Oświecenie - wiadomości ogólne.

Był to prąd społeczno kulturalny w Europie, zapoczątkowany w drugiej połowie XVII wieku w Anglii i Francji ,w XVIII wieku rozwijał się w innych państwach europejskich.

Podstawą ideologi oświecenia była myśl filozoficzna J.Lockea głoszącego, że źródłem wiedzy ludzkiej jest doświadczenie i filozofa francuskiego-Kartezjusza, który za podstawowe źródło poznania uważał rozum. W dziele ”DWA TRAKTATY O RZĄDZIE” Locke zajął się problemem pochodzenia własności porywatnej i państwa, dowodził, że własność powstała w wyniku pracy ludzkiej, państwo zaś jest rezultatem umowy społecznej i powstało aby bronić praw człowieka. W ”ROZPRAWIE O METODZIE” Kartezjusz stworzył podstawy nowożytnego logicznego myślenia naukowego. Za prekursorów oświecenia uważani są również angielski matematyk, filozof i astronom-I.Newton, angielski filozof i krytyk religi A.A Shaftesbury, angielski lekarz i filozof B.Mondeville i wielu innych.

Filozofia oświecenia głosiła kult wiedzy i rozumu, proklamowała racjonalistyczny pogląd na świat, krytykowała religię i kościół, potępiała fanatyzm religijny, nietolerancję wyznaniową, ciemnotę, uprzywilejowanie kleru i szlachty. Przedstawiciele oświecenia krytykowali feudalny porządek społeczny i przywileje stanowe, głosili hasła wolności człowieka, równości wobec prawa. Wybitnymi przedstawicielami oświecenia we Francji byli Wolter - zwany królem filozofów Monteskjusz, J.Rousseau, D.Rousseau, J.d’Alembert. Diderot i d’Alembert byli inicjatorami wydania ”WIELKIEJ ENCYKLOPEDII FRANCUSKIEJ”. W jej opracowaniu brali udział najwibitniejsi przedstawiciele tej epoki.

W okresie oświecenia nastąpił ogromny rozwój nauki, zwłaszcza matematyki, fizyki, astronomi, chemi, nauk przyrodniczych. W matematyce wprowadzono ułamki zwykłe i dziesiętne, rachunek różniczkowy i całkowy, odkryto logarytmy, powstały tablice logarytmiczne i geometria analityczna. W fizyce odkryto prawa ruchu planet, zjawisko próżni, określono ciężar powietrza, prędkość rozchodzenia się światła prawo, ciążenia powszechnego, powstała mechanika.
W chemi odkryto tlen, dokonano analizy chemicznej powietrza, ustalono funkcję tlenu w spalaniu i oddychaniu, przeprowadzono rozkład wody na pierwiastki i syntezę tych pierwiastków. W naukach przyrodniczych dokonano klasyfikacji roślin i zwierząt, stworzono teorię o historycznym kształtowaniu się skorupy ziemskiej i pochodzeniu ziemi od słońca. Dokonano wielu odkryć w medycynie. Dzięki rozwojowi nauk ścisłych powstały termometry: -Farenheita, Celsiusa, powstał balon braci Montgolfier, piorunochron - Franklina. W okresie oświecenia nastąpił też rozwój oświaty, prasy, publucystyki politycznej, literatury.

W polsce oświecenie rozwinęło się głównie w drugiej połowie XVIII w. Czołowymi jego przedstawicielami byli S.Konarski,
H.Kołłątaj, S.Staszic, Jan i Jędrzej Śniadeccy, L.Osiński, A.Naruszewicz, I.Krasicki. Mecenasem nauki i kultury był król
Stanisław August Poniatowski oraz światli magnaci -Czartoryscy, A.Zamoyscy, I.Potocki i inni. Głoszono radykalne poglądy społeczne, rozwijano publicystykę polityczną. W naukach przodowały: matematyka, fizyka, chemia, astronomia, ekonomia, przyrodoznawstwo, historia , filozofia. Powstał teatr narodowy. Przeprowadzono podstawowe reformy oświatowe - Komisja Edukacji Narodowej. W lteraturze i sztuce dominował

KLASYCYZM.
Bezpośredni wpływ na ukształtowanie się klasycyzmu miał wzrost zainteresowania sztuką starożytną , związany z odkryciami archeologicznymi w Herkulanum i Pompejach, oraz idee oświecenia. Stąd istotą klasycyzmu było nawiązanie do starożytnej sztuki greckiej i rzymskiej, dążenie do harmoni ładu i spokoju. Twórcą teorii klasycyzmu był działający w Rzymie niemiecki historyk sztuki J. J. Winckelmnn, ale centrum klasycyzmu stała się Francja. Klasycyzm przejawiał się w architekturze, dla której szukano wzorów w słynnych budowlach starożytnych i renesansowych.

Budowano w tym stylu szkoły, teatry, kamienice ,domy handlowe i bankowe. W Polsce główne budowle tego okresu to: niektóre wnętrza Zamku Królewskiego, Belweder, ratusz w Koninie, Łowiczu, pałac Jabłonowskich i wiele innych.

Rzeźbę klasyczną charakteryzują harmonijnie proporcje. Dominowała rzeźba figuralna o tematyce mitologicznej. Chętnie stosowano marmur i stiuk.
Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce historycznej, mitologicznej i w portrecie. Rozwinęło się też malarstwo dekoracyjne związane z wystrojem bogatych wnętrz pałacowych.

Rzemiosło artystyczne było związane głównie z wyposażeniem wnętrz. Rozwinęło się meblarstwo, ceramika, tkactwo.