Fryderyk Nietzsche w książce pt. "Narodziny Tragedii" wprowadził podział na kulturę apollińską i dionizyjską. Pierwsza – skupiona wokół boga słońca, światła, muzyki i sztuki kojarzona jest z pięknem, harmonią, intelektem, umiarkowaniem, dąży do obrazowania świata i przedstawiania jego pozorów. Z żywiołu apollińskiego wyrastają sztuki obrazowe: poezja malarstwo i rzeźba. Kultura boga wina i płodności jest zaś dzika, chaotyczna, subiektywna, mroczna, pełna emocji i ma na celu ukazanie prawdziwej natury, dotyczy ona głównie muzyki. Te dwa nurty, wykorzystywane już w czasach starożytnych, stały się jednymi z najpopularniejszych kategorii estetyki i kultury,
Sztuka apollińska
Jako przykład sztuki apollińskiej wybrałem rzeźbę Michała Anioła pt. "Dawid"
Michał Anioł włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt epoki renesansu żył w latach 1475 – 1564, uważany jest za jednego z najwybitniejszych twórców tamtej epoki. Michał Anioł od młodości miał ambicje artystyczne i po skończeniu szkoły uczył się u Domenica Ghirlandaio - florenckiego malarza fresków, następnie w pracowni rzeźbiarskiej Bertolda di Giovanii. Wkrótce umiejętności Michała Anioła zwróciły na niego uwagę władcy Florencji, Lorenza de Medici. Młody rzeźbiarz zamieszkał na jego dworze, gdzie tworzył, aż do śmierci króla. Dzieła Michała Anioła charakteryzowały się monumentalizmem i dynamiką, najważniejsze z nich to freski w Kaplicy Sykstyńskiej, kopuła Bazyliki Świętego Piotra w Rzymie oraz rzeźby Pieta, Mojżesz i omawiany Dawid.
Rzeźba Michała Anioła pt. "Dawid" przedstawia postać biblijnego Dawida, tuż przed podjęciem decyzji o walce z Goliatem. Wykonana jest z marmuru, ma 5,17 m. wysokości, a prace nad jej wykonaniem trwały trzy lata. Dawid został przedstawiony jako piękny, młody, muskularny, nagi mężczyzna o idealnych proporcjach ciała. Król ma gęste, lokowane włosy, jego twarz jest pozbawiona zmarszczek, bez zarostu, ma małe oczy i lekko wystający podbródek. Jego ucho częściowo zakryte jest włosami, nos – drobny i smukły. Mięśnie klatki piersiowej ramion i brzucha są idealnie dopracowane, jego biodra i nogi mają lekko opływowy kształt, w niektórych miejscach możemy nawet dostrzec naczynia krwionośne. Lewe ramię jest zgięte w łokciu, zaś lewa dłoń skierowana jest w stronę barku, w dłoni trzyma jakiś przedmiot. Postać Dawida stoi na kawałku skały, która wzbogaca kompozycję. Dawid stoi w często używanej w rzeźbie pozycji kontra postu. Jego lewa noga wysunięta jest nieco do przodu, na nodze prawej oparty jest cały ciężar ciała. Ramiona skierowane są w dół w stronę lewą, a biodra w prawą, przez co kręgosłup tworzy kształt litery "S". Jedna ręka zwisa, a druga coś dzierży. Takie ustawienie ciała spowodowało zdynamizowanie postaci. Na twarzy Dawida pojawia się lekki grymas, pogrążony w zadumie myśli o nadchodzącym pojedynku lub modli się. Rzeźba Michała Anioła pt. "Dawid" jest ściśle powiązana ze sztuką apollińską. Rzeźba renesansowa szukała doskonałych wzorców w antyku i naturze. Postać Dawida jest nieskazitelnie piękna, pełna ładu harmonii, zrównoważenia, realistyczna, wykonana perfekcyjnie w każdym detalu z zachowaniem odpowiednich proporcji. Odbierający odczuwają, że obcują z czymś pięknym i wielkim.
Sztuka dionizyjska
Jako przykład sztuki dionizyjskiej wybrałem litografię Edvarda Muncha pt. "Urna"
Edvard Munch to malarz grafik pochodzenia norweskiego żyjący w latach 1863 – 1944, przedstawiciel epoki ekspresjonizmu w malarstwie. Munch Malarstwa uczył się w Kristianii (Oslo), a także po zdobyciu stypendium w Paryżu. Bardzo dużo podróżował po świecie był w takich miejscach jak np. Berlin, Paryż, Nicea gdzie na bieżąco poznawał trendy w sztuce europejskiej. Jego obrazy przedstawiają głównie strach, lęk, przygnębienie, śmierć, uczucia samotności. Najsłynniejsze dzieła Edvarda Muncha to "Krzyk" , "Madonna" , "Śmierć w pokoju chorego"
Litografia "Urna" powstała w 1896 podczas prac Muncha nad zilustrowaniem poematu "Les Fleurs du Mal". Wykonana została na szarym kartonie o wielkości 460x250 mm, na kamieniu litograficznym. Na dole rysunku widzimy trzy młode, nagie kobiety. Ich twarze i ciała są zdeformowane, powykrzywiane, ułożone w dziwaczne pozy. Jedna z nich nie ma głowy, druga rąk, nóg. Dwie z nich wydają się być nie żywe. Dziewczyna z prawej strony opiera się o swoją dłoń, jest zamyślona, jej wyraz twarzy przedstawia smutek, cierpienie, żal, zakłopotanie. W centrum litografii widzimy czarny dzban – tytułową urnę, kilka razy większą od poniższych dziewczyn. Z urny wyłania się twarz kobiety - dostojnej, z poważnym i tajemniczym wyrazem twarzy. Po bokach widzimy wijące się linie, wychodzące z wnętrza dzbana. Kolorystyka obrazu jest czarno – biała, sprawia to wrażenie mroku, tajemnicy. Zastosowanie wijących się linii oraz przedstawienie kobiet w pokrzywionych pozycjach sprawiło, że jest to kompozycja dynamiczna. Litografia pt. "Urna" ma wiele wspólnego z dionizyjskim postrzeganiem świata. Rysunek jest chaotyczny i subiektywny. Sylwetki i twarze kobiet wyrażają emocje strachu, bólu, męki i zgryzoty. Aura dzieła jest mroczna tajemnicza, niejasna, straszna.
Przedstawione przeze mnie dzieła są zupełnie odmienne – pierwsze: piękne, wyważone, drugie: dzikie, nieokiełznane. Sztuka apollińska i dionizyjska to dwa różne żywioły i sposoby ukazywania uczuć i świata, które mimo przeciwieństw, przenikają się na wielu płaszczyznach dając prawdziwy obraz greckiej tragedii.