Biblia

Biblia jest źródłem kultury europejskiej.

1. Co oznacza słowo Biblia?
Słowo Biblia pochodzi od greckiego biblios i dosłownie oznacza "księgi".

2. Kiedy powstała Biblia?
Stary Testament: XIX - I w. p.n.e.
Nowy Testament: 51 - 96 r. n.e.

3. W jakich językach została napisana?
Stary Testament po hebrajsku, a niektóre fragmenty po aramejsku i grecku.
Nowy Testament po grecku (tylko Ewangelia św. Mateusza po aramejsku).

4. Z jakich części się składa?
Stary Testament: 46 ksiąg - pięcioksiąg Mojżeszowy (Tora) (księgi: rodzaju (Genesis), wyjścia (Exodus), kapłańska, liczb, powtórzonego prawa) oraz księgi: psalmów, proroków, pism, historyczne.
Nowy Testament: 27 ksiąg - 4 Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy Apostolskie, Apokalipsa św. Jana.

5. Najważniejsze przekłady.
1. przekład ST na j. grecki - Septuaginta
2. przekład na j. łaciński - Wulgata

Polskie:
1. XIII w. Psałterz Kingi
2. XIV w. Psałterz Floriański
3. XV w. Psałterz Puławski
4. XV w. Biblia królowej Zofii
5. XVI w. Biblia Leopolity
6. XVI w. Biblia Jakuba Wujka
7. 1965 r. Biblia Tysiąclecia

W Biblii jest różnorodność gatunkowa: psalmy, kazania, listy, hymny, przypowieści, modlitwy, treny.

Psalm - utwór poświęcony Bogu, o charakterze modlitewno-hymnicznym, dziękczynnym, dydaktycznym, pochwalnym, błagalnym.
Psalm 1 - charakter dydaktyczny; mówi o tym, że człowiek jest szczęśliwy, kiedy nie grzeszy i wtedy nic mu nie będzie brakować.
Psalm 8 - charakter pochwalny, dziękczynny; człowiek dziękuje Bogu za to, że dał mu pełną władzę i za stworzenie świata; powtórzona księga rodzaju.
Psalm 12 - charakter błagalny, pochwalny; Ludzie błagają o sprawiedliwość, Bóg jest sprawiedliwy; 1. błaganie, 2. wiara, nadzieja w to, że Bóg pomoże; nastrój: mieszany optymistyczno-peymistyczny.
Psalm 130 - charakter błagalny, dydaktyczny; mówi o człowieku, który prosi tego, kto odkupi Izrael z grzechu, o wysłuchanie jego modlitwy i prosi o ubłaganie.

Alegoria - przedstawienie jednego pojęcia za pomocą jednego obrazu (śmierć - kościotrup z kosą).
Symbol - jeden obraz, ale wiele znaczeń.

"Pieśń nad pieśniami"

Odczytanie dosłowne:
Przedstawionych zostało dwoje kochanków, którzy bardzo się kochają, ale nie mogą się spotkać i dlatego tęsknią za sobą. Oblubieniec opisuje ciało oblubienicy od stóp do głowy i porównuje je do różnych pięknych, delikatnych i cennych rzeczy. Ich miłość jest trwała, wieczna, nie można jej kupić i jest tak prawdziwa, że nic jej nie zgasi. Między kochankami występuje nutka erotyzmu.

Odczytanie metaforyczne:
Miłość Boga do ludzi: nie możemy spotkać się z Bogiem, nie można kupić miłości Boga, trzeba na nią zasłużyć, będzie trwać wiecznie, nic jej nie zniszczy , jest trudna, ale trwała. Ludzie pragną miłości Boga i cały czas do niej dążą.

"Hymn do miłości"

Miłość jest tu pokazana jako najważniejszy dar człowieka i najdoskonalsza forma kontaktu z Bogiem. Jest ona doskonała, boska, wyniosła, wyszukana, duchowa. To uczucie jest ponadczasowe, trwałe i nigdy nie ginie. Utwór ten pokazuje nam również czym jest, a czym nie jest miłość. Ukazane są tu pewne niedoskonałości. Te niedoskonałości to człowiek.

Przypowieść - parabola (przeniesienie) - utwór biblijny, narracyjny; gatunek dydaktyczny, który zawiera przesłanie, nakaz, charakterystyczną postawę, jaką należałoby przyjąć; nie zawiera szczegółów, odnosi się do spraw religijnych; może być odczytana w sposób metaforyczny lub dosłowny.

O siewcy

Przypowieść o siewcy, który rzuca ziarna. Jedno z tych ziaren spada na drogę, drugie na skałę, trzecie między ciernie, a czwarte na żyzną glebę. Siewca to Jezus, który rzuca ziarna, czyli słowa Boże, a podłoża to ludzie. Droga oznacza ludzi, którzy słyszą słowo Boże, ale z powodu szatana go nie przyjmują. Skała to ludzie, którzy wierzą, ale otoczenie powoduje, że zapominają o Bogu. Ciernie oznaczają ludzi, którzy popadają w złe towarzystwo, w nałogi i zapominają o Bogu. Żyzna gleba to ludzie, którzy wierzą i słuchają słowa Bożego. Królestwo Boże nie jest jednak zagrożone, ponieważ ci co przyjmują słowo Boże będą je przekazywać innym.

O synu marnotrawnym

- Przypowieść o ojcu, czyli Bogu i o dwóch synach, czyli ludziach. Syn marnotrawny to grzesznik, który nawraca się i powraca do Boga. Pokazuje ona, że Bóg cieszy się z każdego nawróconego. W takim razie grzechy nie przekreślają drogi do Królestwa Niebieskiego. Wystarczy pokazać trochę skruchy i żalu, a droga otwarta.

- Przypowieść ta nakazuje przebaczać bliźniemu i że miłość rodziców jest wielka. Drugi z tych braci to człowiek, który przez cały czas wierzy i jest przy Bogu. Bóg natomiast zauważa to, docenia i szanuje tych ludzi.

O miłosiernym Samarytaninie: (jedna z odmian przypowieści - przykład)
Przypowieść ta pokazuje Samarytanina, który pomógł pobitemu człowiekowi, a nawet zapłacił za jego nocleg i wyżywienie. Wcześniej przeszli obojętnie obok tego człowieka: kapłan i lewita. Przypowieść ta pokazuje nam czym jest naprawdę miłość do bliźniego. Nie wystarczy wierzyć, ale trzeba jeszcze pomagać innym, nawet wrogom, bo tylko w ten sposób można dostać się do Królestwa Bożego.

O zagubionej owcy

Przypowieść ta przekazuje słowa Jezusa, który mówi, że jak się zgubi jedną owcę to zostawia się 99 i idzie się jej szukać. Tak samo jest z grzesznikami. Większa w niebie będzie radość z jednego nawróconego grzesznika niż z 99 sprawiedliwych, którzy nie potrzebują nawrócenia.

Księga Koheleta

Została napisana w III w. p.n.e. przez człowieka, który posłużył się imieniem Salomon. Słowo kohelet oznacza funkcję lub urząd mędrca przemawiającego na zebraniu. Jest ona księgą mądrościową. Według autora życie na ziemi jest niezbyt zachęcające, monotonne, szare. Pokazuje, że wszystko na ziemi przemija, nic nie jest warte trudu i wysiłku człowieka bezradnego wobec upływu czasu. Autor pokazuje życie ludzkie w kontraście do świata. Sens życia i świata nie jest poznawalny dla człowieka, a jedynym sensem ludzkiego istnienia jest wiara w Boga.

VANITAS VANITATUM ET OMNIA VANITAS (marność nad marnościami i wszystko marność)

Księga Hioba

Jest to księga mądrościowa (dydaktyczna). Powstała ok. V w. p.n.e. Jest ona niejednorodnie gatunkowa: rozpoczyna się i kończy narracją, całość jednak wypełniają monologi i dialogi. Jest ona próbą pokazania cierpienia nie zawinionego, próbą wytłumaczenia, że cierpienie nie zawsze jest karą za grzechy, że cierpienie jest integralną częścią ludzkiego życia. Opisuje ona życie Hioba, który był bogaty, miał żonę, 7 synów i 3 córki. Kochał Boga, a Bóg szczycił się swym wiernym i kochającym go sługą. Szatan uważał jednak inaczej. Bóg chcąc udowodnić, że szatan się myli zesłał na Hioba nieszczęście, by tym udowodnić, że Hiob naprawdę go kocha. Traci on majątek, dzieci i choruje na tront, ale się nie poddaje i wierzy, że te cierpienia mają głębszy sens, nie pojętny dla niego, człowieka. Za to, że Hiob nie zwątpił w sprawiedliwość Boga, ten zwrócił mu wszystko co stracił.

Apokalipsa św. Jana

Jest ona rodzajem wypowiedzi biblijnej opisującej koniec świata, czyli przyjście i Sąd Ostateczny. Autorem najważniejszej z nich jest św. Jan Apostoł. Bogata jest w znaki, symbole i alegorie. Apokalipsa św. Jana jako ostatnia księga Biblii, zamyka całość "historii świętej". Powstała w czasie prześladowań pierwszych chrześcijan po 64r. Słowo Apokalipsa pochodzi od greckiego apokalipsis, czyli odsłonięcie, objawienie.

Opisuje ona zerwanie przez Jezusa siedmiu pieczęci:
- 1 pieczęć - biały koń, jeździec z łukiem i wieńcem, symbol zwycięstwa dobra nad złem;
- 2 pieczęć - ognisty koń, jeździec z mieczem, symbol wojny;
- 3 pieczęć - czarny koń, jeździec z wagą, symbol zwycięstwa;
- 4 pieczęć - trupioblady koń, jeździec o imieniu śmierć, symbol zniszczenia;
- 5 pieczęć - przywołane zostają wizje dusz zabitych dla słowa Bożego, które domagają się od Boga wymierzenia kary za ich krew;
- 6 pieczęć - nadszedł dzień gniewu Baranka (Chrystusa), następują straszliwe kataklizmy;
- 7 pieczęć - nastał półgodzinny spokój, a później koniec świata.

Apokalipsa ma na celu przedstawić koniec świata, Sąd Ostateczny i przygotowuje nas do tego, żebyśmy byli przygotowani na to. Ma wymowę optymistyczną, bo Bóg wybierze dobrych ludzi i weźmie ich do nieba. Sąd Ostateczny to nagrodzenie sprawiedliwych i ukaranie grzeszników. W Apokalipsie występuje również walka niewiasty (Kościoła) ze smokiem (Szatanem), wizja Nowego Jeruzalem - symbolu nieba i życia wiecznego oraz wizja siedmiu trąb zapowiadających spełnienie Bożych wyroków.

Księga Izajasza

Jest to tradycja ustna, paralelizm składniowy.

Są to utwory z elementami dydaktycznymi, wskazują jak należy żyć, czego unikać, jakie zachowania będą akceptowane przez Boga. Znajdują się w nich pewne elementy prorockie (podobieństwo do Apokalipsy).

Lamentacje

Podobne są do księgi Hioba. Występuje w nich dość specyficzna budowa, kolejne strofy zaczynają się kolejną literą alfabetu (w oryginale).

Czy człowiek współczesny powinien znać Biblię nie tylko ze względów religijnych?
Tak, ponieważ:
- przekazuje co dobre, a co złe;
- zawiera wartości moralne (postawy, zachowania, coś w stylu kodeksu moralnego);
- zawiera wartości literackie (gatunkowe, stylistyczne);
- żebyśmy się mogli dowartościować, a także rozpoznać poszczególne gatunki literackie i zinterpretować je;
- ma charakter dydaktyczny, pouczający;
- pozwala nam poznać historię ludzkości;
- posiada określenia, które używamy w życiu codziennym;
- obecność motywów biblijnych w literaturze, sztukach plastycznych.