuje u zwierząt i roślin owadożernych (rosiczka)

Pasożytnictwo- polega na tym że jeden z organizmów żyje kosztem drugiego a więc korzyści są jednostronne

Oddziaływania pozytywne- mutualizm-jest to rodzaj oddziaływania nieantagonistycznego populacji dwóch gatunków, które przynosi korzyść każdej z nich. Np. porosty

Mikoryza- współżycie grzybów z korzeniami drzew
Protokooperacja- to podobnie jak mutualizm oddziaływanie oparte na obustronnych korzyściach. Nie musi one być nieodzowne i może występować okresowo (żyrafa i bąkojad)

Komensalizm- to oddziaływanie które przynosi korzyści populacji jednego gatunku a nie wywiera wpływu na populacje drugiego. (rekin, samca różanki, małża)

Producenci (organizmy samożywne, autotrofy)

Autotrofy dzielmy na :
Fotoautotrofy (przeprowadzają fotosyntezę )
Chemoautotrofy (przeprowadzają chemosynteze organizmy samożywne)
-organizmy, głównie rośliny zielone, wytwarzające związki organiczne w procesie fotosyntezy

Konsumenci organizmy cudzożywne

Reducenci (destruenci) – organizmy (bakterie i grzyby) przetwarzające martwa materię na związki proste
Łańcuch pokarmowy- to szereg organizmów ułożonych w takiej kolejności że każdy następny rząd zjada poprzedniego
-spasania- zaczynające się od producentów
-detrytusowe zaczynające się od destruentów

poziom troficzny- organizmy które zajmują to samo miejsce w łańcuchu pokarmowym

Ekologia nauka która bada współzależności między organizmami oraz pomiędzy organizmami a ich środowiskiem

Gatunek- to zbiór osobników podobnych do siebie mających wspólne pochodzenie, mogących się swobodnie krzyżować dając podobne potomstwo ale i podstawowa jednostka systematyczno-dwuczłonowa

Populacja- zbiór osobników tego samego gatunku, występujących na określonym terenie

EKOSYSTEM- układ ekologiczny np. las, jezioro łąka staw

Biotop- to niedożywiona cześć ekosystem; ukształtowanie powierzchni terenu, czynniki klimatyczne

Biocenoza- wszystko co żywe np. grzyb, pierwotniaki i bakterie
ekosystem= biotop + biocenoza

Biom- zespoły ekosystemów danego obszaru geograficznego np. tundra, tajga, sawanna

EKOSYSTEM – układ ekologiczny złożony z biocenozy i jej nieożywionego, fizycznego środowiska – biotopu, które wzajemnie na siebie oddziałują
Intensywność magazynowania energii w związkach organicznych nazywamy produkcją ekosystemu.

Produkcja pierwotna- produkcja roślin zielonych, szybkość gromadzenia energii promieniowania słonecznego w materii organicznej, z której zbudowane jest ciało tych roślin.

Produkcja wtórna- produkcja zwierząt czyli szybkość kumulowania energii w organizmach cudzożywnych.

MATERIA KRĄŻY W EKOSYSTEMIE (dzięki producentom, konsumentom i reducentom) A ENERGIA PRZEZ EKOSYSTEM PRZEPŁYWA. Tylko kilka % jej wykorzystują producenci do fotosyntezy. Ponad to na każdym procesie troficznym jest ona tracona w procesie oddychania.

Niepełne ekosystemy:
-dno morskie- nie dociera tam energia świetlna
*producenci koncentrują się w wysokich partiach ekosystemu
-w lesie – drzewo
-w wodzie- fitoplankton
*destruenci na dnie
*konsumenci w zależności od wymagań troficznych.

PRODUKTYWNOŚĆ- (pozwala porównać ekosystemy)
Ilość materii organicznej wyprodukowanej w jednostce czasu w przeliczeniu na wielkość ekosystemu
Najbardziej produktywne ekosystemy –puszcza tropikalna, rafa koralowa Najmniej – pustynia – otwarte wody oceaniczne.

STABILNOŚĆ EKOSYSTEMU- im bogatszy ekosystem tym większa jego stabilność.

Sukcesja- kierunkowe zmiany ekosystemów
Może mieć charakter: pierwotny- zachodzi tam gdzie wcześniej nie było życia pustynia, skała
-wtórny- zachodzi na obszarze zajętym wcześniej przez jakąś biocenozę –staw w bagno, łąka w las.
Las jako ekosystem
Piętra:
-warstwa koron drzew – może być jednopiętrowa (lasy jednogatunkowe lub jednowiekowe) lub wielopiętrowa (lasy mieszane) np. sosna zwyczajna, świerk pospolity, lipa drobnolistna
-warstwa krzewów i niższych drzew (podszyt)
jarzębina, zawilec gajowy
-warstwa ziół (krzewinki, trawy, byliny i rośliny jednoroczne) np. szczawik zajęczy
-warstwa przyziemna (mchy i porosty).
Podział gleby na strefy: próchnica, warstwa mineralna, skała macierzysta.
Trawy--> zając--> lis

Jezioro jako ekosystem
PLANKTON zespół drobnych organizmów unoszonych przez wodę np. drobne glony, pierwotniaki, skorupiaki, larwy
ZOOPLANKTON- plankton zwierzęcy
FITOPLANKTON- plankton roślinny
NEKTON- tworzą go organizmy samodzielnie pływające po wodzie np. duże owady, ryby płazy, gady i ssaki wodne

BENTOS-zespół organizmów żyjących na dnie środowisk wodnych np. glony, pierwotniaki, denne skorupiaki, larwy

Strefy jeziora:
-litoralna, przybrzeżna- obejmuje płytkie wody wzdłuż brzegu jeziora. Przedstawiciele producentów: skrzyp bagienny, trzcina pospolita, grążel żółty, moczarka kanadyjska.

Zwierzeta: pijawki, małże, pająk topik, ryby, żaby.
-pelagiczna, otwartej toni wodnej, rozciąga się w środkowej części jeziora i sięga do głębokości przenikania światła.
Producenci tej strefy: plankton , głownie glony

Zwierzeta : skorupiaki, ryby
-profundalna, głębinowa to obszar gdzie nie dociera światło, temp. wody przy dnie w zasadzie przez cały rok wynosi 4oC.
Fitoplankton-->zooplankton -->sieja-->szczupak
Producenci (poziom I)
konsumenci I rzędu roślinożercy (poziom II)
konsumenci II rzędu mięsożercy (poziom III)
konsumenci III rzędu mięsożercy(poziom IV)