Patriotyzm w utworach Jana Kochanowskiego

Patriotyzm w utworach
Jana Kochanowskiego

Ojczyzna, patriotyzm, sprawy kraju zajmowały w twórczości Jana Kochanowskiego bardzo ważne miejsce.
Odzwierciedlone jest to w wielu utworach tego wybitnego człowieka epoki Odrodzenia:

- wśród fraszek możemy odnaleźć fraszkę "Na sokalskie mogiły". Osobami mówiącymi w tym utworze są duchy bohaterów, walka o ojczyznę powinna być obowiązkiem każdego obywatela, poeta ustami obrońców kraju wyraża pogląd, iż śmierć za Ojczyznę to śmierć najbardziej szczytna i mężna.

- wśród pieśni możemy wyróżnić:
Pieśń V (O spustoszeniu Podola) - pieśń zawiera skargę i lament po klęsce Polaków poniesionej podczas napadu Tatarów na Polskę w 1575 r., obrazy tej klęski to: zrabowana ziemia i ludzie (kobiety i dzieci) uprowadzeni przez wroga. Poeta odwołuje się do tych, którzy czują jeszcze miłość do ojczyzny, żądając zemsty, rozwagi w działaniu i przygotowaniu finansów dla wojsk. Należy myśleć o kraju, a nie o prywacie. Pieśń kończy się ostrzeżeniem: „Cieszy mię ten rym: 'Polak mądry po szkodzie' Lecz jeśli prawda i z tego nas zbodzie, Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą i po szkodzie głupi. „

- kolejnym utworem w którym Kochanowski ukazuje swoją troskę o losy Rzeczpospolitej jest „Odprawa posłów greckich”. Akcja tragedii rozgrywa się w starożytnej Troi, lecz problemy w niej poruszane są aktualne dla czasów pisarza. Bohaterowie dramatu przeżywają dylemat czy oddać Helenę posłom i uchronić ojczyznę od krwawej wojny, czy pozostawić ją w Troi i narazić ojczyznę na wojnę. Rozważył problem: kiedy państwo jest silne, a kiedy słabe. Sens rozważań autora ma charakter uniwersalny (dotyczy każdego państwa w każdym czasie), jednak najbardziej interesuje Kochanowskiego Polska XVI wieku, wówczas jeszcze silna i znacząca w Europie, ale już z pierwszymi przejawami słabości. Kochanowski chciał więc przestrzec rodaków przed tym, że niewłaściwa polityka może doprowadzić do upadku państwa, tak jak Troję. Troja może symbolizować każde państwo i miasto, główny problem to odpowiedzialność jednostki za państwo, zestawione są dwie postawy: Aleksandra (Parysa) i Antenora.

Kochanowski dostrzegł i skrytykował negatywne zjawiska w życiu politycznym i obyczajowości: (postawa reprezentowana przez Aleksandra)
- prywata
- przekupstwo
- demoralizacja (a właściwie wychowanie)
- brak troski o bezpieczeństwo państwa
- rozkład Sejmu
- zjawisko osłabiania władzy królewskiej
Kochanowski wprowadza do utworu pozytywnego bohatera, obywatela - patriotę. Jest nim Antenor, którego pozytywne cechy ujawniają się szczególnie wyraziście w rozmowie z Aleksandrem (dialog początkowy). Antenora cechują:
- patriotyzm
- poczucie odpowiedzialności obywatelskiej
- uczciwość
- nieprzekupność
- prawość .
O obywatelskiej postawie Jana Kochanowskiego świadczyć może, także pieśń XII, w której poeta wyraża myśl, że najdoskonalszym przejawem cnoty jest patriotyzm, wierność krajowi i poświęcenie dla niego własnych interesów, jak pisał Kochanowski:
\"A jeśli komu droga otwarta do nieba,
tym co służą Ojczyźnie\" .
Troska Kochanowskiego o los kraju znajduje zatem wyraz w krytyce zjawisk negatywnych, przestrogach i w prezentowaniu wzoru obywatelskiego.